Szczepionka DTP – błonica, tężec i krztusiec pod kontrolą

DTP to szczepionka skojarzona przeciw trzem chorobom: błonicy, tężcowi i krztuścowi. W Polsce szczepionkę DTP podaje się dzieciom już w drugim miesiącu życia. Jakie są rodzaje tej szczepionki? Czy każde dziecko może być nią zaszczepione? I jak należy przygotować je do szczepienia?

Szczepionka DTP ma zabezpieczyć przed trzema chorobami: błonicą, tężcem i krztuścem, które szczególnie w przypadku małych dzieci, są bardzo niebezpieczne.

Błonica, tężec i krztusiec są dziś chorobami bardzo rzadkimi, prawdopodobnie dzięki powszechności szczepień, jednak przypadki zachorowań wciąż występują – szczególnie jeśli chodzi o krztusiec. Na koklusz chorują zwykle dorośli i nastolatki (w Polsce notuje się ok. 3 tys. zachorowań rocznie), u których wygasła nieco odporność po szczepieniu, a choroba przybiera u nich postać przewlekłego kaszlu.

Szczepionki DTP nie dają odporności na całe życie, a tylko na kilka lat. By ta odporność trwała, trzeba systematycznie się doszczepiać (szczepionką DTaP). Szczepionka DTaA ze zmniejszoną zawartością składnika krztuścowego zalecana jest wszystkim dorosłym, w szczególności osobom mającym kontakt z noworodkami i niemowlętami, osobom w podeszłym wieku, kobietom w ciąży (po 28 tygodniu), a także osobom opiekującym się chorymi przewlekle.

Spis treści

1. Rodzaje szczepionek DTP (przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi)
2. Szczepionka DTP: przygotowanie do szczepienia
3. Szczepionka DTP: możliwe skutki uboczne
4. Szczepionka DTP: przed czym chroni?
5. Szczepienia ochronne dzieci – przeciwwskazania

Rodzaje szczepionek DTP (przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi)

Szczepionka skojarzona DTP to tzw. szczepionka nieżywa. Ma ona za zadanie spowodować, by organizm dziecka wytworzył przeciwciała, które będą chronić go przed zachorowaniem na błonicę, tężec i krztusiec. Zawiera nieaktywne toksoidy - błoniczy i tężcowy - oraz:

• DTwP - całe, zabite bakterie krztuśca (szczepionka bezpłatna);
• DTaP - tylko oczyszczone białka bakterii krztuśca (szczepionka płatna, refundowana jedynie dla dzieci z zaburzeniami neurologicznymi).

Wcześniakom oraz dzieciom z niską masą urodzeniową podaje się szczepionkę DTaP i cały cykl szczepień należy kontynuować tym typem.

Istnieje też szczepionka DT, przeciwko tężcowi i błonicy (np. dla tych osób, które już przechorowały krztuśca lub z innych wskazań medycznych nie mogą przyjąć szczepionki DTP) oraz szczepionka bezkomórkowa (popularny Boostrix), tzw. przypominająca – polecana osobom, które chcą zwiększyć swoją odporność, choćby ze względu na wykonywaną pracę (robotnicy, personel medyczny), gdyż skuteczność podstawowej szczepionki z czasem się zmniejsza.

Szczepionka DTP: przygotowanie do szczepienia

O zaszczepieniu dziecka w każdym przypadku decyduje lekarz. Zanim poda szczepionkę musi się upewnić, że dziecko jest zdrowe, że od ewentualnej poprzedniej infekcji upłynęło odpowiednio dużo czasu, organizm się zregenerował i prawidłowo zareaguje na szczepienie. Niektóre dzieci, obciążone innymi chorobami, np. cukrzycą lub z niewydolnością nerek nie mogą być zaszczepione w ogóle. Ale już te, np. z dobrze kontrolowaną padaczką, mózgowym porażeniem dziecięcym czy zespołem Downa – mogą.

Jeśli przy podaniu pierwszej dawki szczepionki wystąpiła jakaś reakcja niepożądana, np. nadwrażliwość na jakiś składnik*, kolejnej już dziecko nie powinno dostać. Rodzice, którzy chcą oszczędzić dziecku bólu i stresu towarzyszącego przy iniekcji, mogą ok. godzinę wcześniej zastosować krem znieczulający z lidokainą (np. Emla).

*nadwrażliwość na składniki szczepionki może przejawiać się w następujących formach:

• wysypka, świąd;
• opuchnięcie twarzy;
• trudności w oddychaniu i połykaniu;
• spadek ciśnienia krwi;
• utrata przytomności.

Szczepionka DTP: możliwe skutki uboczne

NOP czyli niepożądany odczyn poszczepienny dotyczyć może każdego leku, na ulotce szczepionki DTP również znajdziemy całą listę możliwych objawów niepożądanych, które pojawiają się od 48 godzin do 7 dni po podaniu szczepionki, m.in.:

• obrzęk i zaczerwienienie w miejscu iniekcji – jest to dość częsta reakcja, występująca mniej więcej u połowy dzieci;
• wysoka gorączka – występuje u 1-3% dzieci w ciągu 48 godzin po szczepieniu;
• senność albo przeciwnie – nadmierne pobudzenie, niepokój;
• nudności, wymioty;
• drgawki z gorączką lub bez gorączki – w ciągu 24 godzin po szczepieniu;
• tzw. nieutulony płacz przez co najmniej 3 godziny wciągu 48 godzin od szczepienia;
• epizod hipotoniczno-hiporeaktywny – dziecko jest blade, wiotkie, nieobecne;
• wstrząs anafilaktyczny;
• zaburzenia neurologiczne;
• bladość, sinica;
• utrata pragnienia.

Ze względów bezpieczeństwa, przez 30 minut po szczepieniu dziecko powinno pozostawać pod kontrolą lekarza.

Wszelkie NOP-y należy zgłaszać do Departamentu Monitorowania Niepożądanych Działań Produktów Leczniczych Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, Al. Jerozolimskie 181C, 02-222 Warszawa, tel.: + 48 22 49 21 301, faks: + 48 22 49 21 309, e-mail: [email protected].

Szczepionka DTP: przed czym chroni?

• Błonica

Błonica, inaczej dyfteryt, wywoływana jest przez bakterię o nazwie maczugowiec błonicy. Prowadzi do zapalenia krtani i znacznie utrudnia oddychanie i połykanie w związku z obrzmieniem węzłów chłonnych podżuchwowych. W gardle pojawia się nalot, który może przybrać postać błony, a wokół niej powstają przekrwienia. Mowa staje się kluskowata, a podbródek i szyja opuchnięte i nabrzmiałe - tzw. szyja cesarza. Ponadto cały organizm może ulec zatruciu toksyną błoniczą, zwiększa się tętno, pojawiają się zaburzenia pracy serca i zapalenie mięśnia sercowego, uszkodzenie nerwów, co może prowadzić nawet do śmierci. Mimo leczenia, 10-20% dzieci umiera.

• Krztusiec

Krztusiec, zwany też kokluszem, wywołują pałeczka krztuśca. Choroba objawia się charakterystycznym, napadowym, męczącym kaszlem, czasem prowadzącym do wymiotów. W wieku dorosłym choroba jest niewątpliwie uciążliwa, może np. niemal zupełnie uniemożliwiać spanie, ale jednak "do przejścia" – po ok. 6 tygodniach ustępuje. Jednak u dzieci, szczególnie małych, niemowląt, jest bardzo niebezpieczna. Z wyczerpania mogą pojawić się u nich drgawki, uporczywy kaszel powoduje krztuszenie się, wymioty, bezdech. Niedotlenienie prowadzi do uszkodzenia układu oddechowego, a także mózgu, i niestety, czasem do śmierci.

• Tężec

Tężec wywołuje laseczka tężca, która produkuje silną toksynę. Przetrwalniki tej bakterii znajdują się w ziemi, w kurzu, w mule rzek i stawów, na starych, zardzewiałych przedmiotach. Małe, raczkujące np. w ogrodzie, dziecko jest narażone na zranienie, a przez uszkodzoną skórę bakterie mają możliwość wniknąć do organizmu. Choroba powoduje początkowo szczękościsk, a następnie silne skurcze innych mięśni ciała, czasem prowadzące nawet do złamań kości. Śmiertelność w przypadku tej choroby wynosi 30%.

Szczepienia ochronne dzieci – przeciwwskazania

Przeciwwskazań do szczepień jest niewiele. Jednym z nich jest czynna gruźlica, zakażenie wirusem HIV, wrodzone zaburzenia odporności. Jednak często zdarza się tak, że i przy takich chorobach przeciwskazania do szczepień mogą być czasowe lub dotyczyć tylko niektórych rodzajów szczepionek.

Marta Uler