Ból brzucha promieniujący do kręgosłupa? To może być chora dwunastnica

Choroby dwunastnicy wpływają na cały organizm, bo choć jest niewielka, to w układzie pokarmowym dwunastnica odgrywa istotną rolę. Jeżeli odczuwasz nagłe i ostre bóle nadbrzusza, promieniujące w kierunku kręgosłupa, sprawdź, czy to nie wrzody dwunastnicy, zapalenie dwunastnicy lub refluks dwunastniczo-żołądkowy.

Spis treści

1. Refluks dwunastniczo-żołądkowy
2. Stan zapalny dwunastnicy
3. Wrzody na dwunastnicy

Choroby dwunastnicy mają poważne konsekwencje dla pracy całego ustroju. Choć dwunastnica liczy sobie jedynie 25 cm długości (czyli ok. 12 cali), spełnia w organizmie ważną rolę. Do jej wnętrza dochodzą przewody, które doprowadzają żółciowy wspólny (łac. ductus choledochus) i przewód trzustkowy (łac. ductus pancreaticus), doprowadzające enzymy trawienne wraz z żółcią. Dzięki temu pokarm częściowo strawiony w żołądku podlega dalszej "obróbce", a substancje odżywcze w nim zawarte mogą bez trudu zostać wchłonięte przez organizm w dalszych częściach jelita cienkiego.

Refluks dwunastniczo-żołądkowy

Refluks dwunastniczo-żołądkowy jest zaburzeniem czynnościowym przewodu pokarmowego. Zasadowa treść dwunastnicy wraz z solami kwasów żółciowych zamiast przemieścić się do jelita cienkiego, cofa się do żołądka. Tam miesza się z kwasami trawiennymi i działa toksycznie na śluzówkę tego narządu.

• Objawy: refluks objawia się bólami nadbrzusza, którym towarzyszą wymioty z żółcią.
• Przyczyny: prawdopodobnie zaburzenia pracy nerwów dochodzących do dwunastnicy i dróg żółciowych (dlatego refluks występuje często u chorych po usunięciu woreczka żółciowego).
• Diagnoza: stawiana jest na podstawie badań radioizotopowych, (tzw. testu Hida). Pacjent zjada posiłek zawierający znacznik izotopowy, zabarwiający treść dwunastnicy, która dzięki temu jest widoczna na wykonywanym później zdjęciu radiologicznym. Można na nim zaobserwować, czy zawartość dwunastnicy cofa się do żołądka. Pomocne bywa też badanie typu bilitec. Jest to pomiar ilości żółci w żołądku w ciągu doby. Wykonuje się go za pomocą sondy (zakładanej przez nos do żołądka w znieczuleniu miejscowym) podłączonej do rejestratora wielkości walkmana. Jeśli żółć cofa się z dwunastnicy, zanotuje on, że jej ilość w żołądku wzrasta.
• Terapia: refluks leczy się najczęściej lekami przyspieszającymi perystaltykę przewodu pokarmowego, hamującymi wydzielanie soków żołądkowych oraz zobojętniającymi sole kwasów żółciowych. Stosunkowo rzadko refluks leczy się operacyjnie.

Stan zapalny dwunastnicy

Poprzedza często wrzody na dwunastnicy.

• Objawy: zwykle są to nagłe i dość ostre bóle nadbrzusza, czasem promieniujące w kierunku kręgosłupa.
• Przyczyny: najczęściej dolegliwości są skutkiem nadkwasoty, stresu oraz zażywania niektórych leków, np. salicylanów, środków przeciwreumatycznych. Powodują one przekrwienie, obrzęk, a nawet niewielkie uszkodzenia błony śluzowej dwunastnicy, czyli tzw. nadżerki. Jeśli zlekceważysz sygnały ostrzegawcze, ranki mogą się powiększać albo pogłębiać. Choroba nabiera charakteru przewlekłego lub prowadzi do wrzodów.
• Diagnoza: rozpoznania dokonuje się na podstawie gastroskopii. Gastroskopia polega na tym, że w znieczuleniu miejscowym gardła albo coraz częściej w krótkiej narkozie wprowadza się do dwunastnicy endoskop (przez jamę ustną, przełyk i żołądek). Jest to rodzaj sondy ze światłowodem, która umożliwia bardzo dokładne obejrzenie ścianek przełyku, żołądka i dwunastnicy. Gastroskopia umożliwia lekarzowi specjaliście lokalizację i określenie wielkość każdej ranki.
• Terapia: najważniejsza w chorobach dręczących układ pokarmowy jest lekkostrawna dieta, umożliwiającej odbudowę uszkodzonej błony śluzowej. Istotne jest także całkowite zrezygnowanie z papierosów i alkoholu oraz zażywanie leków hamujących wydzielanie soków żołądkowych lub zobojętniających kwas solny.

Wrzody na dwunastnicy

Wrzód zwykle umiejscawia się w opuszce dwunastnicy, czyli części położonej najbliżej żołądka. Choroba nasila się jesienią i wiosną, tj. w okresach sezonowego spadku nastroju i osłabienia organizmu.

• Objawy: ostre bóle w nadbrzuszu pojawiające się ok. 2 godzin po posiłku. Wrzody często dają o sobie znać w nocy. Są to tzw. bóle głodowe. Dolegliwościom mogą towarzyszyć wymioty, mdłości oraz zgaga.
• Przyczyny: stres, nieregularne posiłki, papierosy i alkohol. Z powodu przedłużającego się napięcia nerwowego w żołądku wytwarza się zbyt dużo soków trawiennych, a soki dwunastnicze nie są w stanie ich zobojętnić. Jeśli odżywiasz się nieregularnie i łagodzisz napięcie wypalając kolejnego papierosa, doprowadzasz do miejscowego niedokrwienia błony śluzowej dwunastnicy. Staje się wtedy podatna na działanie kwasów żołądkowych, które zaczynają trawić jej ścianki. Efekt takiego procesu jest jeden- nadżerka.  Z czasem nadżerka może osiągnąć wielkość ziarna pieprzu lub pestki wiśni. Przyczyną powstawania wrzodu może być także zakażenie jednym z podtypów szczepu bakterii, helicobacter pylori. Dochodzi do tego m.in. przez kontakt z nosicielem, np. podczas pocałunku.
• Diagnoza: stawia się ją na podstawie gastroskopii. Obecność helicobacter pylori potwierdzić można testem dostępnym w aptekach (tzw. helicotest dostępny bez recepty). Najdokładniejsze jest jednak badanie histopatologiczne wycinka błony śluzowej.
• Terapia: trwa zazwyczaj 6 - 12 tygodni. Należy bezwzględnie zrezygnować z papierosów i alkoholu, i zmienić sposób odżywiania; jadać pięć lekkostrawnych posiłków dziennie i unikać ostrych przypraw. Lekarz przepisuje też leki hamujące wydzielanie soków żołądkowych i antybiotyki.
• Powikłania: do najczęstszych należy krwawienie, które zdarza się, gdy wrzód mieści się w pobliżu naczynia krwionośnego i powiększając się, powoduje jego otwarcie oraz krwotok wewnętrzny. Objawia się to nagłym pogorszeniem samopoczucia, osłabieniem, fusowatymi wymiotami i smołowatymi stolcami. Wtedy konieczny jest zabieg endoskopowy, czyli wprowadzenie do dwunastnicy sondy ze światłowodem oraz z zestawem mikronarzędzi. Ostrzykuje się wrzody środkami, które hamują krwawienie. Wykonuje się to zazwyczaj bez narkozy.Zaniedbanie zaleconego leczenia grozi też perforacją wrzodu i wylaniem się zawartości żołądka do jamy otrzewnowej - tzw. ostre zapalenie otrzewnej. Wtedy niezbędna jest szybka operacja. Zszywa się miejsce przedziurawienia i oczyszcza jamę otrzewnej. Tego typu powikłanie często wiąże się z zagrożeniem życia pacjenta.