Zespół Boerhaavego - samoistne pęknięcie przełyku. Objawy

Zespół Boerhaavego, czyli samoistne pęknięcie przełyku, to rzadkie, ale potencjalne śmiertelne schorzenie. Niestety, ze względu na niespecyficzne objawy, które mogą sugerować m.in. zawał serca, jego wczesne rozpoznanie nie zawsze jest możliwe, co znacznie zmniejsza szanse przeżycia chorego. Jakie są przyczyny i objawy zespołu Boerhaavego? Na czym polega leczenie samoistnie pękniętego przełyku?

Spis treści

1. Zespół Boerhaavego - przyczyny
2. Zespół Boerhaavego - objawy
3. Zespół Boerhaavego - diagnostyka
4. Zespół Boerhaavego - leczenie
5. Zespół Boerhaavego - rokowania
6. Pęknięcie przełyku - inne przyczyny

Zespół Boerhaavego to inaczej samoistne pęknięcie przełyku, czyli takie, które powstaje w zdrowej ścianie przełyku i nie jest spowodowane urazem mechanicznym lub termicznym.

Pęknięcia samoistne przełyku najczęściej dotyczą mężczyzn w wieku 40–60 lat.

Mechanizm powstania uszkodzenia polega na nagłym wzroście ciśnienia w świetle przełyku w następstwie gwałtownych wymiotów. Pęknięcie najczęściej powstaje w lewej tylno-bocznej części przełyku lub, rzadziej, w okolicy podprzeponowej.

Pęknięcie przełyku jest stanem zagrożenia życia

Bardzo często w następstwie pęknięcia przełyku w krótkim czasie dochodzi do zakażenia i pojawia się

• zapalenie śródpiersia
• zapaleni płuc
• zapalenie opłucnej
• zapalenie osierdzia
• ropniak opłucnej

a każda z tych chorób może doprowadzić do sepsy (posocznicy), czyli zakażenia ogólnego całego organizmu.

Zespół Boerhaavego - przyczyny

Samoistne pękniecie przełyku najczęściej występuje po obfitych posiłkach i nadużyciu alkoholu, a jego bezpośrednią przyczyną są wymioty, które są jednocześnie objawem pęknięcia przełyku.

Zespół Boerhaavego - objawy

Najbardziej charakterystyczna dla tego schorzenia jest tzw. triada Mecklera, na którą składają się:

• wymioty
• ból w klatce piersiowej, często promieniujący do kręgosłupa i pleców
• odma podskórna (obserwuje się ją tylko u ok. 30 proc. chorych)

Niekiedy można stwierdzić objaw Hammana, tj. trzeszczenia w górnych drogach oddechowych jednoczesne z czynnością serca, które są spowodowane odmą śródpiersia (jest ona wynikiem przedostania się powietrza do śródpiersia).

Ponadto mogą występować:

• duszność
• wstrząs
• bolesność uciskowa
• obrona mięśniowa w nadbrzuszu

Zespół Boerhaavego - diagnostyka

Rozpoznanie samoistnego pęknięcia przełyku ustala się najczęściej na podstawie zdjęcia radiologicznego klatki piersiowej, w którym stwierdza się płyn i/lub powietrze w jamie opłucnowej i odmę śródpiersia.

Gdy RTG nie pozwala postawić ostatecznej diagnozy, wykonuje się badanie endoskopowe przełyku.

Zespół Boerhaavego - leczenie

W przypadku samoistnego pęknięcia przełyku stosuje się leczenie chirurgiczne lub endoskopowe. Metoda leczenia zależy czasu, jaki minął od pęknięcia, od stopnia zakażenia jamy opłucnowej, długości i umiejscowienia uszkodzenia ściany przełyku oraz kondycji ściany przełyku w okolicy przedziurawienia:

• nowe pęknięcie przełyku (do 24 godz.) - stosuje się zszycie miejsca przedziurawienia oraz drenaż śródpiersia i jamy opłucnowej. W przypadku wczesnego rozpoznania pęknięcia przełyku, którego długość nie przekracza 2 cm, możliwe jest także założenie metalowych klipsów
• zaawansowane przypadki wymagają czasowego wyłączenia przełyku z utworzeniem przetoki ślinowej lub resekcji przełyku
• w przypadku późnego rozpoznania (lub stanu uniemożliwiającego leczenie operacyjne) zaleca się drenaż zakażonego obszaru z wprowadzeniem protezy samorozprężalnej do przełyku

Leczenie metodami endoskopowymi zaleca się głównie w uszkodzeniach jatrogennych (wynikających z błędu lekarza) przełyku, a także w przypadku bardzo późnego rozpoznania. Ponadto konieczne są także odżywianie pozajelitowe i antybiotykoterapia (aby zapobiec zapaleniu śródpiersia i posocznicy).

Zespół Boerhaavego - rokowania

Ryzyko zgonu po samoistnym pęknięciu przełyku jest dość wysokie. Jednak wszystko zależy od czasu, który upłynął od pęknięcia przełyku do jego zdiagnozowania. W przypadku rozpoznania do 12 godz. od pęknięcia przełyku śmiertelność wynosi 30-40 proc. Rozpoznanie ustalone >24 godz. od przedziurawienia przełyku powoduje wzrost śmiertelności do 50 proc., natomiast >48 godz. od perforacji do ok. 90 proc.

Pęknięcie przełyku - inne przyczyny

Pęknięcie samoistne stanowi ok. 10–15 proc. wszystkich perforacji przełyku. Najczęściej przyczynami pęknięcia przełyku są:

• tzw. uszkodzenia jatrogenne: uszkodzenia mechaniczne podczas endoskopowych badań diagnostycznych i zabiegowych, (cewnikowanie, rozszerzanie przełyku, zatrzymywanie krwawień, intubacja tchawicy, protezowanie przełyku) oraz uszkodzenia podczas zabiegów operacyjnych (operacje rdzenia kręgowego, przepukliny rozworu przełykowego przepony, torakotomia),
• uszkodzenia chemiczne (zasady, kwasy),
• urazy mechaniczne (ciała obce, tępe urazy, wypadki komunikacyjne),
• uszkodzenia radiologiczne (radioterapia, radioablacja).

Przeczytaj także: 

• Przełyk: budowa, funkcje, choroby
• Achalazja przełyku: przyczyny, objawy i leczenie zwężenia przełyku
• Eozynofilowe zapalenie przełyku: przyczyny, objawy, leczenie

O autorze

Monika Majewska

Dziennikarka specjalizująca się w tematyce zdrowotnej, a zwłaszcza obszarach medycyny, ochrony zdrowia i zdrowego odżywiania. Autorka newsów, poradników, wywiadów z ekspertami i relacji. Uczestniczka największej Ogólnopolskiej Konferencji Medycznej "Polka w Europie", organizowanej przez Stowarzyszenie "Dziennikarze dla Zdrowia", a także specjalistycznych warsztatów i seminariów dla dziennikarzy realizowanych przez Stowarzyszenie.

Przeczytaj więcej tekstów tej autorki

Monika Majewska