HIPERNATREMIA (nadmiar sodu): przyczyny, objawy i leczenie

Hipernatremia oznacza nadmiar sodu w organizmie. Jest to niebezpieczny stan, który może doprowadzić do nadciśnienia tętniczego, a nawet do zaburzeń pracy serca. Są to schorzenia, które, nieleczone, zagrażają życiu. Jakie są przyczyny i objawy hipernatremii? Na czym polega jej leczenie?

Spis treści

1. Hipernatremia (nadmiar sodu) - przyczyny
2. Hipernatremia (nadmiar sodu) - objawy
3. Hipernatremia (nadmiar sodu) - skutki
4. Hipernatremia (nadmiar sodu) - leczenie

Hipernatremia to zaburzenie gospodarki wodno-elektrolitowej, którego istotą jest nadmiar sodu w organizmie. Można o nim mówić, gdy poziom tego pierwiastka we krwi przekracza 145 mmol/l.

Sód jest bardzo ważnym pierwiastkiem dla organizmu. Wraz z innymi elektrolitami - potasem i chlorem - odpowiada za utrzymanie jego równowagi wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej.

Ponadto sód wraz z potasem utrzymuje właściwe ciśnienie osmotyczne krwi oraz chroni przed utratą wody z organizmu. W przypadku jego nadmiaru dochodzi do rozwoju nadciśnienia tętniczego oraz zaburzeń pracy serca.

Hipernatremia (nadmiar sodu) - przyczyny

Do hipernatremii może dojść w wyniku utraty czystej wody przez organizm, m.in. w przebiegu gorączki, biegunki, wymiotów i hiperglikemii, a także w stanach wzmożonego katabolizmu i nadczynności tarczyc.

Do utraty wody może dojść również w wyniku obecności w organizmie mannitolu czy mocznika, które zwiększają tzw. diurezę osmotyczną (wydalanie dużych ilości moczu).

Hipernatremia może być związana także z niedoborem wazopresyny - hormonu produkowanego przez podwzgórze (część ośrodkowego układu nerwowego). Odpowiada on za prawidłową gospodarkę wodną organizmu, tzn. zatrzymuje wodę i sód w ustroju, dzięki czemu poziom nawodnienia organizmu jest prawidłowy.

Jednak najczęstszą przyczyną nadmiaru sodu w organizmie są błędy dietetyczne - spożywanie żywności bogatej w produkty zawierające znaczną ilość soli (wędliny, wędzone ryby i mięsa, żółte sery, czipsy, słone orzeszki, paluszki, zupy w proszku, dania instant z glutaminianem sodu) i niedostateczne przyjmowaniem płynów, co dotyczy szczególnie małych dzieci, osób starszych, nieprzytomnych.

Hipernatremia może rozwinąć się również w przebiegu moczówki prostej i polekowej (m.in. waptany, sole litu). Przyczynami nadmiaru sodu w organizmie mogą być także defekty w zagęszczaniu moczu (przewlekłe cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek, dieta ubogobiałkowa)

Hipernatremia może być także wynikiem nadmiernej podaży hipertonicznych roztworów NaCl, wodorowęglanu sodowego czy mineralokortykoidów (do tego typu hipernatremii dochodzi najczęściej w warunkach szpitalnych).

Hipernatremia (nadmiar sodu) - objawy

Objawy hipernatremii zależą od tego, jak szybko i w jakich ilościach doszło do podwyższenia poziomu sodu. Jeśli przyczyną hipernatremii jest utrata wody przez organizm, dominują objawy związane są z odwodnieniem:

• wzmożone pragnienie
• suchość błon śluzowych
• nudności
• znużenie
• osłabienie mięśni
• wysokie ciśnienie tętnicze krwi (>145/95 mmHg)
• kołatanie serca
• bóle głowy (zwłaszcza w jej tylnej części)
• zaburzenia stanu świadomości
• rozdrażnienie
• senność

W najcięższym przypadku może dojść do śpiączki i śmierci.

Natomiast w hipernatremii, która jest wynikiem przewodnienia, dominują objawy, takie jak:

• przepełnienie żył szyjnych
• zastój płucny
• obrzęki i przesięk

Hipernatremia (nadmiar sodu) - skutki

Skutkiem hipernatremii są nie tylko nadciśnienie tętnicze i zaburzenia pracy serca. Nadmiar sodu w diecie może doprowadzić również do  powstania kamieni nerkowych, gdyż nadmiar sodu w diecie powoduje zwiększenie wydalania wapnia z moczem, co jest przyczyną tego schorzenia.

Naukowcy przekonują, że nadmiar sodu zwiększa ryzyka rozwoju raka żołądka, ponieważ sól może uszkadzać błonę śluzową żołądka i zapoczątkować powstawanie komórek rakowych. Nadmiar sodu może doprowadzić także do udaru mózgu.

Hipernatremia (nadmiar sodu) - leczenie

Leczenie hipernatremii będącej wynikiem odwodnienia polega na podawaniu płynów nawadniających z małą zawartością sodu. Lekarz może także podjąć decyzję o włączeniu leków odwadniających w celu zwiększenia utraty sodu przez nerki.

• Elektrolity - badanie elektrolitów (jonogram). Normy i wyniki badania

Hipernatremię, której przyczyną jest przewodnienie, najlepiej leczy się nerkozastępczo, czyli hemodializą, która polega na usuwaniu produktów przemiany materii i wody lub leków oraz toksyn z krwi. Leczenie hipernatremii w przebiegu moczówki powinno być przyczynowe.

Ważna jest także dieta niskosodowa, która zapobiega chorobom układu krążenia, w tym nadciśnieniu tętniczemu. Osobom zmagającym się z hipermatremią polecana jest także dieta DASH, ponieważ pozwala obniżyć ciśnienie krwi.

Monika Majewska