POChP - przewlekła obturacyjna choroba płuc: przyczyny, objawy i leczenie

POChP czyli przewlekła obturacyjna choroba płuc daje oczywiste objawy. Niestety, są one mylone z innymi dolegliwościami. Jeśli nie możesz złapać tchu po wejściu na drugie piętro, albo męczy cię poranny kaszel to nie bagatelizuj tych objawów. To może być właśnie przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP). Jakie są przyczyny POChP? Jak przebiega leczenie przewlekłej obturacyjnej choroby płuc?

Spis treści

1. Palenie to główna przyczyna POChP
2. Jak się rozwija POChP?
3. Objawy POChP
4. Diagnoza POChP
5. POChP: tlen na receptę

POChP czyli przewlekła obturacyjna choroba płuc przez wiele lat nie daje objawów. Tajemniczym wyrazem w nazwie choroby jest "obturacja". W medycynie oznacza zwężenie wewnętrznej średnicy (tzw. światła) np. naczynia krwionośnego czy oskrzeli. W tym przypadku polega na znacznym zwężeniu dróg oddechowych. Chory nie może wypchnąć powietrza z płuc, choć też i jego nabranie może być trudne. Osoba, która doświadcza obturacji oskrzeli, odczuwa:

• duszność
• ucisk w klatce piersiowej
• często słyszy własny świszczący oddech

Palenie to główna przyczyna POChP

Za podstawową przyczynę rozwoju choroby uważa się palenie tytoniu. W dymie papierosowym znajduje się ponad 4 tys. związków, które trafiają do płuc. Są one tak silnie trujące, że mobilizują płuca do obrony, czyli wytwarzania większej ilości śluzu. Jednocześnie część znajdujących się w dymie substancji blokuje ruch rzęsek i niszczy je, pozbawiając płuca możliwości samooczyszczania. Rozwija się choroba zwana przewlekłym zapaleniem oskrzeli, której pierwszym objawem jest kaszel.

Toksyczne substancje pochodzące z dymu, ale również zanieczyszczenia z powietrza osądzają się w śluzie pokrywającym drogi oddechowe - od tchawicy, przez oskrzela, po najmniejsze oskrzeliki (na ich końcach znajdują się pęcherzyki płucne). Śluz zatrzymuje zanieczyszczenia, następnie miliony mikroskopijnych rzęsek rytmicznie przesuwają je z powrotem do gardła. Kaszląc i chrząkając, sporą część z nich usuwamy.

Jak się rozwija POChP?

Jednak duża część toksyn dostaje się do pęcherzyków płucnych. By je unieszkodliwić, organizm wysyła swoje wojsko: białe krwinki (leukocyty). W walce z truciznami część leukocytów ginie i rozpada się w tkance płucnej, uwalniając tzw. elastazę. Ten silny enzym uszkadza włókna sprężyste w płucach i sprawia, że zniszczeniu ulega mnóstwo pęcherzyków płucnych, a pozostałe są nadmiernie rozdęte. To stan charakterystyczny dla rozedmy płuc.

Właśnie pęcherzyki płucne odgrywają kluczową rolę w wymianie gazowej (czyli procesie oddychania). Otaczają je narzynka włosowate, którymi płynie krew zbierająca z całego organizmu dwutlenek węgla - zbędny produkt przemiany materii. Pęcherzyki płucne pobierają dwutlenek węgla (wydychamy go), a krew nasyca się życiodajnym tlenem. Gdy mamy mało pęcherzyków płucnych, cały organizm jest poważnie niedotleniony. Kiedy zniszczenia płuc spowodowane przez przewlekłe zapalenie oskrzeli i rozedmę nałożą się na siebie - rozwija się przewlekła obturacyjna choroba płuc.

Posłuchaj, co o POChP mówi prof. Paweł Śliwiński z Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie i Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc.

Objawy POChP

94 proc. Polaków przebadanych przez TNS OBOP przyznaje, że nie zna terminu POChP i nigdy nie słyszało o tym schorzeniu. Tymczasem warto wiedzieć, że choroba przez lata nie daje charakterystycznych objawów. Mimo to postępuje, a zmiany zachodzące w płucach są tylko częściowo odwracalne.

Zaczyna się od drobnych trudności z oddychaniem przy wysiłku, który kiedyś wykonywaliśmy bez problemu. Pogorszenie sprawności zauważamy dopiero wtedy, gdy połowa płuc jest zniszczona.

Pojawia się kaszel i odkrztuszanie plwociny, głównie rano, po zetknięciu się z chłodnym powietrzem. Potem nasilają się duszności także w czasie odpoczynku czy snu. W miarę rozwoju choroby obturacyjnej w klatce piersiowej odczuwa się ucisk, a przy każdym oddechu słychać głośny świst.

Diagnoza POChP

Masz krótki oddech, meczysz się przy niewielkim wysiłku? W ramach NFZ musisz zrobić badania.

• Spirometria - pozwala sprawdzić, czy płuca są starsze niż nasz wiek kalendarzowy. Do komputera wprowadza się dane: płeć, wiek, wzrost - to pozwala ustalić normy przewidziane dla naszych płuc. Najpierw wydychamy całe powietrze, a potem nabieramy go jak najwięcej w płuca. Następnie przez 6 sekund wydychamy powietrze przez ustnik i dzięki temu zmierzona zostaje pojemność życiowa płuc (VC), czyli największa objętość powietrza, jakie dana osoba może nabrać po najgłębszym wydechu. Druga badana cecha płuc jest szybkość wydechu (FEV1), czyli maksymalna objętość powietrza, jaka wydychamy w pierwszej sekundzie. Komputer oblicza stosunek VC i FEV1 do norm przewidzianych dla nas.
• Gazometria (badanie poziomu gazów we krwi) - do badania pobiera się krew z tętnicy i mierzy w niej stężenie tlenu oraz dwutlenku węgla – niski poziom tlenu i wysoki dwutlenku węgla wskazuje na przewlekłe zapalnie oskrzeli.
• Pulsoksymetria - na palec ręki lub płatek ucha zakłada się czujnik, który mierzy zawartość tlenu we krwi.
• RTG płuc - na zdjęciu można rozpoznać zaawansowana rozedmę płuc i pewne cechy zapalenia oskrzeli.

POChP: tlen na receptę

Jeśli badania wykażą, że chorujemy na POChP i nie jest to jeszcze stadium zaawansowane, zwykle wystarczy rzucić palenie, dobrze się odżywiać i zacząć systematycznie ćwiczyć, aby choroba się nie rozwijała.

Jeżeli jest zaawansowana, szansę na powrót do pełnego zdrowia są znikome. Ale możemy sobie przedłużyć życie. Warunkiem jest zerwanie z nałogiem, przyjmowanie leków rozszerzających oskrzela i działających przeciwzapalnie. Niezbędne są także środki wykrztuśne.

Pomocna jest tlenoterapia. Tlen nie leczy, ale przynosi ulgę.

W skrajnych przypadkach lekarze czasem decydują się na leczenie chirurgiczne. Terapią ratującą życie jest przeszczep płuc lub operacja zmniejszenia objętości płuc. Choć brzmi to paradoksalnie, wycięcie części płuc zmienia ułożenie żeber, a dzięki temu łatwiej oddychać.

O autorze

Anna Jarosz

Dziennikarka od ponad 40 lat zaangażowana w popularyzację edukacji zdrowotnej. Laureatka wielu konkursów dla dziennikarzy zajmujących się medycyną i zdrowiem. Otrzymała m. in. Nagrodę Zaufania „Złoty OTIS” w kategorii „Media i Zdrowie”, Wyróżnienie Św. Kamila przyznawane z okazji Światowego Dnia Chorego, dwukrotnie „Kryształowe Pióro” w ogólnopolskim konkursie dla dziennikarzy promujących zdrowie oraz wiele nagród i wyróżnień w konkursach na „Dziennikarza Medycznego Roku” organizowanego przez Ogólnopolskie Stowarzyszenie Dziennikarze dla Zdrowia.

Anna Jarosz

Konsultacja: Tadeusz Orłowski