Pierwsza pomoc i rehabilitacja w przypadku uszkodzenia stawu kolanowego

Uszkodzenia stawów kolanowych bardzo często przytrafiają się sportowcom. Z reguły są to skręcenia i stłuczenia, także naciągnięcia i naderwania więzadeł. Uraz kolana zawsze trzeba konsultować z lekarzem ortopedą. Jeśli będzie trzeba zaleci on unieruchomienie stawu. Rehabilitację uszkodzonego stawu kolanowego można rozpocząć już w domu.

Wystarczy źle stanąć. Wtedy łydka nieprawidłowo ułożona w stosunku do uda nie pozwala zachować równowagi, kolano „ucieka” w bok i... kłopot gotowy. Teraz wszystko zależy od szczęścia. Jeśli niefortunny krok był wykonany gwałtownie, z dużą siłą, może dojść do przerwania więzadła (lub kilku) i uszkodzenia łąkotek. Jeżeli delikatnie - prawdopodobnie przygoda zakończy się naciągnięciem lub naderwaniem więzadeł lub uszkodzeniem torby stawowej.Z każdym urazem kolana trzeba pójść do ortopedy, gdyż nawet niewinnie wyglądająca kontuzja może być niebezpieczna. Zanim dotrzesz do lekarza, przyłóż na kolano lód. Jeśli go nie masz, kup mrożonkę, np. zupę lub groszek. Schładzanie stawu kolanowego zmniejsza ból, częściowo likwiduje obrzęk i hamuje rozrost krwiaka, który tworzy się w stawie kolanowym przy urazie. Nie rób okładu rozgrzewającego. Ogrzewanie uszkodzonego kolana powoduje, że obrzęk się powiększa, a ból nasila. Podobnie jest po obłożeniu kolana kompresem z octu czy altacetu i zawinięciu go ceratką. Ciepło naszego ciała „podgrzewa” kompres. Stawy kolanowe, które uległy urazom muszą być unieruchomione tradycyjnym gipsem lub specjalnym aparatem usztywniającym. O tym, na jak długo, zdecyduje lekarz.

Rehabilitacja stawu kolanowego powinna być rozpoczęta jak najszybciej

Rehabilitację uszkodzonego stawu kolanowego najlepiej rozpocząć w domu, jeszcze podczas unieruchomienia nogi. Najlepsze efekty dają proste ćwiczenia izometryczne, które polegają na napinaniu mięśnia czworogłowego (tuż nad kolanem). Np. kilka razy dziennie najpierw wyprostuj stopę, a palce skieruj w stronę kolana, a potem delikatnie unoś nogę do góry, niezbyt wysoko. Prawidłowo wykonane ćwiczenie nie sprawia bólu. Im szybciej zaczniesz się ruszać, tym skuteczniej obronisz się przed zanikiem mięśni z tzw. nieczynności.Po zdjęciu unieruchomienia zacznij intensywniej ćwiczyć. Nie bój się ponownego uszkodzenia stawu. Nie dojdzie do niego, jeżeli zachowasz umiar, a wysiłek dostosujesz do możliwości swojego stawu. Ćwiczenia są proste i nie wymagają specjalistycznej wiedzy. Zacznij od powolnego rozciągania mięśni umożliwiających swobodne zginanie nogi.

Usprawnianie uszkodzonego kolana w domu i pod okiem fizykoterapeuty

Początkowo zginaj kolano tylko tyle, ile możesz. Z każdym dniem będzie lepiej, aż uzyskasz pełną sprawność. Nie zapominaj o rehabilitacji mięśnia czworogłowego i kolana. Pierwsze  ćwiczenia rób bez obciążenia nogi. To nic trudnego. Usiądź na wysokim stołku lub stole i wolno unoś wyprostowaną nogę do góry. Trzymaj i licz do pięciu. Powtórz kilka razy. Jeżeli staw kolanowy nie zgina się jeszcze normalnie i nie możesz całkowicie wyprostować kolana, ćwicz, leżąc na brzuchu. Ale uwaga: nie polega to na dowolnym machaniu nogą. Jeżeli gimnastyka ma być skuteczna, musi być wykonana dokładnie. Ćwicz, aż poczujesz delikatny ból w mięśniach. Po każdym zgięciu i wyprostowaniu nogi odpoczywaj. Rób tak kilka razy dziennie. Z czasem gimnastykuj nogę z niewielkim obciążeniem, np. przekładając przez kostkę długi woreczek lub skarpetkę wypełnioną piaskiem (nasyp go niezbyt dużo, aby swobodnie przesypywał się w woreczku, pozostawiając na środku sam materiał). Ćwicząc we własnym zakresie, trzeba być cierpliwym i dokładnym. Tu można oszukać tylko siebie, jednocześnie przyjmując odpowiedzialność za późniejsze dolegliwości i niesprawność kolana.Stosuj też domową fizykoterapię, delikatnie rozgrzewając staw poduszką elektryczną, termoforem, biorąc przemienne kąpiele w umiarkowanie ciepłej i zimnej wodzie. Jeżeli samodzielnie w domu nie udało się usprawnić uszkodzonego kolana, niezbędna będzie pomoc ortopedy i rehabilitanta, którzy, po zbadaniu stawu, zalecą najlepsze dla ciebie zabiegi i ćwiczenia. Te będziesz robić w sali gimnastycznej, pod okiem doświadczonego terapeuty.Znakomite rezultaty przynoszą ćwiczenia w wodzie. W basenie czujemy się lekko, ale przy gwałtownych ruchach odczuwamy opór wody, który właśnie jest wykorzystywany podczas rehabilitacji. Jeżeli np. szybciej poruszasz nogą, musisz pokonać silniejszy opór wody - ćwiczenie jest bardziej intensywne. Jeśli ruszasz się wolno, ćwiczenie jest łagodniejsze, mniej obciążające staw kolanowy. Woda w basenie ma temperaturę około 32 st. C, a więc działa rozluźniająco, zmniejsza napięcie w mięśniach, dzięki czemu ćwiczysz bez wysiłku, nie czujesz bólu nawet wtedy, kiedy gimnastyka jest bardzo intensywna.Pod okiem rehabilitanta wykonuje się także ćwiczenia gimnastyczne z obciążeniem nogi. Musisz zginać i prostować nogę, podczas gdy terapeuta zawiesza na niej kolejne ciężarki. To tzw. ćwiczenia oporowe.

Rehabilitacja stawów kolanowych może trwać wiele miesięcy

Zbyt krótkie albo niedokończone leczenie czy przerwanie rehabilitacji przy wszystkich rodzajach urazów stawów kolanowych może mieć bardzo przykre konsekwencje. Choroba będzie się rozwijała. Dojdzie do stałego obrzęku, wysięku i wreszcie zniszczenia stawu przez powstanie trwałych zmian zwyrodnieniowych wywołujących ból i znacznie ograniczających sprawność ruchową. Rehabilitacja stawów kolanowych po urazach może trwać wiele miesięcy. Mimo znużenia nie wolno rezygnować z ćwiczeń. Warto wiedzieć, że naderwania, naciągnięcia więzadeł goją się w stu procentach, nie pozostawiając trwałych śladów. Większe urazy kolan są odczuwane nawet po wielu latach. Niestety, współczesna medycyna nie jest w stanie zlikwidować trwałych uszkodzeń stawów kolanowych. Dlatego podczas sesji terapeutycznych trzeba cierpliwie ćwiczyć, by ochronić swoje stawy przed trwałymi zmianami zwyrodnieniowymi, które nie będą mogły być usunięte nawet operacyjnie.

miesięcznik "Zdrowie"

Anna Jarosz

Konsultacja: Adam Ogonowski