Cykuta czyli szalej jadowity - właściwości

Cykuta (szalej jadowity) o jedna z najbardziej trujących roślin, znanych ludzkości. Właściwości cykuty znane są od wieków: w starożytności używano jej do wykonywania wyroków śmierci i do skrytobójczych otruć, a także do samobójstw - do tego ostatniego celu wykorzystał ją m.in. Sokrates.

Szalej jadowity (Cicuta virosa L), znany również jako blekot, bzducha wodna, pietruszyca, szaleń czy wsza wodna, trudno spotkać w domach - zdecydowanie częściej można się na niego natknąć nad brzegiem rzeki, na torfowisku czy innych podmokłych obszarach, gdyż by móc się rozmnażać, roślina ta potrzebuje wody.

Szalej jadowity wygląda niepozornie - w okresie kwitnienia jego kwiaty z daleka łatwo pomylić z popularnym dmuchawcem.

Z bliska widać, że w rzeczywistości kwiaty zebrane są w tzw. "baldachy" (to rodzaj kwiatostanu, w którym pojedyncze kwiaty wyrastają z tego samego miejsca na niemal jednakowej wielkości szypułkach). Ich łodyga jest rozgałęziona i pusta w środku, a liście mają trójkątny zarys.

Spis treści

1. Co truje w cykucie?
2. Objawy zatrucia szalejem
3. Dla kogo cykuta jest groźna?

Co truje w cykucie?

Odpowiedź na to pytanie jest wyjątkowo prosta: wszystko. Trująca jest cała roślina, a szczególnie jej kłącze i łodyga, w których najwięcej jest cykutotoksyny, czyli trującego wielonienasyconego alkoholu.

Cykutotoksyna to tzw. jad skurczowy, działający na rdzeń przedłużony - część tyłomózgowia, w którym skupione są ośrodki nerwowe, odpowiedzialne za funkcje odruchowe, czyli nie zależące od naszej woli - m.in.:

• układ oddechowy
• układ ruchowy
• układ naczynioruchowy
• układ krążenia

Już małe dawki cykutotoksyny wywołują silne drgawki. W zależności od przyjętej dawki toksyna pobudza ośrodki parasympatyczne mózgu, drażni je, wywołuje porażenie nerwu błędnego.

Objawy zatrucia szalejem

Toksyny z cykuty są bardzo silne: wystarczą 2-3 gramy świeżej rośliny, by wywołać silne zatrucie. Jej wpływ na korę mózgową przypomina nieco upojenie alkoholowe.

Objawy pojawiają się jednak dużo szybciej, niż po wypiciu alkoholu, bo nawet w ciągu kilku, kilkunastu minut. Początkowo występuje uczucie pieczenia w ustach i ślinotok. Wkrótce dochodzą kolejne:

• skurcze mięśni
• nudności
• wymioty
• biegunka
• odrętwienie

Źrenice są rozszerzone, z ust niekiedy toczy się piana.

Ostatnim stadium zatrucia są drgawki, które zaczynają się od zgrzytania zębami, a kończą porażeniem układu oddechowego, uniemożliwiającym oddychanie, co prowadzi do w efekcie do zgonu - często następuje on przy zachowaniu pełnej świadomości.

Dla kogo cykuta jest groźna?

Do zatruć cykutą dochodzi zazwyczaj w wyniku tragicznej pomyłki: roślina ta należy do rodziny selerowatych, przez co jej korzeń jest słodkawy, a jego fragmenty łatwo pomylić z selerem, pasternakiem lub pietruszką, a nawet ze zdziczałą marchwią.

Szalej ma zresztą podobny, ostrawy zapach, który do złudzenia przypomina zapach dobrze nam znanych warzyw.

Ofiarami cykuty padają wszyscy, którzy zbierają, a następnie żują fragmenty jej kłącza, albo ozdabiają nią brzegi przydomowych oczek wodnych, czy dekorują kwiatami stoły.

Warto wiedzieć, ze toksyna znajdująca się w roślinie może przenikać również przez nieuszkodzoną skórę - nie należy więc zrywać cykuty, a jeśli już to konieczne, lepiej robić to w rękawiczkach.