Pylica płuc: przyczyny, objawy, leczenie

Pylice płuc należą do chorób zawodowych, związanych z ekspozycją na szkodliwe pyły. W odpowiedzi na wniknięcie cząstek pyłów, miąższ płucny ulega włóknieniu, płuca nieodwracalnie tracą swą elastyczność i funkcjonalność. Jakie są objawy pylicy? Jak zapobiegać chorobie?

Spis treści

1. Pylica płuc: przyczyny
2. Pylica płuc: objawy
3. Pylica płuc: rodzaje
4. Pylica płuc: diagnostyka
5. Pylica płuc: leczenie
6. Pylica płuc: profilaktyka

Pylica płuc to choroba przewlekła układu oddechowego, w przebiegu której przewlekłe zapalenie oskrzeli i postępowa rozedma płuc prowadzą do powstania serca płucnego i niewydolności krążenia.

Pylica płuc: przyczyny

Nasz układ oddechowy posiada szereg mechanizmów obronnych: śluz wychwytuje większość pyłów, a ruchy rzęsek umożliwiają ich usunięcie. Niestety to nie zawsze wystarcza. Wiele czynników wpływa na reakcję tkanki płucnej na pyły, w tym: ich kształt, rozpuszczalność, reaktywność cząstek oraz wielkość.

• cząstki większe niż 5-10 um mają szansę dostania się do końcowych odcinków dróg oddechowych
• cząsteczki mniejsze niż 0,5 um zachowują się podobnie jak gazy, dostają się i opuszczają drogi oddechowe, bez istotnego ich uszkadzania
• cząsteczki o wymiarach l-5 um stanowią największe zagrożenie, ponieważ uderzają w rozwidlenia dystalnych odcinków dróg oddechowych.

W przypadku przewlekłego narażenia na działanie szkodliwych pyłów, część cząstek pozostaje w rozwidleniach przewodzików pęcherzykowych, zostają one pochłonięte i gromadzone w makrofagach.

Należy pamiętać, że palenie tytoniu nasila negatywne skutki wszystkich wdychanych pyłów mineralnych, a zwłaszcza azbestu.

Makrofagi uwalniają mediatory reakcji zapalnej i substancje stymulujące proliferację fibroblastów i produkcję kolagenu. Dochodzi do uszkodzenia tkanki płucnej. Niektóre cząstki dostają się do naczyń limfatycznych, albo wskutek bezpośredniego spływu, albo za pośrednictwem makrofagów. Wywołują reakcję immunologiczną, która prowadzi do nasilenia i rozprzestrzeniania zmian miejscowych. Przerastanie miąższu płucnego tkanką włóknistą powoduje ograniczenie funkcjonalnego miąższu płuc, ograniczenie możliwości wymiany gazowej. Stopniowo narastają objawy niewydolności oddechowej.

Pylica płuc: objawy

• duszność
• kaszel
• odpluwanie śluzowej lub śluzowo-ropnej plwociny
• przewlekłe stany gorączkowe
• objawy serca płucnego – niewydolność oddechowa, niewydolność serca
• powikłania w postaci przewlekłego zapalenie oskrzeli, rozedmy płuc
• bywa że występują palce pałeczkowate

Pylica płuc: rodzaje

Klasyfikacja pylic ze względu na czynnik sprawczy:

• pylica węglowa (anthracosis)

Pył węglowy jest względnie obojętny i dopiero duże jego ilości zalegają w płucach ujawniając zmiany kliniczne. Dlatego typowo występuje u górników węgla kamiennego. Jednak narażeni na wystąpienie choroby są również mieszkańcy dużych aglomeracji miejskich i palacze tytoniu. Krzem i azbest są bardziej reaktywne niż pył węglowy, dlatego nawet niskie stężenia wywołują wyraźne zmiany włókniste w płucach.

• pylica krzemowa

Obraz włóknienia w pylicach może być różny. Krzemionka doprowadza do zmian o charakterze guzkowym. Włóknienie następuje w wyniku rozpadu makrofagów zawierających cząstki krzemionki. Narażenie zawodowe występuje u osób pracujących przy budowie tuneli i szybów, w kamieniołomach, w przemyśle hutniczym, porcelanowym, podczas produkcji materiałów ogniotrwałych i ściernych.

• pylica azbestowa

Podobnie jak inne pylice, pylica azbestowa prowadzi do włóknienia płuc związanego z aktywnością makrofagów. Jednak w tym przypadku dochodzi do rozlanego włóknienia śródmiąższowego.

Należy zwrócić uwagę, że wykazano również zwiększoną częstość występowania nowotworów związanych z narażeniem na azbest także u członków rodzin osób zawodowo narażonych na kontakt z azbestem.

Nie do końca wiadomo dlaczego tak się dzieje. Przyczyn upatruje się w zdolności włókien azbestu do bardziej jednorodnego odkładania się w pęcherzykach płucnych oraz w zdolności penetrowania komórek nabłonkowych. Jest to szczególnie groźna odmiana pylicy, ponieważ narażenie na azbest predysponuje również do występowania: zmian opłucnowych, raka płuc, międzybłoniaka opłucnej.

• zespół Caplana (silicoarthritis)

Poza objawami pylicy (krzemowej, węglowej lub azbestowej) występują zmiany typowe dla reumatoidalnego zapalenia stawów. Charakterystyczne jest wcześniejsze występowanie objawów niż w izolowanej pylicy. Mikroskopowo zmiany w płucach przypominają podskórne guzki reumatoidalne. Występują w formie twardych guzów z ogniskami martwicy włóknikowatej w centrum i intensywnym naciekiem zapalnym na obwodzie. Nieznana jest przyczyna powstania zespołu Caplana.

Pylica płuc: diagnostyka

Podstawowym badaniem jest Rtg klatki piersiowej, ale do ustalenia poprawnego rozpoznania konieczny jest szczegółowy wywiad zawodowo-środowiskowy oraz badanie fizykalne.

Pylica płuc: leczenie

Niestety zmiany chorobowe są nieodwracalne. Jedyne co można zrobić to leczenie objawowe. Podaje się leki rozszerzające oskrzela, aby usprawnić wymianę gazową. Istotne jest zwalczanie współistniejących chorób, mogących zaostrzyć stan pacjenta, np. nieżyty oskrzeli, rozstrzenie oskrzeli, infekcje. Wskazane są też kontrole w kierunku zakażenia prątkiem gruźlicy, ponieważ pacjenci ze zmianami pyliczymi są szczególnie predysponowani do jej wystąpienia. W celu łagodzenia objawów należy również leczyć powikłania, w tym niewydolność serca.Przede wszystkim jednak należy usunąć ze środowiska szkodliwy czynnik oraz w przypadku palaczy, zachęcać do rzucenia nałogu.

Pylica płuc: profilaktyka

Profilaktyka odgrywa bardzo istotną rolę w obliczu braku skutecznego leczenia. Wszyscy narażeni na szkodliwe pyły w miejscu pracy, powinni stosować odzież oraz maski ochronne. Pracownicy usuwający azbest, powinni przejść odpowiednie przeszkolenie. Ponieważ początek choroby przebiega skrycie, a w momencie pojawienia się objawów zmiany są nieodwracalne, należy regularnie przeprowadzać badania kontrolne w celu wczesnego wykrycia ewentualnych zmian w płucach i przerwania ekspozycji na działanie pyłów.