Zator płucny wymaga jak najszybszej interwencji. Poznaj jego objawy i przyczyny

Zator płucny (zator tętnicy płucnej, zatorowość płucna) następuje wtedy, gdy materiał zatorowy - najczęściej skrzepnięta krew - zamyka światło naczyń płucnych, prowadząc tym samym do niewydolności krążenia. Zator płucny to stan zagrożenia życia, który wymaga jak najszybszej interwencji lekarskiej. Jakie są przyczyny i objawy zatoru płucnego? Jak przebiega leczenie?

Spis treści

1. Zator płucny (zatorowość płucna): przyczyny i czynniki ryzyka
2. Zator płucny (zatorowość płucna): objawy
3. Zator płucny: diagnoza
4. Zator płucny: leczenie
5. Zator płucny: powikłania

Zator płucny (inaczej zator tętnicy płucnej lub zatorowość płucna) to stan, w którym tętnica płucna lub któreś z jej rozgałęzień zostaje częściowo lub całkowicie zablokowane materiałem zatorowym. Wskutek tego dochodzi do dysfunkcji części płuc, a niekiedy nawet ich martwicy.

Zator płucny (zatorowość płucna): przyczyny i czynniki ryzyka

Najczęstszym materiałem zatorowym, który blokuje tętnicę płucną, jest skrzepnięta krew. Zwykle pochodzi ona z żyłach głębokich kończyn dolnych lub miednicy mniejszej (rzadziej z żył górnej połowy ciała), skąd dostaje się do tętnicy płucnej wraz z prądem krwi. Przyczyną powstawania zakrzepów w żyłach głębokich kończyn dolnych najczęściej jest zakrzepica.

W nielicznych przypadkach materiałem zatorowym są tłuszcz (może powstać po złamania kości długich), powietrze (dostaje się do krwiobiegu najczęściej podczas wprowadzania lub usuwania cewnika naczyniowego z żyły), masy nowotworowe, płyn owodniowy (w przypadku przedwczesnego oddzielenia się łożyska u ciężarnej), ciało obce (może nim być np. materiał do embolizacji, stosowany podczas zabiegów wewnątrznaczyniowych).

Zator płucny jest trzecią - po zawale serca i udarze mózgu - kardiologiczną przyczyną śmierci.

Z kolei czynnikami ryzyka są:

• przebyty wcześniej zator w płucach
• schorzenia układu krążenia - żylna choroba zakrzepowo-zatorowa, zastoinowa niewydolność krążenia, zwiększona liczba płytek krwi, przebyty udar mózgu
• przewlekła, zaawansowana choroba płuc
• wiek – ryzyko wystąpienia znacznie wzrasta u osób starszych, zwłaszcza po 70. roku życia
• długotrwałe unieruchomienie
• choroba nowotworowa w zaawansowanym stadium
• złamania, zwłaszcza w obrębie długich kości i miednicy
• stan po zabiegach operacyjnych
• otyłość
• doustna antykoncepcja hormonalna
• ciąża
• stan po porodzie

Zator płucny (zatorowość płucna): objawy

W przypadku zatoru w płucach nagle pojawiają się objawy, takie jak:

• szybko narastająca duszność, której towarzyszy sinica ciała
• silny, zwykle kłujący, zamostkowy ból w klatce piersiowej
• suchy kaszel
• krwioplucie (pojawia się najpóźniej)

Objawami współtowarzyszącymi są przyspieszenie częstotliwości oddechów i bicia serca, płytki oddech, ogólny niepokój, pocenie się. Może dojść do zasłabnięcia lub omdlenia.

Zator w płucach najczęściej pojawia się u osób z przewlekłymi, zaawansowanymi chorobami - zwykle krążenia i układu oddechowego.

Należy zaznaczyć, że nasilenie objawów zależy od stopnia zamknięcia naczynia płucnego i ogólnego stanu chorego. Zamknięcie pnia tętnicy płucnej lub głównych gałęzi powoduje wystąpienie gwałtownych objawów i zwykle kończy się wstrząsem, a nawet zatrzymaniem krążenia.

W przypadku zamknięcia mniejszego naczynia natężenie objawów zależy do stanu wydolności oddechowej chorego, np. u chorych z niewydolnością serca objawy będą bardziej nasilone niż u osób zdrowych.

Zator płucny: diagnoza

Przy podejrzeniu zatoru w płucach wykonuje się:

• angio-TK tętnic płucnych (spiralną tomografię komputerową), które umożliwia dokładną ocenę drożności pnia płucnego, obu tętnic płucnych

Niektórzy specjaliści uważają, że w pierwszej kolejności należy wykonać perfuzyjną scyntygrafię płuc (zamiast angio-TK tętnic płucnych)

• badania krwi – m.in. określenie stężenia osoczowych d-dimerów, troponin sercowych (markerów uszkodzenia mięśnia sercowego) i peptydów natriuretycznych.

W przypadku zatoru w płucach stężenie tych parametrów jest znacznie zwiększone.

Badaniami pomocniczymi są RTG klatki piersiowej, badanie echokardiograficzne i elektrokardiologiczne serca (EKG).

W trakcie diagnozowania pacjenta lekarz powinien odróżnić zator w płucach od stanów, takich jak zawał serca, rozwarstwiający tętniak aorty, odma opłucnowa, zapalenie płuc, zapalenie osierdzia, wirusowe zapalenie opłucnej, zaostrzenie POChP (przewlekłej obturacyjnej choroby płuc).

Zator płucny: leczenie

Pacjenta z zatorem płucnym rzadko udaje się uratować. 

Choremu w pierwszej kolejności podaje się heparynę niefrakcjonowaną (hamuje proces krzepnięcia krwi), a następnie leki trombolityczne, których zadaniem jest rozpuszczenie skrzepu zalegającego w naczyniach płucnych i przywrócenie przepływu krwi. Gdy stan chorego ustabilizuje się, stosuje się leczenie przeciwkrzepliwe antagonistami witaminy K (acenokumarol, warfaryna).

Jeśli leczenie trombolityczne nie przynosi rezultatów, konieczna może być embolektomia płucna, czyli zabieg, który polega na operacyjnym usunięciu materiału zatorowego z tętnic płucnych i wykonywany jest z użyciem krążenia pozaustrojowego.

Innym rozwiązaniem jest założenie filtru do żyły głównej dolnej, który będzie blokował dostępu materiału zatorowego do serca i płuc.

Zator płucny: powikłania

Konsekwencją zatoru w płucach może być przewlekła zatorowość płucna, zawał płuca, a w skrajnych przypadkach nagłe zatrzymanie krążenia i śmierć.

Czytaj też:

• ZATORY - jakie są rodzaje zatorów?
• Trombofilia (nadkrzepliwość) - przyczyny, objawy i leczenie
• Tętniak tętnicy płucnej: przyczyny i objawy. Leczenie chorych z tętniakiem pnia tętnicy płucnej

Monika Majewska