Zachłystowe zapalenie płuc: przyczyny, objawy, leczenie

Zachłystowe zapalenie płuc, znane też jako zespół Mendelsona, to chemiczne zapalenie płuc spowodowane przedostaniem się treści pokarmowej i soku żołądkowego lub pokarmu do dróg oddechowych i płuc. Zachłystowe zapalenie płuc wywołują zazwyczaj bakterie beztlenowe oraz tlenowe bakterie Gram-ujemne, dlatego leczenie polega na zastosowaniu antybiotykoterapii o szerokim spektrum działania. Zachłystowe zapalenie płuc występuje u osób w każdym wieku, jednak najczęściej diagnozowane jest u dzieci i osób starszych.

Spis treści

1. Zachłystowe zapalenie płuc: objawy
2. Zachłystowe zapalenie płuc: diagnostyka
3. Zachłystowe zapalenie płuc: leczenie
4. Zachłystowe zapalenie płuc: powikłania

Zachłystowe zapalenie płuc (zespół Mendelsona) może się rozwinąć u osób w każdym wieku, jednak najczęściej rozpoznawane jest ono u noworodków, niemowląt, małych dzieci oraz osób w podeszłym wieku. Ponadto, do rozwoju zachłystowego zapalenia płuc predysponują przede wszystkim:

• ciężki stan kliniczny pacjenta, który jest nieprzytomny i zazwyczaj hospitalizowany na oddziale intensywnej terapii
• reanimacja
• choroby przełyku, zaburzenia połykania oraz choroba refluksowa stanowią istotny czynnik ryzyka wystąpienia zespołu Mendelsona. Dolny zwieracz przełyku jest mięśniem, którego głównym zadaniem jest zapobieganie cofaniu się treści pokarmowej i soku żołądkowego z żołądka z powrotem do przełyku. Zaburzenia funkcjonowania tego zwieracza, obniżenie jego napięcia lub zmiany nowotworowe zlokalizowane w jego pobliżu powodują refluks żołądkowo-przełykowy i mogą doprowadzić do zaaspirowania treści pokarmowej.
• operacje chirurgiczne przeprowadzane ze wskazań nagłych, ponieważ wymagają one zastosowania znieczulenia ogólnego i zaintubowania (wprowadzenia do tchawicy rurki intubacyjnej przy pomocy laryngoskopu) nieprzygotowanego pacjenta.
• ciąża i poród predysponują do zaaspirowania treści pokarmowej i rozwoju zachłystowego zapalenia płuc, ponieważ fizjologicznie napięcie zwieracza dolnego przełyku w ciąży jest obniżone
• wcześniactwo - wszystkie noworodki, ale zwłaszcza te urodzone przed czasem są narażone na rozwój zachłystowego zapalenia płuc z powodu niewydolnego odruchu kaszlowego. Mogą one zaaspirować wody płodowe lub smółkę w trakcie porodu, a także zakrztusić się pokarmem matki podczas ssania
• upojenie alkoholowe i utrata przytomności spowodowana nadużyciem alkoholu predysponuje do zachłyśnięcia i aspiracji treści pokarmowej do dróg oddechowych
• choroby neurologiczne, które przebiegają z zaburzeniem odruchu kaszlowego

Zachłystowe zapalenie płuc: objawy

Pierwsze objawy kliniczne zachłystowego zapalenia płuc rozwijają się dość szybko, zazwyczaj w 2-12 godzin od momentu zachłyśnięcia, dlatego tak ważne jest aby zgłosić się do lekarza po zaobserwowaniu pierwszych objawów choroby.

Obraz kliniczny zachłystowego zapalenia płuc nie różni się znacznie od typowego zapalenia płuc. Do najbardziej charakterystycznych symptomów choroby należą:

• osłabienie
• gorączka
• dreszcze
• trudności w oddychaniu
• przyspieszony oddech
• kaszel
• nadmierne ilości wydzieliny w oskrzelach
• sinica
• ból zlokalizowany w klatce piersiowej, pojawiający się podczas nabierania powietrza
• częstoskurcz
• spadek ciśnienia tętniczego krwi

U noworodków i niemowląt objawy zapalenia płuc nie są specyficzne i łatwo je przeoczyć. Chore dzieci zazwyczaj są rozdrażnione, niespokojne, płaczliwe i nie chcą jeść.

Zachłystowe zapalenie płuc: diagnostyka

Zachłystowe zapalenie płuc zazwyczaj rozpoznaje się na podstawie objawów klinicznych prezentowanych przez pacjenta, badania fizykalnego oraz dobrze zebranego wywiadu lekarskiego.

Do ustalenia rozpoznanie pomocna jest diagnostyka obrazowa, szczególnie istotne jest wykonanie RTG klatki piersiowej.

Zmiany w miąższu płuca, nacieki zapalne, zagęszczenia miąższu, a także obszary bezpowietrznego miąższu płucnego (czyli obszary niedodmy) można zaobserwować dopiero po pewnym czasie trwania choroby.

W badaniach laboratoryjnych krwi zwracają uwagę podwyższone wartości CRP oraz leukocytoza (zwiększona ilość białych krwinek).

Niekiedy konieczne jest usunięcie zalegającej treści pokarmowej lub wydzieliny z dróg oddechowych przy wykorzystaniu bronchofiberoskopu.

Zabieg zazwyczaj wykonuje się w znieczuleniu miejscowym, a polega na wprowadzeniu giętkiego endoskopu przez nos bądź usta do dróg oddechowych chorego. Instrument zakończony jest kamerą, dzięki której lekarz widzi dokładnie światło tchawicy i dużych oskrzeli.

Zachłystowe zapalenie płuc: leczenie

Leczenie zachłystowego zapalenia płuc odbywa się w warunkach szpitalnych.

Opiera się ono na podawaniu choremu antybiotyków o szerokim zakresie działania, mechanicznego odsysania zalegającej wydzieliny z drzewa oskrzelowego (zwłaszcza u pacjentów nieprzytomnych lub bez możliwości nawiązania kontaktu, którzy sami nie kaszlą efektywnie) oraz stosowaniu tlenoterapii.

W niektórych przypadkach konieczne może okazać się zdecydowanie o zaintubowaniu pacjenta i włączeniu wentylacji mechanicznej przy pomocy respiratora.

Zachłystowe zapalenie płuc: powikłania

Wśród najczęstszych powikłań zachłystowego zapalenia płuc wyróżnia się:

• nadkażenie bakteryjne
• ropień płuca
• obrzęk płuc
• ostrą niewydolność oddechową, która stanowi bezpośredni stan zagrożenia życia pacjenta

Przeczytaj także:

• Zapalenie płuc: przyczyny, rodzaje, objawy i powikłania
• Pneumocystozowe zapalenie płuc (pneumocystoza)
• Śródmiąższowe zapalenie płuc - objawy, przyczyny, leczenie
• SARS to atypowe zapalenie płuc
• Bakteryjne zapalenie płuc 
• Wirusowe zapalenie płuc