Przeszczep (transplantacja) wątroby - wskazania, czas oczekiwania i rokowania

Przeszczep (transplantacja) wątroby to zabieg, który jest jedyną metodą leczenia niewydolności tego narządu. Niestety, mimo wielkich postępów w dziecinie transplantologii, liczba osób oczekujących na przeszczep wątroby wciąż jest wysoka. Jakie są wskazania do przeszczepu wątroby? Kto ma największe szanse na otrzymanie narządu? Ile się czeka na zabieg? Jakie są rokowania po operacji?

Spis treści

1. Przeszczep wątroby - wskazania
2. Przeszczep wątroby - kto kwalifikuje się do zabiegu?
3. Przeszczep wątroby - ile się czeka na operację?
4. Przeszczep wątroby - jak wygląda zabieg?
5. Przeszczep wątroby - powikłania u biorcy
6. Przeszczep wątroby - rokowania

Przeszczep (transplantacja) wątroby to zabieg, który z roku na rok wykonuje się coraz częściej. Mimo to liczba transplantacji wątroby w Polsce jest wciąż niewystarczająca. Wszystko przez przewagę przeszczepów ze zwłok nad tymi do żywych dawców oraz brak powszechnej akceptacji społecznej dla pobierania narządów od zmarłych, a także przez wciąż małą wiedzę na temat przeszczepów.

Przeszczep wątroby - wskazania

Wskazaniem do przeszczepu wątroby jest przewlekła lub ostra niewydolność wątroby w wyniku choroby trwale uszkadzającej jej miąższ. Według Polskiego Towarzystwa Hepatologicznego, głównymi wskazaniami do przeszczepu wątroby u dorosłych są:¹

• marskość wątroby pozapalna (na tle zakażenia HBV, HCV)
• cholestatyczne choroby wątroby (marskość żółciowa pierwotna, pierwotne sklerotyzujące zapalenie dróg żółciowych)
• alkoholowa choroba wątroby (wyklucza: czynny alkoholizm i zespół zależności alkoholowej)
• autoimmunologiczna marskość wątroby
• metaboliczne choroby wątroby (choroba Wilsona, hemochromatoza, niedobór alfa1-antytrypsyny)
• piorunująca niewydolność wątroby (zatrucie paracetamolem lub innymi lekami hepatotoksycznymi, zatrucie muchomorem sromotnikowym, piorunujące wzw B, ostra dekompensacja choroby Wilsona, inne przyczyny ostrej niedomogi funkcji wątroby)
• guzy wątroby

Do niedawna bezwzględnym przeciwwskazaniem było również zakażenie wirusem HIV. Jednak w ostatnich latach, w związku z wysoką skutecznością terapii antyretrowirusowej, dokonuje się zabiegu transplantacji także u biorców zakażonych tym wirusem. Pierwszy w Polsce przeszczep wątroby u pacjenta z wirusem HIV odbył się w 2011 roku. Przeprowadzili go transplantolodzy z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

Według Polskiego Towarzystwa Hepatologicznego, głównymi wskazaniami do przeszczepu wątroby u dzieci są:¹

• zespoły cholestatyczne, np. zespół Allagille’a
• marskość wątroby w wyniku zakażenia wirusowego
• inne pozapalne marskości wątroby w przebiegu np. autoimmunologicznego zapalenia wątroby
• marskość wątroby we wrodzonych chorobach metabolicznych, np. mukowiscydoza
• pierwotne nowotwory wątroby, np. hepatocarcinoma
• choroby nie powodujące niewydolności wątroby, ale będących wskazaniem do przeszczepu, np. zespół Criglera-Najjara typu I
• inne, np. zespół Budda-Chiari’ego

Przeszczep wątroby - kto kwalifikuje się do zabiegu?

Z grupy osób, u których istnieją wskazania do przeszczepu wątroby, do zabiegu zostają zakwalifikowane tylko te, które mają mniej niż 90 proc. szans na przeżycie roku, a także te, u których przeszczepienie wątroby może zapewnić długoterminowe przeżycie.

Proces kwalifikacji do zabiegu obejmuje wiele różnych badań. Procedura ta jest konieczna, ponieważ jej celem jest wykluczenie czynników, które mogłyby nie tylko w negatywny sposób wpłynąć na przebieg samej operacji, lecz także pogorszyć rokowanie po zabiegu.

Przeszczep wątroby - ile się czeka na operację?

Średni czas oczekiwania osób z przewlekłą niewydolnością wątroby, które otrzymują organ od osoby zmarłej, wynosi 4-6 miesięcy. Czekając na przeszczep, można normalnie żyć z przewlekłą niewydolnością (np. marskością) wątroby. W tym czasie bardzo ważne są odpowiednia dieta, środki hepatotropowe i zdrowy styl życia. Wówczas proces marskości wątroby może się zatrzymać, a co za tym idzie - można czekać na przeszczep wątroby.

W przypadkach ostrej niewydolności wątroby, zabieg powinien być wykonany jak najszybciej (zwykle odbywa się w ciągu ok. 10 dni). Niestety, jak wynika ze statystyk, zaledwie ok. 20 proc. osób z ostrą niewydolnością wątroby dożywa transplantacji.

Przeszczep wątroby - jak wygląda zabieg?

Zabieg składa się z dwóch etapów. Pierwszy polega na usunięciu wątroby własnej chorego z zachowaniem lub wycięciem leżącego za wątrobą fragmentu żyły głównej dolnej. W drugim etapie wykonuje się zespolenia naczyniowe w układzie żyły głównej dolnej, żyły wrotnej i tętnicy wątrobowej dawcy i biorcy oraz zespolenie żółciowe.

W większości przypadków przeszczepia się całą wątrobę, która jest pobrana zwykle od osoby zmarłej (OLT - Orthotopic Liver Transplantation). Transplantacja wątroby w układzie dorosły – dorosłemu jest niezwykle trudna i ryzykowna. Od dawcy trzeba bowiem pobrać aż 40 proc. narządu. To bardzo dużo, bo chociaż wątroba potrafi się regenerować, bezpośrednio po pobraniu jej fragmentu musi sobie poradzić z poważnym okaleczeniem. Ryzyko zgonu przy takich pobraniach jest dość wysokie, ponieważ wynosi 0,5-0,6 proc.

Inne metody przeszczepienia wątroby to:

• RLT (Reduced-size Liver Transplantation) – przeszczepieniu ulega fragment wątroby, który zostaje pobrany od osoby zmarłej;
• SLT (Split Liver Transplantation) – operacja polega na podzieleniu wątroby od osoby zmarłej dla dwóch biorców, dziecka i dorosłego. Lewy płat otrzymuje dziecko, natomiast pozostałą część osoba dorosła;
• LDLT (Living Doneer Liver Transplantation) – przeszczepianie fragmentu wątroby, który zostaje pobrany od żywego, najczęściej spokrewnionego dawcy i wszczepienie biorcy, którym jest najczęściej dziecko. Przeszczep rodzinny wątroby jest najlepszym rozwiązaniem w przypadku małych dzieci;
• DLT (Domino Liver Transplantation) - tzw. metoda domina - przeszczepienie fragmentów wątroby od kilku dawców kilku biorcom;

Po przeszczepieniu wątroby chory do końca życia musi przyjmować leki immunosupresyjne. Ich celem jest osłabienie układu odpornościowego, aby zapobiec odrzuceniu przeszczepu.

Przeszczep wątroby - powikłania u biorcy

Wśród powikłań u biorcy najczęściej wymienia się zakrzepicę, zwężenie i zagięcie w obrębie tętnicy wątrobowej i żyły wrotnej oraz upośledzenie odpływu krwi z przeszczepionej wątroby. Występują one u około 8–10 proc. dorosłych biorców i nieco częściej u dzieci.

Przeszczep wątroby - rokowania

Rok po przeszczepieniu wątroby przeżywa około 90 proc. osób, zaś 5 lat 75 proc. biorców. Ostre odrzucanie narządu notuje się u 40-50 proc. pacjentów, a przewlekłe u mniej niż 4 proc. osób po przeszczepie.

Monika Majewska