Wodobrzusze – poważny objaw, który wymaga pilnej diagnostyki

Kilka dni temu informowaliśmy o operacji, jaką miał przejść prezydent Rosji Władimir Putin. Spekulowano, że zabieg związany był z nowotworem krwi, z którym zmaga się polityk. Teraz media donoszą, że zabieg, jakiemu poddał się Putin, polegał na odciągnięciu płynu z jamy brzusznej. To procedura związana z tzw. wodobrzuszem, które nie jest jednak oddzielnym schorzeniem, a objawem towarzyszącym innym chorobom.

Spis treści

1. Wodobrzusze - przyczyny
2. Wodobrzusze - objawy
3. Wodobrzusze - diagnoza
4. Wodobrzusze - leczenie

Wodobrzusze (puchlina brzuszna,  łac. ascites) oznacza nadmierne gromadzenie się płynu surowiczego ponad jego prawidłowo występującą w jamie brzusznej ilość czyli około 150 ml. Wodobrzusze jest objawem choroby i proces jego powstawania zależy od tego, jakie schorzenie jest jego przyczyną.

Wodobrzusze - przyczyny

Najczęstszą (80 procent przypadków) przyczyną wodobrzusza jest marskość wątroby przebiegająca z nadciśnieniem w układzie wrotnym (czyli z nadciśnieniem w naczyniach żylnych odprowadzających krew z wątroby).

Ponadto wodobrzusze występuje u około 15-50 proc. osób z chorobą nowotworową. Nowotworami, w przebiegu których najczęściej dochodzi do powstania wodobrzusza, są:

• rak jajnika
• rak błony śluzowej trzonu macicy
• rak piersi
• rak jelita grubego
• rak żołądka
• rak trzustki

U około 80 procent chorych z tym rozpoznaniem występuje wodobrzusze.

Inne możliwe przyczyny wodobrzusza to: zakrzepica żyły wrotnej, zastoinowa niewydolność krążenia, zespół nerczycowy, zapalenie trzustki (i inne stany zapalne), gruźlica, perforacja jelita, rozległe oparzenia, kwashiorkor (niedożywienie organizmu będące wynikiem zbyt małej ilości białka w diecie).

Wodobrzusze - objawy

Wyróżnia się trzy stopnie zaawansowania wodobrzusza.

Wodobrzusze I stopnia (łagodne) nie daje zauważalnych objawów. Można je rozpoznać tylko za pomocą badania USG.

Wodobrzusze II stopnia (umiarkowanego) objawia się zwiększeniem obwodu brzucha, który jest "rozlany", a dotykając go, można wyczuć przemieszczający się płyn. Ponadto pacjent skarży się na uczucie dyskomfortu i rozpierania w jamie brzusznej. Odnotowuje się również przyrost masy ciała.

Z czasem pojawiają się trudności z siadaniem i kłopoty z chodzeniem. Brzuch staje się bardzo duży i napięty (wodobrzusze III stopnia - zaawansowane), pępek wygładzony, a przez cienką i błyszczącą skórę na brzuchu mogą prześwitywać naczynia żylne.

Pozostałe objawy wodobrzusza zależą od przyczyny jego powstania.

Na przykład w przebiegu marskości wątroby objawami towarzyszącymi będą m.in.:

• żółtaczka
• świąd skóry
• ginekomastia, czyli nadmierny rozwój gruczołów piersiowych u mężczyzn

Jeśli przyczyną wodobrzusza jest niewydolność krążenia, mogą pojawić się:

• duszności
•  obrzęki kończyn dolnych
• nietolerancja wysiłku fizycznego
• konieczność oddawania moczu w nocy (nokturia)

Z kolei choroby układu pokarmowego przebiegające z wodobrzuszem mogą się objawiać:

• nudnościami
• wymiotami
• pieczeniem w przełyku
• odbijaniem
• uporczywymi wzdęciami
• bólem brzucha

Wodobrzusze - diagnoza

Lekarz przeprowadza badanie fizykalne, w czasie której opukuje brzuch pacjenta. W przypadku wodobrzusza charakterystyczne jest stłumienie odgłosu opukowego i objaw chełbotania - lekarz umieszcza lewą dłoń w dolnej części prawej połowy brzucha i uderza palcami prawej dłoni w lewą dolną część brzucha, w kierunku lewej ręki badającego. W przypadku wodobrzusza fala płynu uderza w ścianę prawej połowy brzucha i udziela się lewej ręce badającego.

Lekarz może także zlecić wykonanie badania ultrasonograficznego (USG), tomografii komputerową (TK), echokardiografii lub innych badań obrazowych (w zależności od tego, jaka choroba może być przyczyną wodobrzusza). Przeprowadza się również badania krwi i paracentezę, czyli nakłucie jamy brzusznej w celu pobrania płynu do badania.

Wodobrzusze - leczenie

Terapia obejmuje leczenie choroby podstawowej, która jest przyczyną wodobrzusza, oraz leczenie objawowe, które obejmuje:

• leki moczopędne
• dietę niskosodową 
• upust płynu (w zaawansowanej postaci wodobrzusza, z bolesnymi, napiętymi powłokami brzusznymi i dusznością)

Monika Majewska