Wzmożone napięcie mięśniowe: przyczyny, objawy, rodzaje, leczenie

Wzmożone napięcie mięśniowe (hipertonia) może przybierać dwie formy: spastyczność lub sztywność. Przyczyną hipertonii mogą być zarówno wrodzone obciążenia, jak i stany chorobowe pojawiające się już w czasie życia pacjenta. Wzmożone napięcie mięśniowe musi podlegać leczeniu, ponieważ może ono doprowadzić nawet do całkowitego unieruchomienia chorego.

Spis treści

1. Wzmożone napięcie mięśniowe: rodzaje hipertonii
2. Wzmożone napięcie mięśniowe: przyczyny
3. Wzmożone napięcie mięśniowe: objawy
4. Wzmożone napięcie mięśniowe: rozpoznawanie
5. Wzmożone napięcie mięśniowe: leczenie

Wzmożone napięcie mięśniowe (hipertonia) może dotyczyć zarówno mięśni kończyn (górnych oraz dolnych), jak i innych struktur, takich jak mięśnie tułowia czy karku. Jest to patologia napięcia mięśniowego, którą można wykryć podczas badania neurologicznego – ocenie podlega to, jakiego stopnia opór wyczuwany jest podczas ruchów biernych (tzn. takich, gdzie pacjent jest całkowicie rozluźniony, a częściami jego ciała porusza lekarz).

Napięcie mięśniowe umożliwia m.in. przyjęcie prawidłowej postawy ciała. Napięcie to może być jednak nieprawidłowe – jedną z takich patologii jest wzmożenie napięcia mięśniowego (hipertonia).

Prawidłowo napięcie mięśniowe po prostu jest obecne. Patologię rozpoznawać można wtedy, gdy odnotowywane jest jego obniżenie lub sytuacja odwrotna – wzmożenie napięcia mięśniowego, określane jako hipertonia.

Wzmożone napięcie mięśniowe: rodzaje hipertonii

Wyróżnia się dwa rodzaje hipertonii. Pierwszym z nich jest spastyczność, gdzie wzmożenie napięcia mięśniowego wynika z uszkodzenia dróg piramidowych w układzie nerwowym. W przypadku spastyczności wyczuwany opór największy jest na początku badania, później – wraz z powtarzaniem danego ruchu – opór ten może stopniowo słabnąć.

Drugą postacią wzmożonego napięcia mięśniowego jest sztywność. Pojawia się ona na skutek zaburzeń w układzie pozapiramidowym. W przypadku tego problemu, wyczuwany podczas badania opór ma stałe natężenie.

Wzmożone napięcie mięśniowe: przyczyny

Wyróżnia się wiele stanów, które – generując uszkodzenia w obrębie układu nerwowego – prowadzą do wystąpienia wzmożonego napięcia mięśniowego. Przyczynami hipertonii mogą być:

• urazy głowy
• uszkodzenia rdzenia kręgowego
• choroby nowotworowe rozwijające się w obrębie układu nerwowego
• udar mózgu
• choroba Parkinsona
• mózgowe porażenie dziecięce
• stwardnienie rozsiane
• zatrucia różnymi substancjami toksycznymi

Wzmożone napięcie mięśniowe: objawy

Hipertonia może znacznie upośledzać podejmowanie przez pacjentów podstawowych czynności ruchowych. W sytuacji, gdy wzmożone napięcie mięśniowe dotyczy mięśni kończyn dolnych, pacjent może doświadczać trudności z chodzeniem – u takiego chorego występować może sztywność chodu, zwiększone w takiej sytuacji jest ryzyko występowania upadków.Wzmożenie napięcia mięśniowego może prowadzić do zmian w okolicznych stawach. Przy przedłużającej się hipertonii może dochodzić do przykurczów stawowych, które z biegiem czasu mogą stawać się utrwalone – efektem jest zniekształcenie obrysu takiego stawu. Utrwalenie przykurczu stawowego prowadzi nie tylko do defektu wizualnego, ale i do ograniczenia ruchomości w danym stawie. Hipertonia utrzymująca się przez dłuższy może również doprowadzać do występowania dolegliwości bólowych, które nierzadko mają znaczne nasilenie.

Wzmożone napięcie mięśniowe: rozpoznawanie

Podstawową rolę w stwierdzaniu, czy u pacjenta napięcie mięśniowe jest wzmożone, odgrywa badanie neurologiczne. Podczas niego oceniane jest napięcie towarzyszące wykonywaniu ruchów biernych u pacjenta. U chorych z hipertonią stwierdzone mogą być specyficzne dla problemu objawy, takie jak:

• objaw scyzoryka (występujący opór mięśniowy największy jest na początku i na końcu ruchu, w trakcie pozostałych etapów ruchu wyczuwalny opór jest słabszy)
• objaw koła zębatego (wykonywaniu ruchu biernego towarzyszy uczucie, jakoby opory były skokowe)
• objaw rury ołowianej (pojawiający się w trakcie badania opór mięśniowy przez cały czas ma takie samo natężenie)

Po stwierdzeniu u pacjenta wzmożonego napięcia mięśniowego wykonywane są inne badania – wybór postępowania diagnostycznego uzależniony jest od podejrzewanej przyczyny problemu. Przeprowadzane mogą być badania obrazowe (np. tomografia komputerowa głowy, obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego), które mogą uwidocznić np. guz rozwijający się w obrębie mózgu czy zmiany będące konsekwencją przebycia przez pacjenta udaru. Innym przykładem badania, które może być wykonane u chorych z hipertonią, jest punkcja lędźwiowa. Uzyskany w ten sposób płyn mózgowo-rdzeniowych może zostać wykorzystany np. do diagnostyki w kierunku stwardnienia rozsianego.

Wzmożone napięcie mięśniowe: leczenie

W leczeniu wzmożonego napięcia mięśniowego najistotniejszą rolę odgrywają oddziaływania fizjoterapeutyczne. Ruch zalecany jest pacjentom po to, aby przez jak najdłuższy czas możliwe było zachowanie czynności ruchowej w stawach towarzyszących zajętym chorobowo mięśniom. Należy przede wszystkim dążyć do tego, aby pacjent nie został stale unieruchomiony – brak ruchu sprzyja wielu problemom, takim jak chociażby odleżyny, procesy zakrzepowe czy zapalenia płuc.Chorym z hipertonią podawane mogą być również leki zwiotczające mięśnie, takie jak diazepam, dantrolen czy baklofen. U pacjentów z przewlekłą hipertonią ostatni z nich – baklofen – może być nawet podawany, przy pomocy pompy, bezpośrednio do płynu mózgowo-rdzeniowego. Wykorzystanie w przypadku omawianego problemu znajdują również iniekcje toksyny botulinowej – doprowadzają one do czasowego porażenia zajętych chorobowo mięśni.