Somnologia - medycyna snu. Jak wygląda leczenie chorób związanych ze snem?

Somnologia to nowa dziedzina medycyny, często określana także jako „medycyna snu”, zajmująca się zaburzeniami snu takimi jak bezsenność, bezdech senny i parasomnie. Kiedy udać się do somnologa oraz jak wygląda leczenie chorób związanych ze snem?

Spis treści

1. Somnologia - czym się zajmuje?
2. Kiedy udać się do somnologa? Objawy sugerujące zaburzenia snu
3. Jakie znaczenie ma sen dla zdrowia?
4. Najczęstsze zaburzenia snu
5. Jak wygląda leczenie u somnologa?

Somnologia to stosunkowo nowa dziedzina medycyny, która zajmuje się problemami ze snem. Szybkie tempo życia oraz nadmiar pracy i obowiązków często skutkuje niedoborami snu. Badania dowodzą, że śpimy coraz mniej i coraz gorzej, a problemy ze snem ma już 45% ludzi na świecie. Niestety, wiadomym jest, że na okresową bezsenność cierpi już co 2 Polak, a powyżej 65. roku życia boryka się z nią nawet 80% osób żyjących w Polsce.

Wśród około 100 różnych zaburzeń snu, częstym są także zaburzenia oddychania w trakcie spania. Najczęściej występuje tzw. obturacyjny bezdech senny, którego objawem jest m.in. chrapanie – diagnozuje się go u blisko 4% mężczyzn i 2% kobiet.

Warto pamiętać, że niedobory snu oraz jego zła jakość mają negatywny wpływ na zdrowie, gdyż zwiększają ryzyko chorób przewlekłych takich jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, choroby układu krążenia itp. Kiedy zatem udać się do somnologa, czyli lekarza wykorzystującego medycynę snu do diagnozy i terapii osób cierpiących na zaburzenia snu?

Somnologia - czym się zajmuje?

Somnologia to nauka zajmująca się snem, jego zaburzeniami, a także ich następstwami. Zajmuje się także badaniem snu pod kątem zdrowia, samopoczucia, wydajności i jakości życia. Somnologia, często określana jest także zamiennie terminem „medycyna snu”.

W praktyce nie jest to do końca poprawne, gdyż „medycyna snu” jest podzbiorem somnologii i stanowi dziedzinę kliniczną, której specjaliści diagnozują i leczą pacjentów borykających się z zaburzeniami snu. Somnologia jest stosunkowo nową dziedziną medycyny, jednak jest niezwykle potrzebna, gdyż obecnie znaleziono i opisano już około 100 zaburzeń snu, z którymi jak podają statystyki boryka się coraz więcej pacjentów.

Kiedy udać się do somnologa? Objawy sugerujące zaburzenia snu

Na wizytę u somnologa powinien zdecydować się każdy, kto uważa, że jego sen jest nieprawidłowy. Należy podkreślić, że konsultacja powinna odbyć się m.in. wtedy, gdy sen:

• nie jest regenerujący,
• nie odbywa się w nocy,
• trwa krócej niż 7 godzin bądź dłużej niż 9 godzin,
• jest przerwany,
• jest utrudniony, co w praktyce oznacza trudności w zasypianiu,
• nie jest regularny i pory zasypiania oraz budzenia są zróżnicowane,
• sprawia, że rano jest się sennym, zmęczonym, zdekoncentrowanym i rozdrażnionym.

Należy podkreślić, że powyższe kwestie dotyczące trudności związanych ze snem muszą powodować dyskomfort, a do tego regularnie się powtarzać. Ponadto, zaburzenia snu muszą utrzymywać się przez określony, dłuższy czas np. przez miesiąc.

Czytaj też: Paraliż senny: objawy, przyczyny i leczenie. Czy paraliż senny jest groźny dla zdrowia?

Podczas wizyty często zdarza się tak, że specjalista stwierdza, iż trudności związane ze snem wynikają ze złych nawyków lub nieodpowiednej higieny snu – w takiej sytuacji stosowanie konkretnego leczenia np. farmakologicznego, nie jest konieczne, a wystarczającym jest wypracowanie nowych nawyków.

Somnolog pomaga także w konkretnych dolegliwościach klasyfikowanych jako choroby, w tym leczy m.in. bezsenność, zaburzenia snu związane z oddychaniem (np. obturacyjny bezdech senny), zaburzenia dobowego rytmu snu i czuwania (np. u niewidomych), parasomnie, hipersomnię pochodzenia centralnego i zaburzenia ruchu w czasie snu.

Jakie znaczenie ma sen dla zdrowia?

Należy podkreślić, że dobry sen jest obok zbilansowanej diety oraz regularnej aktywności fizycznej jednym z trzech filarów zdrowia. Poświęca się na niego 1/3 całego życia, dlatego też jest to niezwykle ważna kwestia, wpływająca na całościową ocenę jakości życia. Warto wiedzieć, że sen u osób dorosłych powinien odbywać się w nocy, trwać od 7 do 9 godzin (w zależności od indywidualnych potrzeb), a także być odpowiedniej jakości, co w praktyce oznacza, że nie powinien być niczym przerwany i dostatecznie głęboki.

Właściwy sen jest sposobem na zdrowie, dobre samopoczucie i wygląd oraz prawidłowe funkcjonowanie. Jeśli jest zaburzony, powoduje krótko-, jak i długofalowe, negatywne skutki psychiczne i fizyczne. Trzeba pamiętać, że sen umożliwia koncentrację, sprawne zapamiętywanie i bardziej wydajną pracę, a dodatkowo ma pozytywny wpływ na relacje z innymi.

Dodatkowo, odpowiednia ilość snu wpływa korzystnie na odporność organizmu, co sprawia, że osoby, które się wysypiają rzadziej chorują. Dodatkowo, regenerujący sen zmniejsza ryzyko chorób przewlekłych, w tym m.in. cukrzycy, nadciśnienia tętniczego, chorób krążenia, nowotworów, depresji itp. Istotnym jest także to, że odpowiednia ilość snu zmniejsza ryzyko przedwczesnej śmierci.

Z badań wynika, że brak snu wpływa także na większe ryzyko wypadków komunikacyjnych, błędy, często groźne, w pracy oraz częstsze popadanie w uzależnienia.

Najczęstsze zaburzenia snu

Zaburzenia snu często są wynikiem współistniejących chorób i występują u osób, które mają np. bóle reumatyczne, bóle pourazowe, migreny, infekcje, depresję itp. Problemy ze snem często są przygodne i mogą być związane ze zmęczeniem, złym nastrojem, stresem i wieloma, podobnymi czynnikami, jednak wtedy nie określa się ich mianem zaburzeń i nie wymagają leczenia, a jedynie zmiany nawyków i zasad higieny snu.

Do najczęstszych zaburzeń sennych zaliczana jest bezsenność, występująca u 30-50% dorosłych. Nawet 21% badanych boryka się z jej objawami co najmniej 3 razy w tygodniu, a u niektórych występuje nawet codziennie. Niestety, blisko 15% chorych zgłasza, że bezsenność niekorzystnie wpływa na ich funkcjonowanie oraz pogarsza jakość życia.

Oprócz bezsenności, somnologia diagnozuje i leczy zaburzenia snu wynikającego z nieprawidłowego oddychania. Wśród nich najczęściej występującym jest obturacyjny bezdech senny, który dotyczy prawdopodobnie 35% Polaków, ale diagnozowany jest tylko u 4% mężczyzn i 2% kobiet. Wśród zaburzeń, którymi zajmuje się somnologia wyróżnia się także te dotyczące rytmu dobowego.

Mogą być związane np. z wydłużeniem doby, jak u chorych z zespołem opóźnionej fazy snu, jak również u pracowników zmianowych lub niewidomych. Rzadziej występujące zaburzenia snu to: parasomnie, hipersomnie pochodzenia centralnego i zaburzenia ruchu w trakcie snu.

Jak wygląda leczenie u somnologa?

Warto podkreślić, że większość zaburzeń snu można skutecznie leczyć. Bez względu na przyczynę bądź ewentualne podejrzenia, co do diagnozy, warto udać się na konsultację do somnologa. W wielu miastach znajdują się specjalistyczne przychodnie świadczące usługi z zakresu medycyny snu. Tam też w zaburzeniach snu pomagają lekarze i specjaliści tacy jak: psychiatra, neurolog, otolaryngolog, psycholog, psychoterapeuta itp.

Obecnie organizacja American Board of Sleep Medicine ze Stanów Zjednoczonych zarządza egzaminami lekarskimi z zakresu zaburzeń snu, dlatego bez ich licencji medycznej lekarz nie może wykonywać zawodu określanego jako specjalista zaburzeń snu.

WAŻNE! Jak podaje Światowe Stowarzyszenie Medycyny Snu (WASM) mniej niż 1/3 osób cierpiących na zaburzenia snu, szuka pomocy u specjalisty.

Metody leczenia dopasowane są do konkretnych zaburzeń, dlatego też zawsze są indywidualnie dobierane do potrzeb pacjenta. Najczęściej jednak podczas leczenia wykorzystuje się psychoterapię, która pomaga znaleźć przyczynę zaburzeń snu, wypracować korzystne nawyki i tym samym przywrócić regenerujący sen zgodny z zasadami jego higieny.

Czasami stosuje się także leczenie farmakologiczne, które pomaga usunąć bezsenność oraz nadmierną senność. Najczęściej są to leki nasenne, antydepresanty, benzodiazepiny, melatonia itp. W leczeniu zaburzeń snu stosowane są także inwazyjne metody, które umożliwiają np. wyprostowanie przegrody nosowej i tym samym usunięcie chrapania. Czasami stosuje się także zabiegi, które zabezpieczają zęby np. w przypadku stwierdzenia u pacjentów bruksizmu oraz zakłada się też specjalistyczne aparaty umożliwiające spokojny sen.

Sonia Młodzianowska