Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG) - przyczyny, objawy, leczenie

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG) daje bardzo niespecyficzne objawy, dlatego jest to choroba trudna do zdiagnozowania. Statystyki pokazują, że w Polsce może być już kilkadziesiąt tysięcy chorych na wrzodziejące zapalenia jelita grubego. Jakie są przyczyny i objawy wrzodziejącego zapalenia jelita grubego? Jak przebiega leczenie tej choroby?

Spis treści

1. Przyczyny wrzodziejącego zapalenia jelita grubego (WZJG)
2. Przebieg i objawy wrzodziejącego zapalenia jelita grubego (WZJG)
3. Diagnostyka wrzodziejącego zapalenia jelita grubego
4. Leczenie wrzodziejącego zapalenia jelita grubego (WZJG)

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG) to choroba w której przebiegu biegunka może trwać wiele dni, powodować znaczne odwodnienie i utratę krwi, wyłącza więc z normalnego życia. Istotą choroby jest przewlekłe zapalenie błony śluzowej jelita grubego. Proces zapalny rozpoczyna się w odbytnicy, rozszerza się na esicę, a z czasem może objąć całe jelito. Najczęściej objawy choroby pojawiają się po raz pierwszy przed czterdziestką.

Przyczyny wrzodziejącego zapalenia jelita grubego (WZJG)

Przyczyny wrzodziejącego zapalenie jelita grubego, zaliczanego do chorób autoimmunologicznych, są wciąż nieznane. Wiemy natomiast, że rozwojowi schorzenia sprzyjają predyspozycje genetyczne (często występuje rodzinnie) oraz dieta, infekcje jelit, nieprawidłowy skład ich flory bakteryjnej.

Największe jednak znaczenie przypisuje się zaburzeniom układu immunologicznego. Z niewiadomych przyczyn reaguje on na czynniki, które są obojętne dla zdrowego organizmu (np. bakterie niepatogenne, pokarmy). Ta nadmierna odpowiedź immunologiczna wyzwala niekontrolowany proces zapalny, który prowadzi do uszkodzeń błony śluzowej jelita grubego, tworzenia się krwawiących nadżerek, owrzodzeń, tzw. brukowania błony śluzowej, usztywnienia ścian ze spłaszczeniem fałd, pseudopolipów (w odróżnieniu od polipów gruczołowych nie są zmianami przedrakowymi).

Przebieg i objawy wrzodziejącego zapalenia jelita grubego (WZJG)

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego niejednokrotnie ma łagodny przebieg, z długimi okresami remisji. Zdarza się, że objawy powracają tylko raz, dwa razy w roku, a nawet raz na kilka lat. Bywa jednak i tak, że nawroty są częste, a zaostrzenia tak ciężkie, że konieczna jest hospitalizacja.

Dominującym objawem są biegunki z domieszką krwi i śluzu, uczucie naglącego parcia. Są szczególnie uciążliwe, bo chorzy mogą mieć nawet ponad 20 wypróżnień na dobę. Objawowi temu towarzyszą: 

• bóle brzucha,
• utrata apetytu.

Rzadziej występują inne symptomy:

• stany podgorączkowe,
• gorączka,
• chudnięcie.

Niedożywienie pojawia się sporadycznie, ponieważ większość składników odżywczych wchłaniana jest w jelicie cienkim, którego choroba nie obejmuje.

Konsekwencjami WZJG są:

• chudnięcie,
• osłabienie,
• anemia z powodu niedoboru żelaza i utraty krwi,
• bóle i obrzęki stawów,
• kamica nerkowa,
• osteoporoza,
• czasami zmiany skórne (rumień guzowaty, wrzodziejące zapalenie skóry).

Ciężkim powikłaniem choroby jest rozdęcie okrężnicy, któremu towarzyszy gorączka, zaburzenia świadomości, obniżenie ciśnienia tętniczego. Zagraża perforacją jelita, a odległym następstwem bywa rak jelita grubego.

Leczenie wrzodziejącego zapalenia jelita grubego (WZJG)

Celem leczenia wrzodziejącego zapalenia jelita grubego jest uzyskanie remisji, utrzymanie jej przez jak najdłuższy czas i zapobieganie konsekwencjom choroby. W terapii stosuje się preparaty głównie z trzech grup.

Pierwszą stanowią aminosalicylany. Podaje się je nie tylko w okresie rzutu, ale i remisji, bo wydłużają okres bezobjawowego przebiegu WZJG. Przewlekłe stosowanie aminosalicylanów w dawkach podtrzymujących stanowi rodzaj chemoprewencji – zabezpiecza przed procesem nowotworzenia, bowiem po 20 latach trwania choroby wrasta możliwość procesów nowotworowych w obrębie jelita grubego objętego chorobą.

Leki te są jednak zbyt słabe w przypadku ciężkich zaostrzeń choroby. Wówczas sięga się po glikokorykosteroidy, które silniej hamują proces zapalny. Podaje się je krótko, w czasie rzutów WZJG, ponieważ mają liczne działania uboczne.

Natomiast nawet przez kilka lat stosuje się leki immunosupresyjne. Tłumią nadreaktywność układu immunologicznego, zapobiegają więc nawrotom choroby.

Uzupełnieniem terapii są witaminy i minerały (pacjent może mieć ich niedobory), kwasy omega-3 (działają przeciwzapalnie) oraz probiotyki i prebiotyki, normalizujące florę bakteryjną jelit. Rekomendacje zalecają jednak, by dbając o mikrobiotę jelitową rozważnie stosować probiotyki i wybierać szczepy przebadane pod względem skuteczności i bezpieczeństwa¹.

W przypadku tych pacjentów, u których terapia standardowa zawodzi, często ostatnią deską ratunku jest leczenie biologiczne.

Jak wykazały badania, powodują szybkie ustąpienie objawów i gojenie się błony śluzowej jelita grubego. Jeden z nich jest refundowany przez NFZ w ramach tzw. programów lekowych (leczenie prowadzą tylko wyspecjalizowane ośrodki). Zarezerwowany jest dla najcięższych postaci WZJG. Jest ogromną szansą dla chorych, którym nie pomaga standardowe leczenie.

Może ich uchronić przed kolektomią, okaleczającą operacją, polegającą na usunięciu części lub całości jelita grubego. Wiążą się z nią liczne powikłania, wymuszające powtórne zabiegi chirurgiczne (ropnie, zapalenia wewnętrznego zbiornika na kał, nieszczelne zespolenie tego zbiornika z odbytem i w efekcie zapalenia otrzewnej, wyłonienie stomii, problemy z płodnością).