Przewlekłe zapalenie trzustki - diagnoza i leczenie

Przewlekłe zapalenie trzustki to poważna choroba. Może rozwijać się niepostrzeżenie lub dawać banalne z pozoru objawy – biegunki, bóle brzucha. Łatwo je zbagatelizować, przypisując np. błędom dietetycznym. Jakie są przyczyny i objawy zapalenia trzustki? Jak przebiega leczenie?

Spis treści

1. Jak zaczyna się przewlekłe zapalenie trzustki
2. Jak rozpoznać zapalenie trzustki - jakie zrobić badania?
3. Przewlekłe zapalenie trzustki - leczenie

Przewlekłe zapalenie trzustki rozpoznaje się każdego roku u kilku do kilkunastu osób na sto tysięcy mieszkańców. Trzustka to jednocześnie gruczoł dokrewny - produkuje hormony regulujące poziom glukozy we krwi (głównie insulinę), oraz trawienny – dostarcza do jelita cienkiego enzymy umożliwiające przyswajanie składników pożywienia. Enzymy znajdują się w wydzielanym przez ten gruczoł soku trzustkowym. Dlatego długotrwałe upośledzenie funkcji trzustki może prowadzić do postępującego niedożywienia organizmu, a także do rozwoju innych chorób, np. cukrzycy. Problem polega na tym, że czasem dopiero znaczne uszkodzenie trzustki może dawać jakiekolwiek objawy.

Czytaj też: Objawy raka trzustki

Jak zaczyna się przewlekłe zapalenie trzustki

Przewlekłe zapalenie trzustki bywa powikłaniem ostrego zapalenia tego gruczołu, ale częściej ma związek z nadużywaniem alkoholu. Cierpią na nie również osoby chore na mukowiscydozę lub z kamicą żółciową. W miarę postępujących uszkodzeń trzustka staje się niezdolna do wydzielania wystarczającej ilości hormonów i enzymów. Chory traci apetyt, chudnie, nękają go wzdęcia i biegunki. W fazie zaostrzenia choroby może także skarżyć się na opasujący, promieniujący do pleców ból brzucha, który zwykle nie ustępuje po zażyciu zwykłych środków przeciwbólowych.

Najczęstszą postacią jest przewlekłe wapniejące zapalenie trzustki, którego głównym czynnikiem etiologicznym jest alkohol. Ryzyko zachorowania rośnie, gdy alkohol pijemy systematycznie, np. codziennie. Udowodniono, że wystarczy 20 g czystego etanolu na dobę (czyli 50 ml wódki lub 100 ml wina albo 500 ml piwa), by po jakimś czasie uszkodził trzustkę. Oznacza to, że choroba może rozwinąć się przy wypijaniu nawet niewielkich, akceptowanych społecznie ilości alkoholu. U ponad 30 proc. chorych z przewlekłym zapaleniem trzustki nadużywających alkoholu pojawia się cukrzyca. Zwykle nie udaje się jej kontrolować za pomocą diety i trzeba przyjmować insulinę.

Jak rozpoznać zapalenie trzustki - jakie zrobić badania?

Ponieważ przewlekłe zapalenie trzustki nie daje jasnych objawów, warto raz na jakiś czas zrobić badania kontrolne. Najprościej jest zbadać krew: sprawdzić poziom leukocytów (norma 4-10 tys./μl) oraz enzymu amylazy (AMI ) we krwi (orientacyjnie norma wynosi od 25 do 125 U/l). Stężenie amylazy można też określić na podstawie analizy moczu (orientacyjnie norma wynosi poniżej 650 U/l). Przekroczenie przedstawionych powyżej norm jest wskazaniem do dalszych badań. Przewlekłe zapalenie trzustki rozpoznaje się przeważnie na podstawie badań obrazowych, w tym USG czy badania radiologicznego jamy brzusznej. Niekiedy przydatna bywa tomografia komputerowa, endosonografia endoskopowa czy rezonans magnetyczny.

Przewlekłe zapalenie trzustki - leczenie

Przewlekłe zapalenie trzustki może być leczone farmakologicznie lub operacyjnie (endoskopia). Zapalenie trzustki wiąże się często z silnymi dolegliwościami bólowymi dla pacjenta, stąd szybkie podjęcie skutecznego leczenia tej dolegliwości ma bardzo duże znaczenie dla komfortu i samopoczucia chorego.

Przewlekłe zapalenie trzustki to poważna choroba wymagająca opieki zespołu specjalistów złożonego z doświadczonego gastroenterologa, diabetologa i chirurga. Chorobę leczy się w zależności od dominujących objawów. Jednak podstawowe zalecenia dotyczą diety – musi być lekkostrawna i niskotłuszczowa, ponieważ zniszczona trzustka ma kłopoty z trawieniem tłuszczów. Należy też bezwzględnie zaprzestać picia alkoholu w jakiejkolwiek postaci.

• Leczenie farmakologiczne przewlekłego zapalenia trzustki

W terapii farmakologicznej przewlekłego zapalenia trzustki podstawowe znaczenie mają preparaty zawierające enzymy trzustkowe. Ich stosowanie nie tylko niweluje niewydolność wydzielniczą trzustki, ale także zmniejsza ciśnienie w przewodach trzustkowych, co ma działanie przeciwbólowe. Ogólną zasadą jest przyjmowanie leków (enzymów) w trakcie jedzenia. Ponieważ zapaleniu trzustki często towarzyszą silne bóle, wielu chorych musi jednocześnie stosować leki przeciwbólowe. Jeśli jako powikłanie zapalenia trzustki rozwinie się cukrzyca, włącza się także równolegle odpowiednie leczenie tej choroby, łącznie z podawaniem insuliny.

• Leczenie chirurgiczne przewlekłego zapalenia trzustki

Jeżeli leczenie farmakologiczne przewlekłego zapalenia trzustki nie przynosi oczekiwanych rezultatów, konieczne bywa przeprowadzenie zabiegu endoskopowego. Może to być sfinkretomia trzustkowa (przecięcie zwieracza w bańce Vatera) uzupełniona założeniem stentu lub rozszerzeniem zwężeń balonem, usuwanie kamieni trzustkowych, drenaż pseudotorbieli do żołądka lub dwunastnicy. Uporczywy ból i postępujące wyniszczenie organizmu jest wskazaniem do leczenia chirurgicznego (zabiegi drenażowe lub resekcyjne).

Anna Jarosz

Konsultacja: Grażyna Rydzewska