Płukanie żołądka - wskazania, przebieg, powikłania

Płukanie żołądka jest jedną ze stosowanych do dzisiaj technik dekontaminacji, czyli usunięcia i dezaktywacji szkodliwych substancji z przewodu pokarmowego. Jest to zabieg powodujący dość duży dyskomfort i dlatego u niektórych ludzi budzi strach, a dla małych dzieci może być dość traumatycznym przeżyciem.

Spis treści

1. Płukanie żołądka - wskazania
2. Płukanie żołądka - przeciwwskazania
3. Jak wykonuje się płukanie żołądka?
4. Jakie mogą być powikłania płukania żołądka?

Płukanie żołądka polega na powtarzalnym wprowadzaniu, przy pomocy specjalnej sondy, wody do żołądka. Woda ta następnie jest usuwana. Sondę można wprowadzić do żołądka przez nos lub przez usta. Zabieg powtarzany jest do momentu, aż usuwana treść żołądkowa będzie zawierała jedynie wodę wprowadzaną przez sondę.

Płukanie żołądka - wskazania

Mimo, że niektórym zabieg płukania żołądka może się wydawać niegroźny, czasem może wyrządzić wiele szkód, jeśli wywiad co do zażytej substancji będzie niestarannie przeprowadzony. Płukanie żołądka w przypadku zażycia substancji silnie toksycznej musi być wykonane w ciągu jednej godziny od spożycia.

Jeśli wiemy, że zostały połknięte leki o przedłużonym uwalnianiu substancji aktywnej, leki o działaniu spowalniającym perystaltykę przewodu pokarmowego (na przykład leki antycholinergiczne), duże ilości substancji toksycznej, czy leki gromadzące się w żołądku takie jak salicylany, czas ten wydłuża się do nawet czterech godzin.

Poza wyjątkowymi sytuacjami uważa się, że płukanie żołądka po sześciu godzinach od spożycia danej substancji nie ma sensu. Za taką sytuację uważa się zatrucie muchomorem sromotnikowym.

Wówczas fragmenty grzyba znajdują się w żołądku nawet przez kilkanaście-kilkadziesiąt godzin, dlatego w tym przypadku płukanie żołądka nawet po długim czasie ma uzasadnienie.

Według niektórych źródeł płukanie żołądka ma ograniczoną skuteczność i może pomóc w usunięciu jedynie niewielkiej części spożytej substancji, jednak należy pamiętać o tym, że nawet taka ilość może czasem przesądzić o rokowaniu danego pacjenta.

Płukanie żołądka - przeciwwskazania

Jeśli natomiast chodzi o przeciwwskazania do płukanie żołądka, to nigdy nie wykonuje się tego zabiegu po zażyciu żrących substancji (kwasowych i zasadowych), ponieważ przy ich spożyciu ściana przewodu pokarmowego została już silnie podrażniona.

Ponowne ich przemieszczenie tą samą drogą podczas płukania żołądka mogłoby doprowadzić nawet do perforacji ściany przewodu pokarmowego.

Płukania żołądka nie wolno wykonywać po zażyciu węglowodorów czy detergentów, ponieważ w czasie płukania substancje te w połączeniu z wodą utworzą pianę, która może zaaspirować się do dróg oddechowych i doprowadzić do zachłyśnięcia.

Płukania żołądka nie należy wykonywać u chorych z zaburzeniami krzepnięcia krwi (na przykład przy hemofilii, chorobie von Willebranda), ponieważ grozi to krwawieniem z przewodu pokarmowego.

Płukanie żołądka u osób nieprzytomnych można wykonać wyłącznie po uprzedniej intubacji, aby zminimalizować ryzyko zachłyśnięcia.

Jak wykonuje się płukanie żołądka?

Przed wykonaniem zabiegu płukania żołądka należy przygotować potrzebny do tego sprzęt, w skład którego wchodzą takie elementy jak:

• sonda ustno-żołądkowa lub nosowo-żołądkowa o odpowiednim rozmiarze
• żel z lidokainą
• strzykawki
• izotoniczny roztwór NaCl i wody o temperaturze zbliżonej do temperatury ciała
• ssaki lub cewniki w razie konieczności odessania treści z jamy ustnej lub dróg oddechowych
• odpowiednie naczynie, do którego usuwana będzie treść żołądkowa, a które umożliwia pomiar jej objętości
• węgiel aktywowany

Pacjent przed zabiegiem przyjmuje pozycję siedzącą, pochyloną do przodu.

Jeśli mamy do czynienia z pacjentem zamroczonym, o ograniczonej świadomości, kładziemy ją w pozycji bocznej ustalonej z nieco niżej położoną głową.

U nieprzytomnych tak jak wcześniej wspomniano, należy najpierw wykonać intubację. Dzieci natomiast, z racji ograniczonej współpracy z lekarzem, mogą siedzieć na kolanach rodziców.

Po wcześniejszym przygotowaniu niezbędnego sprzętu gruby zgłębnik posmarowany żelem z lidokainą wprowadza się do żołądka. Następnie należy upewnić się, że sonda znajduje się poniżej wpustu żołądka. Można to sprawdzić na kilka sposobów:

• wykonując próbę odciągnięcia i sprawdzając, czy uzyskuje się treść żołądkową
• osłuchując okolicę żołądka podczas wprowadzania powietrza przy pomocy dużej strzykawki
• wykonując zdjęcie rentgenowskie lub zanurzając końcówkę zgłębnika do zbiornika z wodą (po uwidocznieniu w wodzie pęcherzyków powietrza, należy natychmiast usunąć zgłębnik, ponieważ świadczy to o jego obecności w drogach oddechowych)

Następnie przy pomocy strzykawki lub lejka wprowadza się poprzez zgłębnik do żołądka roztwór wodny porcjami, przy czym, zanim wprowadzimy całą porcję wody należy lejek (lub strzykawkę) w końcowym etapie opuścić poniżej poziomu żołądka, co umożliwi zwrotny wypływ treści żołądkowej.

Czynność należy powtarzać do momentu, aż zwrotna treść żołądkowa będzie zawierała jedynie wprowadzaną wodę. Według niektórych autorów, do ostatniej porcji wprowadzanego roztworu można dodać węgiel aktywowany.

U osób dorosłych wielkość jednej porcji roztworu wynosi około 200-300 mililitrów, natomiast u dzieci około 10 mililitrów na kilogram masy ciała. Należy pamiętać o tym, aby na bieżąco kontrolować objętość wprowadzanych i odprowadzanych płynów.

Jakie mogą być powikłania płukania żołądka?

Płukanie żołądka, tak jak każda procedura medyczna, może nieść za sobą pewne powikłania. Należy jednak pamiętać, że skrupulatne przestrzeganie powyższych zasad może znacznie zminimalizować to ryzyko. Do możliwych powikłań płukania żołądka należą:

• zachłystowe zapalenie płuc powstałe w wyniku aspiracji treści żołądkowej do dróg oddechowych
• zapalenie płuc powstałe w wyniku wprowadzenia zgłębnika do dróg oddechowych
• mechaniczne uszkodzenie przewodu pokarmowego, które może skutkować jego krwawieniem lub perforacją
• zaburzenia wodno-elektrolitowe
• zaburzenia rytmu serca
• hipotermia powstała w wyniku podawania płynów o temperaturze niższej niż 37 stopni Celsjusza
• skurcz krtani mogący skutkować hipoksemią