Trzmiel to nie bąk. Jak wygląda trzmiel i czy żądli?

Trzmiel to owad, który potocznie nazywany jest bąkiem. Tymczasem bąk to owad, który należy do tej samej rodziny co... muchy. Z kolei trzmiel należy do rodziny pszczół i jest równie pożyteczny, jak one. Sprawdź, jak wygląda trzmiel, czym się różni od bąka, czy trzmiel żądli i jakie mogą być objawy użądlenia.

Spis treści

1. Trzmiel - jak wygląda?
2. Trzmiel - czy żądli?
3. Trzmiel a bąk - różnice
4. Trzmiele są pożyteczne
5. Trzmiele - jest ich coraz mniej

Trzmiel i podobne do nich trzmielce klasyfikowane są do rodzaju Bombus – owadów społecznych z rodziny pszczołowatych. Trzmiel występuje na terenie właściwie każdego kontynentu, z wyjątkiem części Afryki i nizin Indii. Żyją na polach, łąkach i w sadach.

Na świecie występuje ponad 300 gatunków trzmieli, a w Polsce zarejestrowano ich aż 29. Najbardziej znane to trzmiel ziemny, trzmiel polny, trzmiel gajowy, trzmiel łąkowy oraz trzmiel kamiennik.

Trzmiel - jak wygląda?

Można powiedzieć, że trzmiel to naprawdę duża (do 30 mm długości), krępa i bardzo gęsto owłosiona pszczoła o czarnym kolorze.

Ma szerokie, poprzeczne pasy w odcieniach żółtego lub pomarańczowego i dwie pary przezroczystych skrzydeł.

Trzmiele żyją zazwyczaj pod ziemią, w norach gryzoni. Bywa też, że budują swoje siedliska samodzielnie z wysuszonych mchów i traw.

Trzmiele żyją w koloniach liczących od kilkudziesięciu do kilkuset osobników.

Trzmiel - czy żądli?

Trzmiele atakują stosunkowo rzadko, właściwie tylko w samoobronie. Jednak jeśli już dojdzie do użądlenia przez trzmiela, jest ono bolesne.

Nazwa „trzmiel” wywodzi się z języka prasłowiańskiego i oznacza „powodować ból, ściskać”.

Trzmiele są znacznie mniej agresywne niż pszczoły, a ich jad zawiera mniej substancji szkodliwych dla człowieka niż jad pszczeli. Żądło nie ma haczykowatych zakończeń i po użądleniu nie zostaje w skórze człowieka.

U większości osób po użądleniu pojawia się jednak obrzęk, jednak u osób uczulonych na jad może dojść do zagrażającego życiu wstrząsu anafilaktycznego.

• UŻĄDLENIE przez pszczołę lub osę - jak udzielić pierwszej pomocy?
• Jak się chronić przed gryzącymi OWADAMI?
• Mrówki - czy są groźne dla człowieka? Które z nich gryzą?

Trzmiel a bąk - różnice

Trzmiel bardzo często mylnie nazywany jest bąkiem. Tymczasem bąk to... gatunek muchy. Bąk bydlęcy (Tabanus bovinus), bo o nim mowa, należy do rzędu muchówek.

Bąk wyglądem przypomina muchę domową, jest jednak od niej znacznie większy. Oczy ma zielone, na tułowiu porastają mu żółte włoski i lata, głośno brzęcząc.

Samice bąków żywią się krwią. Ich ukłucia są bolesne, na skórze pozostaje duży bąbel, który potrafi swędzieć kilka dni. Bąki można spotkać zwłaszcza w okolicy pastwisk i zbiorników wodnych, zwłaszcza zabagnionych, gdzie samice składają jaja.

W związku z tym bąka nie da się pomylić z trzmielem, natomiast można go pomylić z końską muchą.

Trzmiele są pożyteczne

Trzmiele wraz z pszczołą miodną są najważniejszymi owadami zapylającymi w naszej strefie klimatycznej. Trzmiele odgrywają bardzo ważną rolę w gospodarce rolnej.

Dzięki trzmielom zapylonych zostaje wiele gatunków roślin uprawnych, szklarniowych, polowych, a także roślin rosnących dziko. Trzmiele najczęściej wykorzystuje się je do zapylania upraw pomidorów pod osłonami.

Trzmiele mają znacznie dłuższy języczek od pszczoły miodnej, co umożliwia im zapylanie kwiatów o bardzo długiej rurce korony, nie uszkadzając ich. Owady te zbierają mało pyłku z rośliny, dlatego też muszą odwiedzić ich więcej.

Trzmiele mają charakterystyczny system zapylania, zwany zapylaniem wibracyjnym, który świetnie się sprawdza przy zapylaniu wielu gatunków roślin (np. borówki wysokiej).

Dzięki głośnemu brzęczeniu, które wydają podczas poruszania skrzydłami, trzmiele powodują duże wibracje na kwiatach, które zapylają. Właśnie pod wpływem drgań wysypywany zostaje pyłek z pylników.

Jednak trzmiele, w przeciwieństwie do pszczół, nie wytwarzają miodu.

• SZERSZEŃ - jak wygląda? Jak usunąć gniazdo? Co robić, gdy atakuje?

Zobacz galerię 9 zdjęć

Trzmiele - jest ich coraz mniej

W latach 50. XX trzmiele można było spotkać wręcz całymi rojami. Jednak z biegiem lat tych owadów jest coraz mniej. Trzmiele i inne owady z gatunku pszczołowatych są bardzo wrażliwe na zmiany środowiska.

Nagły spadek tych osobników związany jest także z syndromem masowego ginięcia owadów zapylających (CCD).

Na Czerwonej Liście Zwierząt Ginących i Zagrożonych jest aż 19 z 29 gatunków trzmieli żyjących w Polsce.

Główną przyczyną wymierania trzmieli jest negatywny wpływ stosowania pestycydów, które mogą powodować u nich zaburzenia neurologiczne, tym samym uszkadzając ich system nawigacyjny.

Duży wpływ na gwałtowny spadek liczby trzmieli ma również rolnictwo wielkoobszarowe. Trzmiele pozbawiane są nektarodajnych roślin oraz miejsca do zakładania kolonii.Nagły spadek liczny trzmieli niesie za sobą ogromne konsekwencje. Zbyt mała liczba tych osobników przyczyniła się do obniżenia plonów siewnej koniczyny i lucerny poniżej progu opłacalności.

• Tajemnica znikających pszczół

Weronika Rumińska