Tlenoterapia - wskazania i korzyści

2020-03-22 18:16

Tlenoterapia to metoda leczenia jednym z pierwiastków chemicznych powszechnie występujących w powietrzu - tlenem. Musi mieć on jednak odpowiednie stężenie, aby tlenoterapia przynosiła rezultaty. Jej celem jest przede wszystkim poprawa komfortu życia pacjenta. Jakie są wskazania do tlenoterapii? Jak się ją przeprowadza i jakie przynosi korzyści?

Spis treści

Objawy niewydolności oddechowej
Rodzaje koncentratorów tlenu
Zbiorniki z tlenem ciekłym
Tlenoterapia podczas zabiegów i na oddziale pooperacyjnym
Tlenoterapia w chorobach dróg oddechowych
Tlenoterapia - o czym warto pamiętać?
Tlenoterapia - korzyści

Tlenoterapia jest sposobem leczenia, który polega na zwiększeniu stężenia tlenu w powietrzu wdychanym przez chorego. Niewydolność oddechowa może wystąpić w każdej przewlekłej chorobie układu oddechowego, także z przyczyn pozapłucnych.

Wyróżnia się niewydolność hipoksemiczną (stan zbyt niskiej zawartości tlenu we krwi tętniczej tj. poniżej 60 mmHg) oraz hiperkapniczną (stan podwyższonego ciśnienia parcjalnego dwutlenku węgla we krwi powyżej 45 mmHg). Wskazaniem do rozpoczęcia leczenia tlenem jest stałe obniżenie ciśnienia parcjalnego tlenu we krwi.

Objawy niewydolności oddechowej

Objawami niewydolności oddechowej organizmu najczęściej są:

upośledzenie funkcji narządów wewnętrznych z uwagi na ich niedotlenienie
problemy z koncentracją
gorsza tolerancja wysiłku
kłopoty z zasypianiem
brak apetytu
duszność
sinica
utraty przytomności

Rodzaje koncentratorów tlenu

Urządzeniem najczęściej stosowanym do leczenia tlenem w warunkach domowych jest koncentrator tlenu. W aparacie tym dochodzi do oddzielenia tlenu od azotu i pozostałych gazów, znajdujących się w powietrzu atmosferycznym oraz do wzbogacenia takiej mieszanki tlenem. Dzięki temu można uzyskać stężenie 96%, co pozwala na stosowanie tego rodzaju tlenoterapii przez osoby z niewydolnością oddechową.

W zależności od modelu koncentratora, można uzyskać przepływ tlenu od 5 do 10 l/min. Choć stacjonarne koncentratory tlenu mają sporo zalet, posiadają także ograniczenia. Przede wszystkim pacjent nie może korzystać z nich poza domem, ponieważ są zasilane energią elektryczną. Kable sięgają maksymalnie kilkanaście metrów, więc osoba posługująca się tą formą tlenoterapii może oddalić się od przyrządu, na przykład w nocy, aby nie zakłócało ono snu.

Pacjencji, którzy chcą korzystać z koncentratorów tlenu poza domem powinni zaopatrzyć się w koncentrator przenośny. Działa ono na takiej samej zasadzie jak stacjonarne, jednak dzięki dodatkowej baterii może pracować bez zasilania zewnętrznego.

Koncentrator odznacza się systemem pulsowego podawania tlenu, co znacznie wydłuża pracę baterii. Mechanizm ten polega na pobieraniu tlenu tylko podczas pierwszej połowy trwania wdechu. Powietrze z drugiej połowy nie trafia do pęcherzyków płucnych, więc nie jest marnowane, stąd nazwa "system oszczędzania tlenu".

Należy jednak pamiętać o tym, że w trakcie przyspieszonego oddechu, chory będzie pobierał mniej tlenu podczas jednego wdechu i ilość ta może być dla niego niewystarczająca.

Koncentratory posiadają alarm, który sprawdza poprawność ich pracy i każde odchylenia od normy są sygnalizowane.

Ze względu na rozmiar wyróżniamy:

koncentratory przenośne - ciężar do 4 kg; umożliwiają jedynie pulsowy przepływ tlenu
koncentratory przewoźne - ciężar do 8 kg; zapewniają pulsowy i ciągły przepływ tlenu

Zbiorniki z tlenem ciekłym

Stosowanie tej metody tlenoterapii polega na korzystaniu z niskociśnieniowego zbiornika tlenu o pojemności 32-44 l. Istnieje także możliwość uzupełniania małego przenośnego zbiornika o pojemności 1,2 l. Ze zbiornika uzyskuje się 100% tlenu o wysokim przepływie 7 l/min, dzięki czemu osoby z ciężkimi postaciami chorób płuc mogą używać tego rodzaju tlenoterapii.

Plusem jest również wydajność - litr skroplonego tlenu odpowiada 860 litrom tlenu w postaci gazowej.

Pacjent otrzymuje postać gazową dzięki systemowi parownic, które zmieniają stan skupienia tlenu. Zbiornik musi być wymieniony co kilka dni, w zależności od zużycia tlenu. Chory powinien być przeszkolony w korzystaniu. Wymiana zbiornika stacjonarnego musi zostać przeprowadzona przez wykwalifikowanych pracowników specjalistycznych firm.

Tlenoterapia podczas zabiegów i na oddziale pooperacyjnym

W czasie zabiegu operacyjnego, kiedy pacjent został zaintubowany i znieczulony ogólnie, oddycha mieszaniną o stężeniu tlenu 25-35%. Pozwala to na wysycenie krwi tętniczej w granicach 95%-100%, zapewniając tym samym prawidłową saturację.

Chorzy w okresie pooperacyjnym mogą korzystać z masek twarzowych lub cewników donosowych tzw. wąsów. Maska musi posiadać otwory, które pozwalają pacjentowi uzupełnić objętość oddechową z powietrza podczas wdechu.

Centralne gniazda montowane w szpitalnych ścianach lub butle pozwalają na przepływ tlenu w granicach 3-6 l/min.

Tlenoterapia w chorobach dróg oddechowych

Astma

Podstawowym leczeniem zaostrzenia astmy jest zastosowanie szybko działających leków β2-adrenergicznych, glikokortykosteroidów oraz tlenoterapii. Należy monitorować saturację i nie dopuścić do obniżenia się jej wartości do 92%.

POChP

Do leczenia kwalifikują się chorzy, których saturacja spada poniżej 88%. Lekarz określa przepływ i sposób podawania tlenu jaki chory powinien stosować. Najczęściej są to "wąsy" lub maska tlenowa. Maska jednak może zsuwać się z twarzy podczas snu, utrudnia także mówienie i jedzenie.

Tlenoterapia - o czym warto pamiętać?

Pozytywny wpływ tlenoterapii zależy od długości jej stosowania. Należy korzystać z tego sposobu jak najdłużej w ciągu doby.
W miarę możliwości powinno się być aktywnym fizycznie podczas korzystania z tlenoterapii.
Konieczne jest zachowanie ostrożności w kontakcie z ogniem - istnieje ryzyko poparzeń np. wskutek zbliżania twarzy do kuchenek gazowych. Zabrania się palenia tytoniu w trakcie używania tlenoterapii. Tlen jest niebezpieczny, ponieważ podtrzymuje spalanie.
Trzeba zwrócić uwagę na bliskość urządzeń elektrycznych oraz innych źródeł ciepła.
Powinno się zwrócić szczególną uwagę na stosowanie maści i kremów na bazie oleju, wazeliny w okolicach twarzy.

Tlenoterapia - korzyści

Używając tlenoterapii pacjent odnosi wiele korzyści m.in.:

poprawę dotlenienia narządów wewnętrznych (mózg, serce) co skutkuje polepszeniem sprawności psychicznej i fizycznej
spowolnienie postępu przewlekłych chorób płuc
redukcja zaburzeń oddychania
zmniejszenie ilości hospitalizacji
poprawa jakości snu

Zanim pacjent skorzysta z tlenoterapii musi zapoznać się z zasadami poprawnego jej użytkowania oraz dbania o własne bezpieczeństwo.

Badanie wykazały, że tlenoterapia skutkuje zmniejszeniem duszności, obniża hematokryt o podwyższonych wartościach, poprawia wydolność fizyczną, a co za tym idzie, stan psychiczny oraz jakość życia pacjenta.

O autorze

Natalia Młyńska

Studentka kierunku lekarskiego na Uniwersytecie Medycznym w Łodzi. Jej największą pasją jest medycyna. Uwielbia też sport, głównie bieganie i taniec. Chciałaby swoich przyszłych pacjentów leczyć tak, aby widzieć w nich człowieka, nie tylko chorobę.

Przeczytaj więcej tekstów tej autorki

Natalia Młyńska