Kiedy jesteś przekonany, że twojego bliskiego zastąpił sobowtór. Czym jest zespół Capgrasa?

Zespół Capgrasa to zaburzenie psychiczne, które charakteryzuje się urojeniem o absurdalnej treści - chory jest przekonany, że znana mu osoba, np. współmałżonek, zostaje zastąpiona przez sobowtóra. W związku z tym chory uważa ją za kogoś obcego, oszusta. Jakie są przyczyny zespołu Capgrasa? Czy urojeniom towarzyszą inne objawy? Czy wyleczenie tego zaburzenia jest możliwe?

Spis treści

1. Czym jest zespół Capgrasa?
2. Zespół Capgrasa - przyczyny
3. Zespół Capgrasa - objawy
4. Zespół Capgrasa - leczenie

Czym jest zespół Capgrasa?

Zespół Capgrasa, inaczej zespół Sozji, to zaburzenie psychiczne, które charakteryzuje się obecnością specyficznych urojeń - chory twierdzi, znana mu osoba (lub kilka osób), np. członek rodziny, przyjaciel, sąsiad, został podmieniony przez osobę o tym samym wyglądzie i zachowaniu. Twarz tej osoby nadal jest prawidłowo rozpoznawana przez chorego, ale nie ma psychologicznych ani fizjologicznych reakcji emocjonalnych związanych z poczuciem zaufania lub intymności.

Zespół Capgrasa należy do tzw. urojeniowego zespołu błędnej identyfikacji (ang. delusional misidentification syndrome – DMS) -  grupy ksobnych zaburzeń urojeniowych. Chory, u którego zdiagnozowano tego typu urojenia, jest przekonany, że osoby, przedmioty lub miejsca z jego otoczenia straciły, lub zmieniły swą tożsamość.

Do urojeniowego zespołu błędnej identyfikacji należą także zespół Fregoliego (schorzenie o charakterze odwrotnym do zespołu Capgrasa) oraz zespół intermetamorfozy i zespół sobowtóra.

Zespół Capgrasa - przyczyny

Zespół Capgrasa może być wynikiem uszkodzenia struktur neuronalnych w mózgu, które łączą ośrodek rozpoznawania twarzy z układem limbicznym, odpowiadającym za przypisywanie stanów emocjonalnych rozpoznawanym obiektom. Może do niego dojść w wyniku urazu mechanicznego (także podczas operacji w obrębie mózgu), po udarze, krwiakach mózgu, pęknięciu tętniaków. Tego typu zaburzenie może pojawić się także w przebiegu otępienia starczego. Jednak urojenia o takim charakterze najczęściej obserwuje się u schizofreników.

Czytaj też: Prozopagnozja: przyczyny i objawy. Czy można wyleczyć ślepotę twarzy?

Zespół Capgrasa - objawy

Chory twierdzi, że bliska mu osoba (lub kilka osób) została podmieniona przez sobowtóra, a niekiedy przez robota lub istotę pozaziemską. Jednak nie potrafi logicznie wytłumaczyć, w jakim celu taki zabieg został wykonany. Mimo to przekonanie o podmianie w dalszym ciągu jest utrzymywane i nie można go w żaden sposób wyperswadować.

Co ciekawe, chory nie podejmuje próby poszukiwania osób podmienionych ani nawet nie jest ciekawy, co się z nimi stało. Zwykle skupia się na działaniach, których celem jest zdemaskowanie "oszusta". Może także zachowywać się bardzo agresywnie wobec wyimaginowanego sobowtóra, a nawet podjąć próbę jego unicestwienia. Inni pacjenci mogą wykazywać lęk przed rzekomo podmienioną osobą.

Z czasem może dojść do postępu choroby i pogłębienia urojeń. Wówczas chory może twierdzić, że w nocy ktoś lub coś podmieniło jego rzeczy osobiste na identycznie wyglądające. Jeśli w domu jest zwierzę (pies albo kot), może utwierdzać otoczenie w przekonaniu, że zwierzę również zostało podmienione na inne, o identycznym wyglądzie.

W skrajnych przypadkach chory może twierdzić, że on sam albo przynajmniej część jego ciała została podmieniona. W końcu może dojść do rozwoju syndromu błędnego rozpoznania w lustrze. Chory może mieć wątpliwości co do swojej tożsamość i nie rozpoznawać swojego odbicia w lustrze. Wówczas może dojść do rozwoju obłędu zazdrości. Chory może wpadać we wściekłą zazdrość za każdym razem, gdy widzi swoje odbicie, gdyż ma wrażenie, że nie ogląda siebie, ale innego mężczyznę (lub inną kobietę), próbującego uwieść współmałżonka.

Oprócz urojeń o istnieniu sobowtórów w najbliższym otoczeniu, chory zazwyczaj nie prezentuje żadnych innych zaburzeń psychicznych.

Zespół Capgrasa dotyczy najczęściej wzroku. Opisano jednak wystąpienie tego zaburzenia u ludzi niewidomych, z tą jednak różnicą, że dotyczyło ono słuchu (znajomy głos interpretowany był jako „podstawiony”).

Czytaj też: Jakie są objawy zespołu Cotarda?

Zespół Capgrasa - leczenie

Jest to bardzo rzadkie schorzenie psychiczne, w związku z tym stosuje się indywidualnie dobraną psychoterapię, podczas której ustala się stopień zaawansowania urojeń. Ponadto podaje się leki przeciwpsychotyczne.

Monika Majewska