Bóle brzucha, biegunka, zaparcia, wzdęcia? To może być choroba jelit

Weryfikacja

Autor: lek. Maciej Grymuza

Choroby jelit to częsta przyczyna problemów i dolegliwości z przewodu pokarmowego z bólem brzucha na czele. Warto wiedzieć, jakie inne objawy mogą świadczyć o chorobach jelit oraz jakie są najczęstsze schorzenia tych odcinków przewodu pokarmowego.

Spis treści

1. Objawy chorób jelit
2. Diagnostyka chorób przewodu pokarmowego
3. Choroby jelita cienkiego
4. Choroby jelita cienkiego i grubego
5. Choroby jelita grubego

Choroby jelit mają wiele objawów wspólnych zarówno z dolegliwościami innych części przewodu pokarmowego jak i z dolegliwościami z innych układów.

Spektrum objawów chorób jelit nie jest duże, ale ilość chorób wręcz przeciwnie, można więc się domyślić, że wiele schorzeń powoduje wystąpienie podobnych dolegliwości, co znacznie utrudnia diagnostykę.

Nierzadko przydatna jest dokładna charakterystyka dolegliwości, np. w przypadku bólu: miejsce, czas powstania, nasilenie.

Precyzyjne określenie swoich objawów jest bardzo pomocne, ponieważ zawęża nieco ilość chorób jakie należy brać pod uwagę w diagnostyce.

Warto więc przed wizytą lekarską zastanowić się, kiedy objawy występują, ile trwają, czy coś je zmniejsza lub nasila. Należy pamiętać, że nawet niezbyt dokuczliwe objawy, jak niedokrwistość mogą świadczyć o poważnej chorobie jaką jest rak.

Z drugiej strony krwawienie z odbytu może wynikać z obecności niegroźnych hemoroidów, ale także wystąpić w przebiegu nowotworu.

W przypadku objawów sugerujących choroby jelit, podstawową diagnostykę przeprowadza lekarz rodzinny i to do niego należy udać się w pierwszej kolejności, w razie potrzeby kieruje on chorego do gastroenterologa - specjalisty chorób przewodu pokarmowego, w tym jelit.

Objawy chorób jelit

Większość chorób jelit ma wiele wspólnych objawów, ponadto większość z nich może wystąpić też w innych schorzeniach, nie tylko dotyczących przewodu pokarmowego.

Dlatego diagnostyka dolegliwości jelitowych jest często skomplikowana i wymaga wielu badań. Objawy, które pojawiają się w przebiegu chorób jelit to przede wszystkim:

• biegunka,
• bóle brzucha,
• nudności i wymioty,
• zaparcia.

Biegunka

Mamy z nią do czynienia kiedy ilość wypróżnień jest większa niż 3 dziennie i mają one zbyt luźną konsystencję. Może być spowodowana zaburzeniem wchłaniania substancji z jelit, ma to miejsce kiedy uszkodzony jest mechanizm transportu przez błonę, obecne są w jelicie niewchłanialne substancje lub pasaż jest zbyt szybki.

Biegunka może też wystąpić na skutek zwiększonego wydzielania elektrolitów i wody ze ściany jelita do jego światła, czyli w odwrotnym kierunku niż ma to miejsce w stanie prawidłowym.

Przyczyn jest wiele: najczęstszą z nich jest zakażenie przewodu pokarmowego lub spożycie toksyn (jest to ponad 90% przypadków), następnie: działania niepożądane leków – antybiotyków, leków nasercowych, leków przeciwnowotworowych, nadwrażliwość pokarmowa, choroby jelit, trzustki, tarczycy, niedobory enzymów trawiennych (np. laktazy), infekcje.

Przyczyny biegunki w pierwszej kolejności upatruje się w zakażeniu, dopiero po jego wykluczeniu podejmuje się bardziej szczegółową diagnostykę: morfologię krwi, badania wątroby, tarczycy, gospodarkę żelazową i elektrolitową, diagnostykę celiakii.

Jeszcze dokładniejsze badania to: różnego rodzaju obrazowanie, endoskopia, biopsja.

Biegunka występująca u osób podróżujących do krajów o niższym standardzie higienicznym to oddzielna jednostka chorobowa, nazywana biegunką podróżnych.

Odrębnym rozpoznaniem jest biegunka związana z antybiotykoterapią, spowodowana jest ona uszkodzeniem przewodu pokarmowego lub dobroczynnych bakterii bytujących w jelicie grubym.

Ze względu na ryzyko wystąpienia tej dolegliwości konieczne jest pobieranie probiotyków w czasie terapii antybiotykami, a w razie wystąpienia biegunki poantybiotykowej to one są podstawą leczenia.

Bóle brzucha

Najczęściej kojarzy się je z chorobami przewodu pokarmowego, ale poza chorobami jelit może być on spowodowany dolegliwościami żołądka, wątroby, trzustki, układu moczowego i rozrodczego, chorobami naczyń, narządów klatki piersiowej.

Diagnostyka tego objawu jest więc dość skomplikowana, przypuszczalną przyczynę można ustalić na podstawie lokalizacji, np. jelito cienkie boli najczęściej na środku brzucha, grube w dolnych częściach – po prawej lub po lewej stronie.

Nudności i wymioty

Ich przyczynami rzadko są choroby jelit, częściej żołądka i przełyku, ale mogą to być także leki, choroby układu nerwowego, narządu równowagi, wątroby, trzustki, czy układu moczowego.

Zaparcia

O zaparciach mówimy, gdy ilość wypróżnień mniejsza niż 2 w tygodniu, najczęściej jego przyczyna jest niewyjaśniona - zaparcie idiopatyczne, jeśli przyczynę udaje się ustalić, przeważnie mamy do czynienia z chorobą jelita grubego, ale zdarza się też w schorzeniach jelita cienkiego, odbytu, tarczycy, chorobach układu nerwowego, czy po lekach.

W diagnostyce wykonuje się: morfologię krwi, stężenie wapnia we krwi, ocenę tarczycy i badania endoskopowe.

Diagnostyka chorób przewodu pokarmowego

Możliwości diagnostycznych chorób jelit jest wiele, poza wspomnianymi wcześniej podstawowymi badaniami laboratoryjnymi wykonuje się badania takie jak:

• Endoskopia jelita cienkiego - czyli oglądanie go od środka przy pomocy specjalnego urządzenia, podobnego do gastroskopu lub bezprzewodowej kamery zamkniętej w kapsułce, którą się połyka (endoskopia kapsułkowa). Kamera wykonuje wiele zdjęć lub nagrywa film, który zapisuje się pamięci urządzenia, a po jej wydaleniu ogląda zebrany materiał.
• Gastroskopia (właściwie ezofagogastroduodenoskopia), umożliwia ona obejrzenie początkowego odcinka jelita cienkiego – dwunastnicy, a także żołądka i przełyku.
• Rektoskopia i kolonoskopia, w tych badaniach mamy możliwość oceny jelita grubego - całości w kolonoskopii lub tylko końcowego odcinka w rektoskopii.

Oczywiście poza wspomnianymi metodami użyteczne są: USG brzucha, tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny.

Choroby jelita cienkiego

Jelito cienkie składa się z dwunastnicy, jelita czczego i krętego. Do pierwszej z nich uchodzi przewód trzustkowy oraz żółciowy, dostarczają one substancji niezbędnych w procesie trawienia.

Jelito cienkie odpowiada za trawienie pokarmu i późniejsze jego wchłanianie, charakterystyczną cechą budowy są kosmki jelitowe ułatwiające to zadanie.

Podobnie jak jelito grube, jest ono w ciągłym ruchu - wzdłuż jelit rozchodzi się fala perystaltyczna powodująca przesuwanie pokarmu, co jest niezbędne do prawidłowej czynności przewodu pokarmowego.

Celiakia

Pełna nazwa celiakii to glutenozależna choroba trzewna. Podłoże jest immunologiczne - układ odpornościowy wytwarza przeciwciała przeciwko glutenowi (białko obecne w pszenicy, życie, jęczmieniu), powoduje to reakcję zapalną i zanik kosmków jelitowych.

Objawy występują tylko, jeśli w diecie obecny jest wspomniany gluten i są to ze strony przewodu pokarmowego: biegunki, bóle brzucha, spadek masy ciała, afty, wymioty, niedożywienie.

Choroba ta może objawiać się również na skórze w postaci pęcherzyków oraz rumienia (tzw. choroba Duringa), czy powodować opóźnienie dojrzewania.

W diagnostyce przeprowadza się: badania laboratoryjne - mn. in. morfologię krwi, badania serologiczne mające na celu wykryć charakterystyczne autoprzeciwciała, badania endoskopowe (z pobraniem wycinków) i genetyczne.

Leczeniem jest eliminacja glutenu z diety, czyli produktów mających w składzie pszenicę, żyto lub owies, jest to całkowicie skuteczna terapia, dlatego rzadko stosuje się immunosupresję.

Chorobami o podobnym przebiegu i metodzie leczenia, ale odmiennym mechanizmie powstania, są alergia na pszenicę oraz nieceliakalna nadwrażliwość na gluten.

Choroba wrzodowa dwunastnicy

Przyczyną jest zwiększenie ilości kwasu solnego przedostającego się do dwunastnicy oraz do uszkodzenie mechanizmów chroniących śluzówkę przed kwasem, powoduje to niszczenie błony śluzowej i powstawanie w niej ubytków.

Zwykle przyczynami są: zakażenie bakterią Helicobacter pylori oraz długotrwałe lub intensywne stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (np. kwas acetylosalicylowy), choroba wrzodowa częściej pojawia się u osób po 60. roku życia.

Najczęstszym objawem jest dyskomfort lub ból brzucha, umiejscawia się on w górnej części, poniżej mostka, typowo po posiłku lub wcześnie rano, a ustępuje po lekach zobojętniających kwas solny, rzadziej po pokarmach o odczynie zasadowym, np. mleku.

Rzadziej pojawiają się nudności i wymioty.

Podstawą diagnostyki choroby wrzodowej jest endoskopia, umożliwia ona zobaczenie ubytków błony śluzowej, a także przeprowadzenie diagnostyki w kierunku zakażenia H.pylori.

Infekcję tę można także rozpoznać na podstawie badań krwi, kału oraz w teście oddechowym.

Leczenie choroby wrzodowej to przede wszystkim dieta, leki zmniejszające ilość kwasu solnego w żołądku oraz eliminacja zakażenia, wyjątkowo leczenie operacyjne.

Choroba wrzodowa może dotyczyć żołądka lub żołądka i dwunastnicy jednoczasowo.

Zespół krótkiego jelita

Nie jest to częsta przypadłość, zdarza się po operacjach z usunięciem fragmentu jelita, czy w przebiegu innych chorób przewodu pokarmowego, a więc pojawia się ona tylko u osób wcześniej chorujących.

Zespół krótkiego jelita występuje, gdy duża część lub całość jelita cienkiego zostanie wyłączona z pasażu pokarmu, przez co znacznie zmniejszone zostaje wchłanianie składników odżywczych i wody.

Powoduje to niewydolność jelit - odżywianie naturalne jest niewystarczające do utrzymania stanu zdrowia, pomimo dostarczania pełnowartościowej diety.

Objawy są długotrwałe i należą do nich: biegunka, odwodnienie, niedożywienie i wyniszczenie, niedobory składników mineralnych i pierwiastków.

One z kolei mogą powodować zaburzenia psychiczne i neurologiczne, zaburzenia bicia serca i jego wydolności, kamienie żółciowe i nerkowe, zaburzenia składu mineralnego kości i złamania.

Zespół rozrostu bakteryjnego

Zespół rozrostu bakteryjnego charakteryzuje się zbyt dużym namnażaniem się bakterii bytujących w jelicie grubym, a dodatkowo w przebiegu tej choroby przemieszczają się one do jelita cienkiego, które prawidłowo pozbawione jest drobnoustrojów.

Skutkiem tego są zaburzenia wchłaniania, dotyczą one przede wszystkim tłuszczów, ponieważ enzymy bakteryjne zaburzają ich trawienie oraz witaminy B12, gdyż zostaje ona zużyta przez drobnoustroje.

Zespół rozrostu bakteryjnego pojawia się w przebiegu innych schorzeń, np. w bezkwaśności soku żołądkowego, niedoborach odporności, może być też powikłaniem po operacjach na przewodzie pokarmowym.

Objawy tej choroby to: biegunka tłuszczowa (oddawanie stolców o nieprzyjemnym, gnilnym zapachu, mazistych) i zaburzenia wchłaniania witamin rozpuszczalnych w tłuszczach: A, D, E i K, prowadzące do kurzej ślepoty i osteoporozy, a także niedokrwistość megaloblastyczna (spowodowana niedoborem witaminy B12) oraz zaburzenia układu nerwowego.

Ponadto objawami są: spadek masy ciała, niedożywienie, bóle brzucha i wzdęcia.

W zakresie badań laboratoryjnych przydatna jest ocena morfologii krwi obwodowej, badanie kału na obecność tłuszczów, oraz treści jelita cienkiego na obecność bakterii. W leczeniu podstawą jest terapia choroby, która doprowadziła do rozrostu bakterii oraz odpowiednie żywienie.

Enteropatia z utratą białka

To zespół objawów spowodowany niedoborem białek obecnych w osoczu krwi, zostają one utracone w patologicznym procesie przenikania do światła jelita.

Przyczyna to uszkodzenie naczyń chłonnych i utrudnienie odpływu chłonki, skutkiem tego jest jej gromadzenie w naczyniach jelit, co powoduje wzrost ciśnienia i przenikanie płynu do światła jelita.

Inną przyczyną może być zapalenie błony śluzowej jelit, na jego skutek powstaje wysięk, czyli płyn będący normalną odpowiedzią organizmu na zapalenie, gdy jego ilość jest znaczna zaczyna on przenikać do wnętrza przewodu pokarmowego.

Objawy enteropatii to: przewlekła biegunka tłuszczowa, nudności, wymioty, obrzęki nóg i niedożywienie.

Leczenie opiera się na wyeliminowaniu przyczyny choroby (uszkodzeń naczyń chłonnych, czy chorób jelit prowadzących do wysięku) oraz wprowadzeniu odpowiedniej diety (ubogotłuszczowej i bogatobiałkowej).

Zespół jelita drażliwego

Jest najczęstszą chorobą przewlekłą jelit, dotyczy nawet do 10% populacji. Przyczyna tej choroby nie została dotychczas poznana, sugeruje się podłoże psychiczne, tym bardziej że ok. 80% osób z tą chorobą ma rożnego rodzaju dolegliwości dotyczące emocji.

W przebiegu tego zespołu nie stwierdza się żadnych zmian morfologicznych ani enzymatycznych w obrębie przewodu pokarmowego.

Objawy zespołu jelita drażliwego są zróżnicowane, nie ma dolegliwości specyficznych, dających pewne rozpoznanie.

Osoby cierpiące na tę chorobę najczęściej skarżą się na: kurczowe bóle brzucha, najczęściej w dolnej jego części. Zespół jelita drażliwego może mieć postać z biegunką, pojawia się ona po posiłkach, stresie i w godzinach porannych, a poprzedzona jest nagłym parciem.

Zupełnie odmienna jest postać z zaparciem, stolec oddawany jest wtedy z wysiłkiem i występuje uczucie niepełnego wypróżnienia.

Do innych objawów należą: wzdęcia, nudności i wymioty, zgaga. Dolegliwości mogą być uciążliwe, ale choroba nigdy nie ma poważnych powikłań.

Charakterystyczny jest brak odchyleń w badaniach dodatkowych, w tym obrazowych i endoskopowych, które przeprowadza się głównie celem wykluczenia innych chorób.

W leczeniu stosuje się odpowiednie odżywianie, wsparcie psychiczne oraz leki zmniejszające nasilenie uciążliwych objawów.

Choroby jelita cienkiego i grubego

Niedokrwienie jelit

Może dotyczyć jelita cienkiego, grubego lub obu. Powstaje ono na skutek nagłego zahamowania przepływu krwi w naczyniach zaopatrujących jelita, przyczyną jest najczęściej zakrzep lub zator, do których predysponowane są np. osoby chorujące na migotanie przedsionków, czy na miażdżycę.

Gdy dojdzie do nagłego zamknięcia tętnicy objawy są gwałtowne - pojawia się bardzo silny ból brzucha, wymioty, stan chorego jest bardzo ciężki, po ustaleniu rozpoznania konieczna jest natychmiastowa operacja.

Jeśli natomiast proces postępuje powoli, objawy wynikają z niewystarczającego napływu krwi do jelit i pojawiają się dopiero kiedy napływ ten jest poważnie ograniczony i uniemożliwia odebranie wszystkich strawionych substancji.

Najczęściej występują: uporczywa biegunka, spadek masy ciała oraz ból brzucha pojawiający się kilkanaście minut po posiłku, zwłaszcza obfitym. Leczenie polega zwykle na wewnątrznaczyniowym udrażnianiu tętnic.

Choroba Leśniowskiego i Crohna

Choroba Leśniowskiego i Crohna należy do tak zwanych nieswoistych zapaleń jelit. Może ona dotyczyć każdego odcinka przewodu pokarmowego, ale najczęściej lokalizuje się w końcowym odcinku jelita cienkiego.

W przebiegu tej choroby charakterystyczne są objawy ogólnoustrojowe: osłabienie, gorączka, spadek masy ciała, dodatkowo nadkładają się dolegliwości z przewodu pokarmowego: bóle brzucha i biegunki, nierzadko z krwią, a także zmiany w okolicy odbytu: owrzodzenia i ropnie.

Te ostatnie zwracają szczególną uwagę na konieczność podjęcia diagnostyki choroby Crohna.

Ustalając rozpoznanie lekarz opiera się przede wszystkim na charakterystycznym obrazie w badaniach obrazowych, endoskopowych i mikroskopii wycinków.

Przebieg jest wieloletni z okresami nasileń i remisji objawów, niestety nie istnieje skuteczna metoda wyleczenia. W terapii stosuje się leki przeciwzapalne, immunosupresyjne, tak zwane leki biologiczne, a w razie powikłań leczenie operacyjne.

Niedrożność jelit

Zawsze jest stanem zagrożenia życia i wymaga natychmiastowego działania, ponieważ szybko powoduje zapalenie otrzewnej.

Objawy układają się charakterystyczną triadę: silnego bólu, nudności i wymiotów oraz zatrzymania gazów i stolca, stan ogólny najczęściej jest poważny.

Przyczyn niedrożności jest wiele, np.: zrosty pooperacyjne, zapalenia w obrębie jamy brzusznej (np. zapalenie trzustki czy wyrostka robaczkowego), nowotwory, przepukliny. Leczeniem oczywiście jest operacja.

Nadwrażliwość pokarmowa

To alergiczna lub niealergiczna nieprawidłowa reakcja organizmu na określone pokarmy. Stwierdza się ją, jeśli objawy są powtarzalne i występują zawsze po spożyciu określonego pożywienia lub składnika.

Najczęściej uczulającymi pokarmami są: białka mleka krowiego, jaja, ryby, owoce morza i orzechy.

Zdarza się, że występuje tak zwana reakcja krzyżowa, czyli pojawienie się objawów po spożyciu pokarmów innych niż te na które stwierdzono nadwrażliwość, ale zawsze są to te same pokarmy.

Ze strony jelit mamy do czynienia z dwiema postaciami tej choroby:

• anafilaktyczna reakcja żołądkowo-jelitowa
• alergiczne eozynofilowe zapalenie żołądka i jelit.

Pierwsza z nich objawia się nudnościami, wymiotami, bólami brzucha i biegunką, typowo do 2 godzin od spożycia alergenu, często z towarzyszącą wysypką i dusznością.

Zapalenie eozynofilowe charakteryzuje się również bólami brzucha i wymiotami, ale dodatkowo pojawiają się: rozdrażnienie, brak apetytu i anemia.

Rozpoznanie nadwrażliwości pokarmowej jest trudne, gdyż jej objawy mogą występować w wielu innych schorzeniach, ponadto może ona manifestować się poza przewodem pokarmowym - na skórze czy w układzie oddechowym.

Prawdopodobieństwo postawienia tego rozpoznania jest większe jeśli pacjent choruje już na astmę, alergiczny nieżyt nosa, czy inne choroby alergiczne lub ma alergików w rodzinie.

W diagnostyce wykorzystuje się testy skórne, oraz tak zwane próby eliminacji i prowokacji, leczenie natomiast polega przede wszystkim na wykluczeniu alergenów z diety oraz stosowaniu leków antyalergicznych

Zatrucie pokarmowe

Zatrucie pokarmowe często występuje pod postacią nieżytu żołądkowo-jelitowego i jest bardzo powszechną dolegliwością wywoływaną spożyciem pokarmu zawierającego chorobotwórcze bakterie lub ich toksyny.

Wspomniany nieżyt żołądkowo-jelitowy to zespół objawów występujących np. w zakażeniu wirusowym, czy zatruciu pokarmowym, należą do nich: nudności i wymioty, biegunka, osłabienie, kurczowy ból brzucha i gorączka.

Objawy pojawiają się kilka godzin, a nawet kilka dni od zatrucia.

W leczeniu należy zadbać przede wszystkim o właściwe nawodnienie oraz dostarczenie elektrolitów, gdyż zatrucie najczęściej ustępuje samoistnie.

Ponadto warto zwrócić uwagę na dietę i w razie zatrucia spożywać lekkostrawne pokarmy jak: gotowany ryż, kasza, banany, jogurt naturalny, gotowane mięso, wszystko w małych porcjach. Niewskazane są natomiast pokarmy smażone i mleko.

Rzadziej stosuje się antybiotyki, gdyż zatrucie rzadko spowodowane jest infekcją bakteryjną - częściej wirusową lub toksynami.

Najczęściej niewskazane są leki zapierające, ponieważ powodują one dłuższe pozostawanie toksyn w organizmie, a co za tym idzie wydłużony przebieg choroby.

Zapobieganie zatruciu pokarmowemu to przede wszystkim higiena rąk, spożywanie pokarmów ze znanego źródła, a podczas podróży zagranicznych picie butelkowanej wody.

Choroby pasożytnicze

Najpowszechniejsze to giardioza, tasiemczyca i glistnica.

Giardioza wywołana jest przez pierwotniaka nazywanego giardia lamblia, bytuje on w dwunastnicy i jelicie czczym, zakażenie następuje drogą pokarmową – przez zanieczyszczony pokarm, wodę i brudne ręce.

Giardioza spotkana jest najczęściej w krajach rozwijających się, jest to jedno z zakażeń jakie możemy przywieźć ze sobą z dalekich podróży, nasz kraj także nie jest wolny od tego drobnoustroju, źródłem zakażenia są skupiska ludzkie.

Przed zakażeniem chroni przede wszystkim higiena oraz picie gotowanej wody.

Giardioza może przebiegać pod postacią nieżytu żołądkowo-jelitowego (biegunka, bóle w górnej części brzucha, osłabienie, brak łaknienia), w postaci przewlekłej, w której występuje niedożywienie i powtarzające się epizody biegunek oraz w postaci bezobjawowej.

Glistnica to zakażenie glistą ludzką, której forma dorosła bytuje w jelicie cienkim. Zakazić się można przez jedzenie niemytych warzyw i owoców oraz przez brudne ręce. Przebieg zakażenia jest najczęściej bezobjawowy, a jeśli dolegliwości pojawią się, mamy do czynienia z kaszlem, dusznością i bólami brzucha.

Tasiemczyca to infekcja jelita cienkiego, do której może dojść na skutek zjedzenia surowego, skażonego mięsa wieprzowego, wołowego lub rybiego. Zarażenie jest najczęściej bezobjawowe, rzadko zdarza się ból brzucha, nudności i spadek masy ciała.

Choroby jelita grubego

Jelito grube składa się z kątnicy z wyrostkiem robaczkowym, okrężnicy, esicy i odbytnicy. Odpowiada ono za wchłanianie wody, a dobroczynne bakterie w nim bytujące między innymi za produkcję witamin.

Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego

Jest spowodowane przez zatkanie, zwykle kamieniami kałowymi, i nadmierne namnażanie bakterii w wyrostku robaczkowym.

Powoduje to silny, nagły ból brzucha, zwykle pojawia się on w okolicy pępka, by w ciągu kilku kolejnych godzin przemieścić się do prawej dolnej jego części.

Poza tym występują nudności i wymioty, brak apetytu oraz gorączka.

Rozpoznanie ustala się na podstawie objawów, badania laboratoryjne i USG rzadko przesądzają o diagnozie, ponieważ nie ma badań specyficznych dla tego schorzenia.

Leczeniem jest operacyjne usunięcie wyrostka, jeśli zapalenie rozwinie się w ropień konieczny jest drenaż, natomiast w łagodnych przypadkach, można przeprowadzić leczenie antybiotykami.

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego podobnie jak choroba Leśniowskiego-Crohna należy do tak zwanych nieswoistych zapaleń jelit, z tą różnicą, że obejmuje ono wyłącznie jelito grube.

W przebiegu tej choroby z nieznanych przyczyn dochodzi do zapalenia i uszkodzenia błony śluzowej.

Objawy wrzodziejącego zapalenia to głównie: biegunka (nawet do kilkunastu wypróżnień na dobę) z domieszką krwi, ponadto osłabienie i utrata masy ciała, rzadziej gorączka.

Przebieg choroby jest wieloletni z remisjami i nasileniami. Diagnozę stawia się na podstawie badań obrazowych, laboratoryjnych i endoskopowych.

W leczeniu stosuje się leki przeciwzapalne, immunosupresyjne, a razie powikłań lub braku poprawy po leczeniu zachowawczym – zabiegi operacyjne.

Uchyłki jelita grubego

Są to drobne uwypuklenia na zewnątrz ściany jelita najczęściej zlokalizowane w esicy (końcowym odcinku jelita grubego). Częstość ich występowania wzrasta z wiekiem, uważa się, że jest to częsta przypadłość ludzi starszych, szacunki mówią, że uchyłki ma co trzecia osoba po 60 roku życia.

Typowo nie powodują one żadnych dolegliwości i najczęściej są wykrywane przypadkowo, jeśli jednak objawy się pojawiają, zwykle mają niewielkie nasilenie i są to: bóle brzucha, biegunki na zmianę z zaparciami i wzdęcia.

Uchyłki mogą być również przyczyną stanu zapalnego i ropnia w obrębie jamy brzusznej, a także krwotoku z dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Powikłania te są stanami poważnymi wymagającymi hospitalizacji i intensywnego leczenia.

Mikroskopowe zapalenie jelita grubego

Charakteryzuje się brakiem zmian w badaniach obrazowych i endoskopii, a rozpoznanie ustala się na podstawie badania mikroskopowego wycinków. Objawy choroby to obfite, wodniste biegunki, utrata masy ciała, bóle brzucha i wzdęcia.

Owsica

To najczęstsza infekcja jelita grubego. Owsik ludzki bytuje w jelicie grubym, samica składa jaja na skórze w okolicy odbytu, ich połknięcie jest przyczyną zakażenia.

Dochodzi do niego głównie przez brak odpowiedniej higieny – brudne ręce, pościel, ręcznik, rzadziej skażony pokarm. Objawy owsicy to swędzenie w okolicy odbytu, szczególnie w nocy, drażliwość i niekiedy brak apetytu.

Polipy jelita grubego

Polip to uwypuklenie ściany jelita do jego wnętrza, mają one różne przyczyny powstania i różną strukturę. Strukturę polipa może mieć naczyniak, tłuszczak, nowotwór, mogą one powstawać także w przebiegu zapalenia.

Najczęściej przyczyną polipa jest nadmierne namnożenie się komórek błony śluzowej i z braku dla nich miejsca uwypuklenie do światła jelita. Wyróżniamy kilka rodzajów polipów:

• nienowotworowe (nie mają tendencji do przekształcania się w raka): młodzieńcze, zapalne, czy tak zwane polipy Peutz – Jaghersa;
• gruczolakowe – są to najczęstsze polipy u dorosłych, niestety mają tendencję do złośliwienia i przekształcania się w raka.

Objawiają się krwawieniem z odbytnicy, parciem na stolec i oddawaniem stolca ze śluzem, w większości jednak objawy nie występują.

Dlatego tak ważne są badania przesiewowe w postaci kolonoskopii, umożliwia ona wykrycie i usunięcie bezobjawowych polipów zanim w ich obrębie rozwinie się rak.

Rak jelita grubego

Rak jelita grubego w 90% rozwija się z polipów gruczolakowych i występuje najczęściej w starszym wieku.

Objawy zależą od jego umiejscowienia – jeśli rak pojawia się po prawej stronie jelita grubego powoduje niezbyt uciążliwe i często niezauważone objawy – anemię i słaby ból brzucha, lokalizacja lewostronna powoduje jawne krwawienia i nieregularne wypróżnienia – zaparcia na zmianę z biegunkami.

Nie istnieją typowe objawy dla raka jelita grubego, ale dolegliwością, która zawsze budzi niepokój jest oddawanie stolca z krwią, dlatego w takich przypadkach należy niezwłocznie udać się do lekarza.

Najważniejszym badaniem pozwalającym rozpoznać raka jelita grubego lub go wykluczyć jest kolonoskopia, jej dodatkową zaletą jest fakt, że umożliwia pobranie wycinków, a po ich zbadaniu potwierdzenie rozpoznania.

Badaniami przesiewowymi są przede wszystkim kolonoskopia, ale także sigmoidoskopia i badanie kału na krew utajoną.

Częstość wykonywania tych badań ustala lekarz na podstawie wieku pacjenta, występowania nowotworów w rodzinie oraz wyników poprzednich badań.

Uważa się, że każda zdrowa osoba powinna mieć wykonaną kolonoskopię przynajmniej raz na 10 lat począwszy od 50 roku życia, a jeśli kiedykolwiek miała usunięte polipy, znacznie częściej.

Podstawową metodą leczenia jest operacja, stosuje się także chemioterapię i radioterapię w zależności od stopnia zaawansowania nowotworu.

Lek. Maciej Grymuza

Absolwent Wydziału Lekarskiego na Uniwersytecie Medycznym im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu. Ukończył studia z wynikiem ponad dobrym. Aktualnie jest lekarzem w trakcie specjalizacji z kardiologii oraz student studiów doktoranckich. Interesuje się szczególnie kardiologią inwazyjną oraz urządzeniami wszczepialnymi (stymulatorami).

lek. Maciej Grymuza