Zespół niespokojnych nóg - przyczyny, objawy i ich łagodzenie

Zespół niespokojnych nóg objawia się  nieodpartym przymusem poruszania nogami, mrowieniem i drętwieniem nóg. Są to trudne do opisania odczucia, które pojawiają się zwykle podczas wieczornego odpoczynku, a ustępują podczas ruchu. Zespół niespokojnych nóg to schorzenie, na które cierpi około 10 proc. ludzi. Często jest przyczyną bezsenności.

Spis treści

1. Objawy zespołu niespokojnych nóg
2. Zespół niespokojnych nóg - leczenie
3. Zespół niespokojnych nóg - kto choruje najczęściej?
4. Zespół niespokojnych nóg - przyczyny występowania
5. Zespół niespokojnych nóg - rozpoznanie
6. Co pomaga na zespół niespokojnych nóg?

Szacuje się, że na zespół niespokojnych nóg (RLS - Restless Legs Syndrome) cierpi od 3,5 proc. do 10 proc. społeczeństwa. Większość tych osób nie jest jednak świadoma faktu, że została dotknięta chorobą, którą można skutecznie leczyć.

Objawy zespołu niespokojnych nóg

Objawy choroby są niezwykle trudne do opisania, nawet dla samych cierpiących. Drętwienie, mrowienie, swędzenie, drganie, czy bardziej opisowo "mrówki biegające pod skórą", "bąbelki w żyłach" – to tylko niektóre określenia na dolegliwości towarzyszące schorzeniu. Jakkolwiek trudne do nazwania, zawsze są dla chorych niezwykle uciążliwe.

Objawy pojawiają się przede wszystkim wieczorem i w nocy, uniemożliwiają wypoczynek, zakłócają spokojny sen, prowadząc w rezultacie do bezsenności.

Cierpiący uskarżają się na częste budzenie się w nocy, w czasie którego zginają i prostują nogi, przewracają się z boku na bok lub nawet wstają z łóżka i chodzą. W ciągu dnia, w przypadku długiego pozostawania w jednej pozycji, chorzy wiercą się, machają nogami lub wykonują ruchy prostujące, podobne jak w nocy. Dolegliwości powodują, że niektórzy nie są w stanie przez dłuższy czas spokojnie siedzieć, tym samym uciążliwe jest przebywanie w kinie lub teatrze, oraz podróżowanie samochodem czy samolotem.

Zespół niespokojnych nóg - leczenie

W terapii RLS (zespołu niespokojnych nóg) mogą być stosowane leki z kilku grup. Najskuteczniejsze z nich to preparaty zawierające lewodopę lub inną substancje należącą do grupy agonistów dopaminy. Oprócz tego można stosować leki należące do grupy benzodwuazepin, gabapentynę czy leki opioidowe. W każdym przypadku należy zbadać poziom żelaza w organizmie, a w razie jego niedoboru uzupełniać go np. lekami doustnymi.

Długość leczenia zależy od nasilenia i częstotliwości występowania objawów. U niektórych osób leki podawane są okresowo, w czasie zaostrzenia objawów, np. kilka razy w miesiącu. Są również pacjenci, którzy wymagają systematycznej, codziennej terapii, a przyjmowanie leków trwa u nich przez wiele lat.

Zespół niespokojnych nóg - kto choruje najczęściej?

Z badań epidemiologicznych, przeprowadzonych w ostatnich latach m.in. w USA i kilku krajach europejskich wynika, że RLS występuje  u od 3,5 procenta do 10 procent dorosłych. Badania dowodzą również, że częściej dotyka kobiety.

Objawy mogą wystąpić w każdym wieku – od wczesnego dzieciństwa do późnej starości. Początkowo nie są one bardzo dokuczliwe, jednak stopniowo ich występowanie staje się coraz częstsze, a dolegliwości są bardziej nasilone. U 60 procent osób cierpiących zaburzenie ma podłoże genetyczne.

Zespół niespokojnych nóg - przyczyny występowania

Dokładne przyczyny występowania RLS nie są do tej pory znane. Jak dotąd wykluczono podłoże psychiczne. Ponieważ nieznany jest czynnik inicjujący, medycyna nie zna również metod zapobiegania schorzeniu.

Wiadomo, że RLS często towarzyszy niedoborom żelaza w organizmie i z tej przyczyny jego objawy często występują u kobiet w czasie ciąży. Pojawia się również u około 60-80 procent pacjentów z niewydolnością nerek. Objawy mogą być także spowodowane przyjmowaniem niektórych leków lub uszkodzeniem nerwów np. w przebiegu cukrzycy.

Zespół niespokojnych nóg może mieć charakter pierwotny lub wtórny.

Przyczyny pierwotnego zespołu niespokojnych nóg nie są dokładnie znane. Wiemy jednak, że ważną rolę w rozwoju choroby ma niedobór dopaminy w mózgu. Objawy pierwotnej postaci RLS pojawiają się ok. 20. roku życia i z wiekiem się nasilają. Jest ona uwarunkowana genetycznie – w 50 proc. przypadków RLS występuje rodzinnie.

Wtórna postać RLS to skutek niedoboru żelaza (najczęściej),  chorób (np. niewydolności nerek, cukrzycy), przyjmowania niektórych leków (np. przeciwdepresyjnych, przeciwpsychotycznych).

Zespół niespokojnych nóg - rozpoznanie

Zespół niespokojnych nóg rozpoznawany jest wyłącznie na podstawie wywiadu z pacjentem oraz zgłaszanych przez niego dolegliwości.

Nie istnieje żaden test lub badanie, które pozwoliłoby rozpoznać to schorzenie.

Możliwe jest jedynie wykluczenie tzw. wtórnej postaci RLS, wynikającej z innych schorzeń. Dlatego przede wszystkim należy przeprowadzić obserwację dolegliwości, a następnie opowiedzieć o nich lekarzowi, najlepiej neurologowi.

Podczas diagnozowania choroby lekarz powinien zadać cztery kluczowe pytania (cztery twierdzące odpowiedzi świadczą o RLS):

• Czy występują nieprzyjemne dolegliwości w kończynach dolnych?
• Czy dolegliwości te występują w spoczynku?
• Czy dolegliwości ustępują pod wpływem ruchu?
• Czy dolegliwości pojawiają się najczęściej wieczorem i w nocy?

Co pomaga na zespół niespokojnych nóg?

Warto także wprowadzać nawyki, które pomogą zniwelować wpływ choroby na jakość życia. Istotna jest higiena snu oraz unikanie środków mogących nasilać objawy RLS, np. kawy, alkoholu i nikotyny, a także leków nasennych.

Można spróbować też rozrywek intelektualnych, odwracających uwagę od odczuwanych dolegliwości np. gier komputerowych, czytania książek, oglądania filmów, gry w szachy, scrabble, krzyżówek.

Niektórym cierpiącym pomaga też jazda na rowerze, także stacjonarnym, joga, pływanie, masaże oraz taniec.