Zespoły bólowe: przyczyny, rodzaje, objawy, leczenie

Zespoły bólowe to jednostki chorobowe, w których u pacjentów pojawiają się przewlekłe dolegliwości bólowe, trwające powyżej trzech miesięcy, a których przyczyn nie udaje się jednoznacznie stwierdzić. Jakie wyróżniamy zespoły bólowe i jak przebiega ich leczenie?

Spis treści

1. Zespoły bólowe: rodzaje
2. Zespoły bólowe: przyczyny
3. Zespoły bólowe: objawy
4. Zespoły bólowe: diagnostyka
5. Zespoły bólowe: leczenie

Zespoły bólowe występują nawet u 15-20% populacji. Ich istotą jest długotrwale doświadczany ból. Mówi się o nich zazwyczaj wtedy, gdy pacjent zmaga się z przewlekłymi dolegliwościami bólowymi (utrzymującymi się powyżej trzech lub - według części autorów - powyżej sześciu miesięcy), które znacząco negatywnie wpływają na jego codzienne funkcjonowanie i w których przypadku niemożliwe jest bezpośrednie stwierdzenie tego, co do nich doprowadziło. Z niewiadomych powodów częściej spotykane są one u kobiet niż u mężczyzn.

Zespoły bólowe obejmują szeroką grupę zaburzeń, bo zaliczane do nich są zarówno fibromialgia, jak i zespół jelita drażliwego czy zespół przewlekłego zmęczenia. 

Ból, wbrew pozorom, jest doznaniem bardzo dla nas ważnym - gdybyśmy go nie odczuwali, nie cofalibyśmy ręki po dotknięciu gorącego przedmiotu ani nie zabierali stopy z podłogi po nadepnięciu na gwóźdź. W takich sytuacjach ból rzeczywiście jest wręcz korzystny, zdecydowanie nie jest tak już jednak wtedy, kiedy pacjent odczuwa dolegliwości bólowe prawie każdego lub wręcz każdego nawet dnia - przewlekle doświadczany ból znacząco upośledza jakość życia. 

Najważniejsze dla pacjentów, którzy zmagają się z jakimś zespołem bólowym, jest to, w jaki sposób doprowadzić do ustąpienia dręczącego ich bólu - co więc jest wykorzystywane w leczeniu zespołów bólowych?

Zespoły bólowe: rodzaje

Do grupy zespołów bólowych zaliczane są czasami jednostki, które zasadniczo mało kto powiązałby właśnie z dolegliwościami bólowymi. Różni autorzy odmiennie klasyfikują zespoły bólowe, jednym jednak z ciekawszych ujęć jest podział w zależności od tego, jakiego typu dolegliwości pojawiają się u chorych i w takim przypadku wyróżniane są:

• somatyczne zespoły bólowe, do których zaliczane są m.in. fibromialgia, idiopatyczny ból twarzy, przewlekłe bóle krzyża oraz zespół bólowo-dysfunkcyjny stawu skroniowo-żuchwowego
• trzewne zespoły bólowe, do których należą śródmiąższowe zapalenie pęcherza moczowego, zespół jelita drażliwego oraz bóle klatki piersiowej
• tzw. zespoły niebólowe, do których zaliczane są m.in. zespół chronicznego zmęczenia oraz zaburzenia somatyzacyjne

Zespoły bólowe: przyczyny

Jednym z kryteriów, według których rozpoznawane są zespoły bólowe, jest to, że nie sposób dokładnie wskazać przyczyny ich wystąpienia u pacjenta - pomimo przeprowadzenia pełnej diagnostyki laboratoryjnej czy obrazowej, u chorego z przewlekłymi dolegliwościami bólowymi nie udaje się wykryć jakichś konkretnych, organicznych nieprawidłowości.

Zespoły bólowe nie biorą się jednak znikąd - wśród hipotez dotyczących ich etiologii wymieniane są te, które dotyczą zaburzeń czynności osi podwzgórze-przysadka-nadnercza, zaburzeń składu mikroflory jelitowej czy czynności komórek układu odpornościowego.

Podkreśla się również i to, że pewien udział w rozwoju zespołów bólowych mogą mieć geny - zauważalne bowiem jest to, że zwiększone ryzyko wystąpienia którejś z należącej do tej grupy jednostek mają te osoby, w których rodzinach ktoś sam zmagał się z jakimś zespołem bólowym.

Zespoły bólowe: objawy

Jak nietrudno się domyślić, podstawowym objawem zespołów bólowych są dolegliwości bólowe. Miewają one różnoraki charakter, zazwyczaj jednak jest to ból rozlany, uogólniony, o nie do końca jasnej charakterystyce.

Umiejscowienie najsilniejszych dolegliwości bólowych zależne jest natomiast od tego, który z zespołów wystąpił u pacjenta i tak osoby z zespołem jelita drażliwego mogą skarżyć się na bóle brzucha, a pacjenci z fibromialgią na bóle układu mięśniowo-stawowego.

Opisywane problemy są jednak określane jako zespoły z tego powodu, iż poza bólem pacjenci doświadczają również i innego jeszcze rodzaju objawów, którymi mogą być:

• poczucie znacznego, stałego zmęczenia
• zaburzenia snu
• zaburzenia nastroju (w postaci drażliwości czy obniżenia nastroju)
• trudności z pamięcią i koncentracją
• zaburzenia lękowe

Zespoły bólowe: diagnostyka

Postawienie rozpoznania któregokolwiek z wyróżnianych zespołów bólowych zazwyczaj nie jest łatwe - aby móc bowiem stwierdzić, że pacjent cierpi na taką właśnie jednostkę, niezbędne jest wykluczenie innych możliwych przyczyn pojawiających się u niego dolegliwości.

W tym celu przeprowadzane mogą być bardzo różne badania, bo zarówno badania laboratoryjne (takie jak np. morfologia krwi, ale i oznaczenia parametrów stanu zapalnego) czy różnorakie badania obrazowe (w postaci tomografii komputerowej czy rezonansu magnetycznego).

Dopiero wtedy, gdy we wszelkich przeprowadzonych badaniach nie udaje się wykryć żadnych nieprawidłowości biochemicznych czy organicznych, możliwe jest rozpoznanie zespołu bólowego.

Zespoły bólowe: leczenie

Zespoły bólowe w wyjątkowo negatywny sposób mogą upośledzać codzienne funkcjonowanie pacjenta - przez nie może on mieć trudności z pełnieniem obowiązków rodzinnych czy zawodowych, w związku z czym niezwykle ważne jest wdrożenie u niego właściwego i skutecznego leczenia.

Podkreślenia wymaga tutaj niestety to, że zazwyczaj leczenie zespołów bólowych nie jest łatwe - zwykle typowo wykorzystywane w łagodzeniu bólu farmaceutyki wcale nie pomagają pacjentom.

Z tego powodu chorym zalecane bywa stosowanie innych preparatów, takich jak np. te, które są stosowane w bólach neuropatycznych (mowa tutaj o środkach przeciwdepresyjnych czy preparatach przeciwdrgawkowych).

Niezwykle duże znaczenie ma regularna rehabilitacja oraz inne jeszcze metody, takie jak blokady nerwów czy ćwiczenia relaksacyjne.

Chorym z zespołami bólowymi zalecane jest także stosowanie zbilansowanej diety oraz regularna aktywność fizyczna i unikanie używek.