Zaburzenia smaku: przyczyny, leczenie

Zaburzenia smaku polegać mogą na całkowitym zniesieniu odczuwania smaku, ale i na osłabieniu czy wzmożeniu odczuwania bodźców smakowych. Część przyczyn tego problemu prowadzi do przejściowych zaburzeń smaku, inne z kolei mogą doprowadzić u pacjentów do trwałego zaprzestania czucia smaku. Problem nie jest wbrew pozorom błahy – w końcu pacjenci nieodczuwający smaku pożywienia mogą drastycznie ograniczyć ilość spożywanych pokarmów.

Spis treści

1. Zaburzenia smaku: przyczyny
2. Zaburzenia smaku: objawy i rodzaje
3. Zaburzenia smaku: diagnostyka
4. Zaburzenia smaku: leczenie

Zaburzenia smaku to zarówno utrata smaku jak i nadwrażliwość smakowa, zmiana odczuwania smaku a także słabsze odczuwanie smaków. Smak to jeden z ludzkich zmysłów. Bodźce smakowe powstają przede wszystkim poprzez informacje odbierane przez, zlokalizowane głównie w obrębie języka, tzw. kubki smakowe. Ogólnie wyróżnia się pięć podstawowych smaków: gorzki, słony, słodki, kwaśny i tzw. umami. Za odczuwanie smaku odpowiada jednak nie tylko język – to, jak smakują spożywane przez nas pokarmy, zależne jest również od tego, jak funkcjonuje nasz zmysł węchu.Najprawdopodobniej wiele osób nie zdaje sobie z tego sprawy, jednak tak naprawdę zmysł smaku jest bardzo istotny. Pacjenci, którzy cierpią na zaburzenia smaku, mogą nawet doświadczać niechęci do spożywania posiłków – przez istniejące u nich problemy jedzenie może nie być dla nich atrakcyjne. Zaburzenia smaku nie są tak naprawdę zjawiskiem rzadkim – według statystyk borykać się z nimi może nawet aż 15% osób dorosłych.

Zaburzenia smaku: przyczyny

Wśród najczęstszych stanów mogących prowadzić do zaburzeń odczuwania smaku wymienia się:

• infekcje górnych dróg oddechowych i ucha środkowego
• przebycie radioterapii w obrębie głowy lub szyi
• skutki uboczne zażywania niektórych leków (np. antybiotyków, leków przeciwhistaminowych czy środków zmniejszających wydzielanie kwasu solnego)
• urazy głowy
• zaniedbania higieniczne dotyczące jamy ustnej
• zaburzenia węchu
• powikłania zabiegów przeprowadzanych w obrębie nosa, uszu czy gardła
• utratę komórek odbierających bodźce smakowe, związaną z wiekiem
• stosowanie protez zębowych
• niedobory składników mineralnych (np. cynku)
• zaburzenia hormonalne (np. cukrzycę, niedoczynność tarczycy czy hipogonadyzm)
• zmiany hormonalne związane z ciążą
• stany zapalne języka
• choroby neurologiczne (np. stwardnienie rozsiane)

Zaburzenia smaku: objawy i rodzaje

Zaburzenia smaku obejmują stany od częściowego upośledzenia odczuwania smaków (np. tylko smaku słonego czy słodkiego), aż do całkowitego zniesienia ich percepcji. Wyróżnia się z tego względu cztery główne grupy zaburzeń smaku:

• aguesię – brak możliwości odczuwania smaków
• hypoguesię – częściowe osłabienie odczuwania smaków
• dysguesię – opaczne odbieranie bodźców smakowych (pacjent może odczuwać przykre smaki, np. metaliczny czy przypominający spaleniznę)
• hiperguesię (wzmożone odczuwanie bodźców smakowych)

Warto wspomnieć o jeszcze innym możliwym zaburzeniu smaku, którym są omamy smakowe. Stanowią one problem z zakresu psychopatologii, a doświadczający ich pacjenci odczuwają jakiś smak przy braku bodźców smakowych. W przypadku omamów smakowych chorzy zwykle skarżą się na to, że odbierają oni jakieś nieprzyjemne doznania smakowe.

Zaburzenia smaku: diagnostyka

W diagnostyce zaburzeń smaku największe znaczenie mają informacje dotyczące ogólnej przeszłości zdrowotnej pacjenta, wywiad lekarski koncentruje się przede wszystkim wokół wcześniej wymienianych potencjalnych przyczyn tej przypadłości. Rozpoznawaniem problemu zajmują się zazwyczaj specjaliści otolaryngologii – przeprowadzić oni mogą m.in. badanie jamy nosowej, a jak wspomniano, zaburzenia węchu mogą być przyczyną nieprawidłowego odczuwania smaku.Zdarza się czasami, że zaburzenia smaku pojawiają się niespodziewanie i teoretycznie stanowią jedyną dolegliwość pacjenta. U takich osób konieczne może stać się przeprowadzenie rozszerzonej diagnostyki, polegającej np. na wykonaniu badań obrazowych struktur głowy i szyi (w celu wykluczenia chociażby procesów rozrostowych w obrębie ośrodkowego układu nerwowego).

Zaburzenia smaku: leczenie

Terapia zaburzeń smaku bazuje przede wszystkim na opanowaniu przyczyny ich wystąpienia. W niektórych sytuacjach zmienione odbieranie bodźców smakowych stanowi sytuację przejściową – tak bywa np. w przypadku zapaleń dróg oddechowych, gdzie po ustąpieniu infekcji problem przemija. Jeżeli za zaburzenia smaku odpowiadają przyjmowane przez pacjenta leki, ich odstawienie może przynieść poprawę – należy tutaj jednak zdecydowanie podkreślić, że żadnych preparatów nie można odstawiać na własną rękę, wolno to uczynić dopiero po uzyskaniu zgody od lekarza. U części osób – np. u pacjentów w wieku podeszłym – pojawiające się defekty odczuwania smaku są niestety nieodwracalne. Takim pacjentom zalecić można jak największe wzbogacanie posiłków, korzystne rezultaty przynieść może stosowanie jak największej ilości ziół czy też dbałość o urozmaicenie kolorystyki pokarmów.