Zadzierzgnięcie jelita: przyczyny, objawy, leczenie

Zadzierzgnięcie jelita jest jedną z ostrych chorób narządów jamy brzusznej. Objawy pojawiają się nagle i z reguły są na tyle nasilone, że chory nie czeka ze zgłoszeniem się do lekarza, a konsultacja chirurgiczna w tym przypadku najczęściej kończy się leczeniem operacyjnym.

Spis treści

1. Zadzierzgnięcie jelit: patomechanizm
2. Objawy zadzierzgnięcia jelit
3. Diagnostyka zadzierzgnięcia jelit
4. Leczenie niedrożności z zadzierzgnięcia

Zadzierzgnięcie jelita to mechaniczna niedrożność jelit. Niedrożność jelit jest zjawiskiem, w którym dochodzi do zahamowania perystaltyki jelit, co skutkuje ustaniem przesuwania się treści pokarmowej. Niedrożność ze względu na przyczynę można podzielić na mechaniczną i czynnościową. Zadzierzgnięcie jelit należy do pierwszego rodzaju niedrożności, a jego przyczyną jest zamknięcie światła jelita, któremu towarzyszy zaciśnięcie naczyń jego krezki.

Krezka jelita jest narządem, który stabilizuje jelito i inne narządy jamy brzusznej, a który zawiera między innymi niezbędne do prawidłowego funkcjonowania naczynia krwionośne.

Niedrożność z zadzierzgnięcia najczęściej jest spowodowana uwięźnięciem jelita we wrotach przepukliny lub zrostami otrzewnej, które mogą powstać na przykład w wyniku rożnych zabiegów chirurgicznych wewnątrz brzucha, albo jako zejście procesów zapalnych, które toczą się w tej okolicy.

Zadzierzgnięciu najczęściej ulega przepuklina pachwinowa, a z przepuklin wewnętrznych najczęściej dotyczy to przepukliny okołodwunastniczej lub okołokątniczej, które "wchodzą" do zachyłków otrzewnej. Do innych przyczyn niedrożności jelit z zadzierzgnięcia należy wgłobienie jelita (najczęściej dotyczy to końcowego odcinka jelita krętego) oraz jego skręt. Na skręt jelita są narażone szczególnie osoby starsze, które z powodu zaparć nadużywają środków przeczyszczających. Czasem niedrożność z zadzierzgnięcia jest pierwszym objawem rozwijającego się procesu nowotworowego, który prowadzi do powstania zrostów i "sklejania" pętli jelitowych.

Zadzierzgnięcie jelit: patomechanizm

W przypadku zadzierzgnięcia początkowo krew jest prawidłowo doprowadzana do jelita przez tętnicę, natomiast dochodzi do zahamowania jej odpływu poprzez żyłę. Krew żylna stopniowo gromadzi się w naczyniach, dochodzi do przesięku płynów do przestrzeni zewnątrznaczyniowej, co powoduje "opuchnięcie" jelita, a z czasem całkowite zamknięcie wrót przepukliny. Ostatecznie doprowadza to do niedokrwienia i martwicy danego odcinka jelita. Do martwicy dochodzi najczęściej po około 6-10 godzinach. W wynaczynionym płynie szybko może dojść do namnażania bakterii, które następnie w wyniku uszkodzonej bariery tkankowej przedostają się do jamy otrzewnej, powodując jej zapalenie. Zakażenie może się rozprzestrzeniać doprowadzając do sepsy, będącej bezpośrednim zagrożeniem dla życia chorego.

Objawy zadzierzgnięcia jelit

Zadzierzgnięcie jelit wiąże się z tak zwanym "ostrym brzuchem". Typowymi objawami dla tego schorzenie są:

• ból brzucha
• nudności
• wymioty
• zatrzymanie gazów i stolca.

Ból brzucha jest objawem, który pojawia się najwcześniej. Początkowo ma napadowy, kolkowy charakter, okresowo się nasila i słabnie. Gdy pojawi się stały, tępy ból w śródbrzuszu, świadczy to o narastaniu niedrożności. Nudności i wymioty są typowe dla niedrożności, a ich nasilenie i charakter zależą w dużej mierze od jej przyczyny. W zadzierzgnięciu jelit pojawiają się stosunkowo wcześnie i są bardziej nasilone w wysokiej niedrożności. Jeśli niedrożność będzie się przedłużać, mogą pojawić się tak zwane wymioty kałowe. Nie są to najczęściej wymioty treścią kałową sensu stricto, lecz treścią, w której doszło już do rozwoju procesów gnilnych. W miarę trwania zakażenia w jamie brzusznej dochodzi do rozwoju uogólnionej reakcji zapalnej organizmu, pojawia się gorączka.

W badaniu przedmiotowym brzuch początkowo może być miękki, a ból rozlany i tępy. Jeśli dojdzie do zapalenia otrzewnej, pojawią się objawy otrzewnowe oraz obrona mięśniowa. Czasem przez powłoki brzuszne można zauważyć objaw "stawiania się jelit" w czasie przechodzenia fali perystaltycznej przez rozdęty odcinek. Dla niedrożności mechanicznej typowa jest słyszalna metaliczna perystaltyka, która z upływem czasu może całkowicie zaniknąć.

Diagnostyka zadzierzgnięcia jelit

Niedrożność jelit z zadzierzgnięcia zawsze należy brać pod uwagę w diagnostyce różnicowej ostrych stanów jamy brzusznej. W takim przypadku zleca się między innymi wykonanie badania RTG jamy brzusznej, które uwidoczni rozdęte pętle jelitowe z poziomami płynów (powstają one w wyniku rozdzielenia treści jelitową na treść gazową i płynną). Badanie USG czasem może być pomocne przy określaniu poziomu niedrożności oraz oceny przepływów naczyniowych, jednak jest znacznie utrudnione przez rozdęcie pętli jelitowych. W zadzierzgnięciu jelit bardzo dobrym i użytecznym badaniem jest tomografia komputerowa jamy brzusznej, ponieważ najdokładniej pokaże przyczynę i miejsce niedrożności. Czasem niezbędne jest wykonanie diagnostycznej laparoskopii lub laparotomii.

Leczenie niedrożności z zadzierzgnięcia

Leczenie niedrożności jelit zależy od jej przyczyny, jednak zadzierzgnięcia w praktyce zawsze kończy się na stole operacyjnym, gdyż jest to jedyny skuteczny sposób leczenia niedrożności mechanicznej. W pierwszej kolejności należy doprowadzić do ustabilizowania stanu pacjenta, głównie poprzez wyrównanie gospodarki elektrolitowej i odpowiednie nawodnienie. Ważne jest także wdrożenie odpowiedniej antybiotykoterapii. Ostry brzuch jest wskazaniem do laparotomii. W niektórych przypadkach samo odwrócenie przyczyny niedrożności nie wystarczy i konieczne jest usunięcie martwego fragmentu jelita.