Kaszel – jak go złagodzić i czy powinno się go hamować?

Męczy cię uciążliwy kaszel? Chcesz go złagodzić, a nawet powstrzymać? Sprawdź, jakie są sposoby na męczący kaszel. Dowiedz się, kiedy hamowanie kaszlu jest zalecane, a kiedy lekarze zdecydowanie je odradzają.

Czym jest kaszel?

Kaszel to naturalna reakcja obronna organizmu, która pomaga oczyścić drogi oddechowe z zanieczyszczeń (drobin kurzu, alergenów, patogenów) oraz nadmiaru śluzu. Wywołuje go podrażnienie receptorów kaszlowych znajdujących się w gardle, krtani, tchawicy czy oskrzelach. Kaszel może być:

• suchy –  czyli bezproduktywny, gdyż nie towarzyszy mu wydzielina;
• mokry – kiedy dochodzi do odkrztuszania śluzu.

Choć jest to reakcja ochronna, przewlekły lub silny kaszel może być objawem choroby, dlatego warto go monitorować i w razie potrzeby skonsultować z lekarzem. Kaszel trwający ponad 8 tygodni określa się już jako przewlekły. Najczęściej wywoływany jest chorobą układu oddechowego, pokarmowego, krążenia lub nerwowego, ale może być także objawem w chorobach nowotworowych. Często występuje u palaczy (kaszel palacza). Czasem bywa też reakcją na wzmożony wysiłek fizyczny (np. przy astmie wysiłkowej). Co ciekawe może mieć również źródło nieorganiczne i nie być spowodowany żadną fizyczną przyczyną. Wtedy ma podłoże psychogenne. Nie oznacza jednak poważnej choroby psychicznej, a raczej silną reakcję na długotrwały, wzmożony stres. Często występuje u dzieci, które gorzej niż dorośli radzą sobie z konfliktami, problemami szkolnymi czy trudną sytuacją rodzinną.

Kiedy nie powinno się hamować kaszlu? 

Jako iż kaszel jest reakcją obronną organizmu, nie zawsze stopowanie go, jest dobrym pomysłem. Nie powinno się powstrzymywać kaszlu mokrego. Hamowanie tego odruchu może prowadzić do zalegania wydzieliny w oskrzelach, co zwiększa ryzyko powikłań, takich jak zapalenie płuc czy samych oskrzeli. Stopowania odruchu nie zaleca się również w przypadku kaszlu towarzyszącego infekcjom górnych dróg oddechowych, gdy odkrztuszanie śluzu przyspiesza proces zdrowienia. Warto więc wówczas unikać środków hamujących, choroba może bowiem znacznie się wydłużyć. Lekarze zalecają wręcz wspieranie kaszlu produktywnego odpowiednim nawodnieniem i lekami wykrztuśnymi (których nie stosuje się jednak przed snem, by nie utrudniać pacjentowi zasypiania).

Suchy kaszel często występuje na początku infekcji. Może być sygnałem, że organizm nie jest w stanie poradzić sobie z odksztuszaniem wydzieliny (gdyż jest ona zbyt gęsta). Wówczas należy skonsultować się z lekarzem, by przepisał leki rozrzedzające i wspomagające pozbycie się wydzieliny.  

Kaszel nieproduktywny może być jednak także pozostałością po chorobie (zwykle po przebyciu zakażenia dróg oddechowych). Jest wówczas odruchem nawykowym po długotrwałym odkrztuszaniu. Czasem związany jest także z alergią lub przyjmowaniem niektórych leków. Może być powiązany także z tłem psychologicznym i może być reakcją na stres, konflikty rodzinne, czy (u dzieci) problemy szkolne. W tych przypadkach łagodzenie i hamowanie go jest wskazane – szczególnie na noc, gdy może on utrudniać zasypianie i efektywny wypoczynek organizmu.

Leczenie objawowe można wprowadzić także w przypadku kaszlu palacza. Łagodzenie nie zwalcza jednak jego przyczyny. Najskuteczniejszym lekiem i sposobem zahamowania takiego kaszlu jest rzucenie palenia.

A co w przypadku kaszlu spowodowanego wysiłkiem fizycznym? Jest on spowodowany astmą wysiłkową i spowodowany przejściowym niekontrolowanym skurczem oskrzeli. Taką reakcję również można hamować, stosując odpowiednie leki (np. przeciwhistaminowe czy zawierające lewodropropizynę).

Jak złagodzić i zahamować uporczywy kaszel? 

Kaszel jest szczególnie uciążliwy nocą. Przeszkadza w zasypianiu lub wybudza ze snu, przez co organizmowi trudno jest się zregenerować i rano budzimy się zmęczeni. Wtedy też najczęściej poszukujemy sposobu złagodzenia i zahamowania tego odruchu. Domowe sposoby obejmują:

• spanie w takiej pozycji, by głowa pozostawała na lekkim podwyższeniu np. na poduszce,
• nawilżanie powietrza w pomieszczeniu,
• częste popijanie czystej wody (niegazowanej),
• nawilżanie gardła oliwą z oliwek, mlekiem z masłem czy naparami z siemienia lnianego,
• inhalacje z naparów ziołowych (np. tymianku, dziewanny).

Leki przeciwkaszlowe

Domowe sposoby na kaszel na dłuższą metę często okazują się jednak mało efektywne, a nawet nieskuteczne. W takich przypadkach, by zahamować nieproduktywny kaszel można sięgnąć po leki przeciwkaszlowe zawierające lewodropropizynę w syropie lub tabletkach (wariant dostępny od niedawna, który bardzo ułatwia stosowanie). Jest to substancja, która hamuje kaszel bezpośrednio w drogach oddechowych. Dzięki temu, że wpływa bezpośrednio na oskrzela, działa nie tylko na odruch wywołany infekcją, ale również na kaszel spowodowany reakcją alergiczną i wysiłkiem fizycznym.

Warto podkreślić, że lewodropropizyna działa inaczej niż inna popularna substancja przeciwkaszlowa – kodeina, która stymuluje receptory w mózgu i w ten sposób ogranicza odruch kasłania. Jako iż kodeina działa bezpośrednio na układ nerwowy, przy jej stosowaniu odradza się prowadzenie pojazdów. Substancja ta ma też dużo działań niepożądanych i może wchodzić w interakcje z wieloma innymi lekami. Ponadto jest uzależniająca. Lewodropropizyna jest pod tym względem znacznie bezpieczniejsza – nie uzależnia, nie otępia i nie wykazuje działania w przypadku kaszlu produktywnego (więc nawet jeśli błędnie określimy swój kaszel jako suchy, nie zaszkodzimy organizmowi).

Leki zawierające lewodropropizynę szybko się wchłaniają i mogą je stosować zarówno dorośli, jak i dzieci (powyżej 2 roku życia) czy osoby starsze. Przeciwwskazaniem może być jedynie poważna choroba nerek. W przypadku nieskuteczności nie powinno się stosować zwielokrotnionych dawek lewodropropizyny – jest to nie tylko niebezpieczne, ale i po prostu nie działa. Jeśli lewodropropizyna nie zmniejsza kaszlu, jego przyczyną może być choroba taka jak astma czy zapalenie płuc. Wówczas należy skonsultować się z lekarzem i wdrożyć dodatkowe leczenie.