Świszczący oddech może oznaczać kilka poważnych stanów

Świst oddechowy (świszczący oddech) to dźwięk powstający podczas przepływu powietrza przez zwężone drogi oddechowe. Może on być słyszalny podczas wdechu lub podczas wydechu powietrza. Występuje zarówno u dzieci, jak i dorosłych, a także u osób starszych. Świszczący oddech w nocy, po wysiłku fizycznym, a nawet w spoczynku, może być objawem różnego rodzaju schorzeń. Zdarza się, że pojawia się także przy przeziębieniu. Jakie są przyczyny świstu oddechowego oraz co robić, gdy wystąpi?

Spis treści

1. Świszczący oddech u dziecka
2. Świszczący oddech - rodzaje
3. Świszczący oddech - przyczyny
4. Świszczący oddech - co robić?

Świst oddechowy (świszczący oddech) może mieć także charakter mieszany, co oznacza, że będzie słyszany zarówno podczas wdychania, jak i wydychania powietrza. Świszczący oddech może mieć różne nasilenie, czyli od słyszalnego podczas osłuchiwania słuchawką lekarską, aż po głośne świsty, które każdy może usłyszeć.

Świszczący oddech u dziecka

Świszczący oddech jest objawem, który występuje najczęściej u najmłodszych dzieci. Im młodsze dziecko, tym większa predyspozycja do zwężenia światła oskrzeli ze względu na budowę anatomiczną.

Drogi oddechowe małego dziecka są krótkie i wąskie, szkielet krtani, tchawicy i oskrzeli jest cieńszy, bardziej wiotki i łatwo się zapada, a bogate ukrwienie i duża liczba gruczołów śluzowych sprzyjają wytwarzaniu dużej ilości wydzieliny. Poza tym dziecko nie potrafi efektywnie kasłać.

Niedojrzałość układu odpornościowego sprzyjają zwężeniu dróg oddechowych i powstawaniu świstów oddechowych.

Świszczący oddech - rodzaje

• Świst wdechowy (tzw. stridor) pojawia się w przypadku zwężenia górnych dróg oddechowych na poziomie gardła, krtani lub górnej części tchawicy.

• Świst wydechowy (tzw. wheezing) pojawia się natomiast przy zwężeniu dolnych odcinków dróg oddechowych, takich jak dolna cześć tchawicy, oskrzela i oskrzeliki.

Świszczący oddech - przyczyny

Świst oddechowy nie jest objawem charakterystycznym dla jednej choroby. Może towarzyszyć wielu schorzeniom - od zwykłych infekcji dróg oddechowych aż po choroby przewlekłe, jak np. astma.

Infekcje to zdecydowanie najczęstsza przyczyna świszczącego oddechu u dzieci. Większość infekcji dróg oddechowych prowadzących do świstów jest wywołana przez wirusy. Najczęściej występuje wirusowe zapalenie krtani, zapalenie migdałków, zapalenie oskrzeli lub oskrzelików. Infekcje bakteryjne prowadzące do świstów występują znacznie rzadziej.

Przyczyną świszczącego oddechu może być:

• Astma - nawracające świsty mogą mieć różne nasilenie. U niektórych chorych są wyraźniej słyszane przy wysiłku fizycznym lub zmianie temperatury otoczenia.
• Ciało obce w drogach oddechowych - zdarza się u dzieci, gdy do dróg oddechowych trafi mała zabawka lub pokarm. U dorosłych częściej dochodzi do zakrztuszenia się jedzeniem. Świszczący oddech pojawia się w takich przypadkach nagle. Warto pamiętać, że może być groźny dla życia.
• Wady rozwojowe - przyczyną świszczącego oddechu jest zwykle wrodzona wiotkość krtani, tchawicy lub oskrzeli, rozszczep podniebienia, przetoka między przełykiem a tchawicą, ucisk z zewnątrz (np. przez nieprawidłowe naczynie, wady serca). W takich przypadkach świsty oddechowe są obecne od urodzenia i mają stałe nasilenie.
• Reakcje alergiczne - mogą wystąpić po lekach, pokarmach, po użądleniu przez pszczołę lub osę. Świszczący oddech pojawia się szybko, ponieważ w krótkim czasie dochodzi do znacznego zwężenia dróg oddechowych. Taka sytuacja może zagrażać życiu.
• Guzy w drogach oddechowych - mogą mieć charakter łagodny lub złośliwy. Świst oddechowy nasila się wraz z rozrostem guza.
• Zaburzenia odporności - to także częsta przyczyna świstów oddechowych, ponieważ osoba z obniżoną odpornością jest bardziej podatna na wszelkiego typu infekcje.

Choroby przewlekłe - świsty oddechowe mogą mieć związek z poważnymi schorzeniami, jak:

• mukowiscydoza
• rozstrzenie oskrzeli
• pierwotna dyskineza (zespół nieruchomych rzęsek) rzęsek
• refluks żołądkowo-przełykowy
• zaburzenia połykania
• choroby śródmiąższowe płuc
• oparzenia dróg oddechowych
• zaburzenia o charakterze nerwowo-mięśniowym
• zaburzenia funkcji strun głosowych

W chorobach tych świszczący oddech nie jest głównym objawem, lecz towarzyszy innym, niekiedy ciężkim objawom choroby podstawowej.

Świszczący oddech - co robić?

Jeżeli przyczyna nagłego wystąpienia u dziecka świszczącego oddechu nie jest znana, konieczna jest wizyta u lekarza.

Kiedy świstom towarzyszy duszność lub gdy świszczący oddech pojawił się po aspiracji ciała obcego, ukąszeniu przez owada czy spożyciu pokarmu, interwencja lekarska jest konieczna. Należy wtedy niezwłocznie wezwać pogotowie.

Jeżeli świsty towarzyszą infekcji potwierdzonej przez lekarza i nie pojawiają się inne niepokojące objawy (głównie duszność), można leczenie prowadzić w warunkach domowych.

Osoba, która ma świszczący oddech z powodu infekcji powinna przebywać w pomieszczeniu dobrze nawilżonym, dużo pić i przyjmować leki zalecone przez lekarza.

Gdy świsty nasilają się u osoby przewlekle chorej, konieczna jest konsultacja z lekarzem. Być może potrzebna będzie zmiana dotychczas stosowanego leczenia.

W stanach nagłych najważniejsze jest udrożnienie dróg oddechowych. Przy zaostrzeniu astmy niezwłocznie podaje się leki rozszerzające oskrzela. Gdy powodem świstów jest reakcja alergiczna, chory musi dostać adrenalinę.

Kiedy dojdzie do aspiracji ciała obcego do dróg oddechowych wykonuje się pilną bronchoskopię, aby usunąć przedmiot z dróg oddechowych.

Jeżeli świszczący oddech nie wymaga pilnej pomocy medycznej, należy przeprowadzić badania, które wyjaśnią przyczynę świstów oddechowych.

Lekarz zwykle zbiera szczegółowo wywiad, osłuchuje pacjenta, a następnie zleca stosowne badania. Może zalecić badanie krwi - morfologia, gazometria, badania biochemiczne. Ważnym elementem stawiania diagnozy są badania obrazowe, w tym RTG klatki piersiowej, tomografia komputerowa, a przede wszystkim spirometria, która ocenia wydolność oddechową.

Przeczytaj także:

• Zaburzenia oddychania mogą być objawem choroby. Przyczyny zaburzeń oddychania
• Astma steroidooporna - przyczyny i leczenie
• Dychawica sercowa - przyczyny, objawy, leczenie
• Stan astmatyczny - objawy, leczenie, pierwsza pomoc

O autorze

Anna Jarosz

Dziennikarka od ponad 40 lat zaangażowana w popularyzację edukacji zdrowotnej. Laureatka wielu konkursów dla dziennikarzy zajmujących się medycyną i zdrowiem. Otrzymała m. in. Nagrodę Zaufania „Złoty OTIS” w kategorii „Media i Zdrowie”, Wyróżnienie Św. Kamila przyznawane z okazji Światowego Dnia Chorego, dwukrotnie „Kryształowe Pióro” w ogólnopolskim konkursie dla dziennikarzy promujących zdrowie oraz wiele nagród i wyróżnień w konkursach na „Dziennikarza Medycznego Roku” organizowanego przez Ogólnopolskie Stowarzyszenie Dziennikarze dla Zdrowia.

Czytaj więcej artykułów tej autorki

Anna Jarosz