Katar - skąd się bierze, ile trwa i jak go leczyć?

Katar, czyli ostry nieżyt błony śluzowej nosa, to zakażeniem górnych dróg oddechowych. Najczęstsze przyczyny kataru to wirusy, bakterie lub alergie. Katarem wirusowym można łatwo się zarazić, jeśli ktoś kichnie w okolicy. Jak powstaje katar? Jak leczyć katar, jakie są skuteczne domowe sposoby na katar? Czy tabletki na katar pomagają? Ile trwa katar?

Spis treści

1. Katar - co to i skąd się bierze?
2. Katar- przyczyny
3. Zielony katar
4. Żółty katar
5. Wodnisty katar
6. Katar sienny i alergiczny
7. Katar - objawy
8. Katar - ile trwa?
9. Katar - jak leczyć? Domowe sposoby na katar
10. Katar - groźne powikłania

Katar - co to i skąd się bierze?

Katar to potoczne określenie - medycy używają nazwy nieżyt nosa lub zapalenie błony śluzowej nosa - choroba wywoływana głównie przez wirusy.

Pojawienie się kataru, czyli wodnistej (surowiczej) albo śluzowej wydzieliny z nosa, to reakcja obronna układu odpornościowego - organizm chce się pozbyć niechcianych wirusów.  Mogą mu towarzyszyć objawy takie jak: 

• kichanie
• zatkany nos
• złe samopoczucie
• ból głowy
• drapanie w gardle

Katar- przyczyny

Katar najczęściej powodowany infekcją wirusową górnych dróg oddechowych. Są wśród nich między innymi:

• rhinowirusy (ok. 110 typów, do infekcji z ich powodu dochodzi głównie wiosną, latem i jesienią)
• coronawirusy (powyżej 30 typów, atakują zimą i wczesną wiosną)
• adenowirusy (w ciągu całego roku)

Katar bywa też następstwem zakażenia bakteryjnego (chociaż ten rodzaj infekcji występuje rzadziej). Zarazkami zakażasz się tzw. drogą kropelkową, gdy np. ktoś obok kichnie. W ten sposób jeden chory może zakazić dziesiątki osób.

Znaczne oziębienie, względnie przegrzanie organizmu, osłabia układ immunologiczny, a to także stwarza korzystne warunki dla wniknięcia wirusów albo bakterii chorobotwórczych przez błonę śluzową nosa.

Katar może być też objawem - kataru siennego. Katar, który jest objawem przeziębienia, niekiedy trudno odróżnić od ostrej reakcji alergicznej, np. na:

• pyłki kwiatowe
• sierść zwierząt
• kurz domowy

Warto zatem zapamiętać, że katarowi uczuleniowemu często towarzyszy zapalenie spojówek, znaczne trudności w oddychaniu, ale nie podwyższona temperatura.

Katar, choć często utrudnia nam życie, pomaga walczyć z infekcją. Kichanie i częste wydmuchiwanie nosa (tylko w chusteczki jednorazowe, używane jeden raz) pozwala pozbyć się z dróg oddechowych nie tylko wydzieliny błon śluzowych, ale i wirusów. Krople, które obkurczają błonę śluzową nosa powinnaś stosować tylko przez kilka (3-4) dni. Najlepiej korzystać z nich, gdy zależy ci na dobrym samopoczuciu lub masz tzw. obowiązkowe wyjście.

Przyczyną kataru mogą też, paradoksalnie, być właśnie krople do nosa. Mówimy wtedy, że jest to polekowy nieżyt nosa. Pojawia się zazwyczaj wtedy, gdy zbyt długo stosujesz krople udrażniające nos. Ponieważ obkurczają one naczynia krwionośne w nosie, błona śluzowa staje się wysuszona, a przez to podatna na atak wirusów. 

Zielony katar

Zielony katar może być objawem infekcji wirusowych, bakteryjnych lub zapalenia zatok. Zdarza się również w przebiegu zapalenia oskrzeli lub oskrzelików. Przyczyną zielonego zabarwienia kataru są komórki odpornościowe. Jeśli zielony katar trwa dłużej niż 10 dni, niezbędna jest konsultacja lekarska.

Żółty katar

Żółty katar towarzyszy infekcjom wirusowym, m.in. w przebiegu przeziębienia i grypy. Żółty katar może być także objawem zapalenia zatok. Żółty katar zdarza się też w przebiegu infekcji bakteryjnych. Może mieć nieprzyjemny zapach.

Wodnisty katar

Wodnisty katar często towarzyszy alergiom. Zdarza się również w przebiegu infekcji bateryjnych. Wodnisty katar może też być objawem stanów zapalnych w jamie nosowej. Przy wodnistym katarze mogą się pojawiać również dolegliwości takie jak opuchlizna oczu, łzawienie oczu, zaczerwienienie oczu. Te symptomy mogą również świadczyć o alergicznym podłożu wodnistego kataru.

Katar sienny i alergiczny

Katar sienny to nieżyt nosa o podłożu alergicznym. Co istotne, katar alergiczny może występować okresowo w sezonie pylenia lub przez cały rok. Alergiczny katar sienny objawia się kichaniem seriami. Katar sienny jest wodnisty, może spływać przez cały czas podczas ekspozycji na alergen.

Katar - objawy

Katar wirusowy charakteryzuje się wyciekiem wydzieliny wodnisto-śluzowej, natomiast katar bakteryjny - śluzowo-ropnej. Pozostałe miejscowe symptomy chorobowe są podobne: zarówno pierwszy, jak i drugi objawia się:

• zatkanym nosem
• obrzękiem małżowin nosowych
• drapaniem w gardle

Obu typom kataru może towarzyszyć:

• kaszel
• ból głowy
• uczucie ogólnego rozbicia

Wyróżnia się trzy fazy kataru

Przy katarze alergicznym, wywoływanym przez czynniki alergiczne (alergeny), najczęściej wziewne, powodujące reakcję zapalną w błonie śluzowej, oprócz uczucia zatkanego nosa, wodnistego wycieku, dołączają jeszcze:

• świąd nosa
• kichanie
• łzawienie oczu

Katar - ile trwa?

Katar trwa średnio około 7 dni, jednak zdarzają się również przeziębienia 14-dniowe. Zwykle objawy ustępują przeważnie w okresie od 2 do 7 dni.

Ciągły katar, czyli katar przewlekły, to taki, który trwa nieprzerwanie lub powtarza się w formie napadów. Jeśli masz przewlekły katar wybierz się do laryngologa. Najczęściej bowiem związany jest chorobą zatok lub alergią albo zaburzeniami naczynioruchowymi. Może jednak sygnalizować poważną chorobę, nawet nowotwór.

Przewlekły katar często nęka osoby cierpiące na choroby krążenia, schorzenia wątroby i nerek oraz cukrzycę. Powodem przewlekłego kataru mogą być też zaburzenia hormonalne - dlatego katar przewlekły często nęka kobiety w ciąży. Sprzyjać przewlekłemu nieżytowi będą również niedobory witaminy A.

Katar - jak leczyć? Domowe sposoby na katar

Powszechnie uważa się, że katar trzeba po prostu przeczekać. Jednak w rzeczywistości nieżytu nosa nie można lekceważyć i należy z nim walczyć. Twierdzenie, że katar leczony i nieleczony trwa tydzień lub siedem dni, nie jest prawdziwe. Coraz więcej osób cierpi z powodu nieżytu nosa okresowo przez cały rok.

Poza lekami obniżającymi gorączkę, przeciwzapalnymi i ewentualnie przeciwbólowymi, pacjenci muszą jak najszybciej przywrócić drożność przewodów nosowych.

Brak przepływu powietrza przez nos, stwarzają dogodne, bo beztlenowe, warunki rozwoju infekcji na tle bakteryjnym. Poza tym wydzielina zalegająca w nosie paraliżuje ruch rzęsek nabłonka w  jego jamach, odpowiedzialnych za transport i  usuwanie tej wydzieliny. Co na katar warto stosować, a czego nie robić? 

Sposoby na katar:

• Gdy wrócisz do domu przemarznięta, nie czekaj, aż choroba zacznie się rozwijać. Weź gorącą kąpiel z dodatkiem olejku (sosnowego, eukaliptusowego, miętowego) lub wymocz stopy w gorącej wodzie z dodatkiem soli. Potem natrzyj stopy maścią kamforową, włóż grube skarpety, owiń się kocem i odpocznij w cieple

Inhalacje na katar

• Rób inhalacje z olejków aromatycznych (np. eukaliptusowego) lub naparu rumianku. Pozwalają odblokować zatkany nos i pozbyć się nagromadzonej wydzieliny.

Domowe sposoby na katar

• Skrzydełka nosa smaruj maścią witaminową (np. maścią majerankową) lub kremem ochronnym, aby złagodzić podrażnienie skóry.
• Pij bardzo dużo płynów. Dzięki temu wydzielina się rozrzedza i nos łatwiej się oczyszcza.
• Jadaj gorące, parujące potrawy (np. rosół), pij dużo herbaty z malinami lub sokiem z czarnego bzu albo herbatę z czystka.
• Do kanapek dodawaj czosnek, bo ma silne działanie antybakteryjne. Na kolację zrób sobie kanapkę z drobno posiekaną natką pietruszki (zawiera dużo witaminy C), masłem oraz rozgniecionym ząbkiem czosnku.
• Pamiętaj też o częstym myciu rąk, przede wszystkim po każdym oczyszczeniu nosa jednorazową chusteczką.
• W walce z katarem stosuje się zwiększone dawki witaminy C oraz preparatów z rutyną (2-3 razy dziennie po 3-4 tabletki). Wprawdzie nie likwidują one kataru i nie mają żadnego znaczenia w likwidowaniu przeziębienia, ale uszczelniają i wzmacniają osłabione infekcją ścianki naczyń krwionośnych błony śluzowej nosa. Warto też przyjmować preparaty wapniowe (Calcium C), choć te mogą nadmiernie wysuszać błonę śluzową nosa.

Tabletki na katar

• Jeden skuteczny lek na katar nie istnieje. Ale w udrożnieniu zatkanego katarem nosa pomogą tabletki na katar. Możesz też korzystać z kropli do nosa, które zmniejszają obrzęk oraz ukrwienie błony śluzowej nosa. Pamiętaj, że kropli do nosa nie można nadużywać. Stosuj je nie dłużej niż 3-4 dni.

Katar - groźne powikłania

Katar może być początkiem infekcji

Idź do lekarza, jeżeli oprócz kataru masz bóle mięśni, stawów i głowy oraz temperaturę przekraczającą 38 st. C. To mogą być pierwsze oznaki grypy.

Katar, któremu towarzyszy:

• silny ból głowy
• uczucie ucisku w okolicach policzków, skroni lub nasady nosa
• wydzielina jest ropna

wymaga konsultacji u lekarza. Możesz mieć zapalenie zatok przynosowych, a to wymaga specjalistycznego leczenia.

Katar w ciąży

Katar w ciąży może być powodowany infekcją, alergią lub zmianami hormonalnymi. Uporczywy katar mija po porodzie, jeśli przyczyną był wysoki poziom estrogenów i progesteronu. Natomiast w przypadku infekcji lub alergii skonsultuj się z lekarzem i dobierz optymalne leczenie, które nie będzie miało wpływu na rozwój płodu. Sam katar w ciąży nie zagraża dziecku, ale rozwój infekcji może mieć niekorzystny wpływ na przebieg ciąży.

Katar u dzieci i niemowląt

Katar u niemowląt czy katar u dzieci to prawdziwe utrapienie dla rodziców. bywa groźny dla noworodków, niemowląt oraz dzieci do drugiego roku życia. Łączy się bowiem z  utrudnieniem oddychania, połykania i ssania oraz łatwo przenosi się przez trąbkę słuchową, wywołując stany zapalne uszu, a w konsekwencji niedosłuch.

Również u starszych dzieci i osób dorosłych nieleczony katar może być przyczyną poważniejszych komplikacji zdrowotnych: przechodzi w stan przewlekły, powoduje zapalenie zatok przynosowych, uszu lub prowadzi do poważniejszych powikłań, takich jak zapalenie oskrzeli i zapalenie płuc.

Czytaj też:

• Ból nosa - przyczyny
• Kolor kataru - o czym świadczy kolor wydzieliny z nosa?
• Jak skutecznie wyleczyć katar? 5 sposobów na katar
• Kaszel i katar - przeziębieniowy duet. Jak łagodzić kaszel i katar
• Katar u niemowlaka

W artykule wykorzystano materiały Anny Jarosz z miesięcznika "Zdrowie"

Monika Majewska

Dziennikarka specjalizująca się w tematyce zdrowotnej, a zwłaszcza obszarach medycyny, ochrony zdrowia i zdrowego odżywiania. Autorka newsów, poradników, wywiadów z ekspertami i relacji. Uczestniczka największej Ogólnopolskiej Konferencji Medycznej "Polka w Europie", organizowanej przez Stowarzyszenie "Dziennikarze dla Zdrowia", a także specjalistycznych warsztatów i seminariów dla dziennikarzy realizowanych przez Stowarzyszenie.

Monika Majewska

Konsultacja: lek. Agnieszka Dmowska