Wgłobienie mózgu: przyczyny, objawy, leczenie

Wgłobienie mózgu polega na nieprawidłowym przemieszczeniu tkanki nerwowej w obrębie czaszki. W zależności od tego, które dokładnie części mózgowia i w jakie okolice się przemieszczają, wyróżnia się kilka rodzajów wgłobienia mózgu. Niezależnie od podziału, wgłobienia łączy jeden wspólny mianownik: są to stany wyjątkowo groźne, bo w szybko mogą doprowadzić do śmierci pacjenta.

Spis treści

1. Wgłobienie mózgu: przyczyny
2. Wgłobienie mózgu: rodzaje
3. Wgłobienie mózgu: objawy
4. Wgłobienie mózgu: diagnostyka
5. Wgłobienie mózgu: leczenie

Wgłobienie mózgu to inaczej wklinowanie mózgu. Terminem wgłobienia określa się patologiczne przemieszczenie się jakiejś tkanki w nieprawidłowe, nietypowe dla niej miejsce. Wgłobienia traktowane są jako niebezpieczne stany – w ich przebiegu dochodzić może bowiem do różnych groźnych powikłań. Na przykład, do wgłobionego fragmentu narządu zablokowany może zostać dopływ krwi, co może doprowadzać do niedokrwienia, a ostatecznie do martwicy.

Najwięcej – ze względu na częstość tego zjawiska – mówi się o wgłobieniu jelit. Jednak może dojść do wgłobienia także narządów, które nie należą do układu pokarmowego, np. do wgłobienia mózgu. To bardzo poważny stan, który może doprowadzić nawet do śmierci chorego. Rokowania u pacjentów z wgłobieniem mózgu są złe.

Wgłobienie mózgu: przyczyny

Do wgłobienia mózgu, czyli do przemieszczenia fragmentów tkanki nerwowej, doprowadza przede wszystkim wzmożone ciśnienie wewnątrzczaszkowe. W sytuacji, kiedy panujące we wnętrzu czaszki ciśnienie jest podwyższone, poszczególne fragmenty mózgowia mogą ulegać przemieszczeniu. Zdarza się również tak, że do wgłobienia dochodzi przy prawidłowym ciśnieniu wewnątrzczaszkowym, np. wtedy, kiedy w jakiejś części czaszki istnieje twór uciskający tkanką nerwową i doprowadza on do jej przemieszczenia (mowa tutaj o różnych patologicznych zmianach, które wywierają tzw. efekt masy).

Jako przyczyny wgłobienia mózgu wymienić można takie patologie, jak:

• nowotwory ośrodkowego układu nerwowego uciskające tkankę nerwową
• krwiaki wewnątrzczaszkowe
• przebycie poważnego urazu głowy
• procesy infekcyjne (np. ropień mózgu)
• obrzęk mózgu
• udar mózgu
• krwawienie wewnątrzczaszkowe

Wgłobienie mózgu: rodzaje

Ze względu na to, które części mózgowia ulegają wgłobieniu i w okolice jakich struktur się one przemieszczają, wyróżnia się kilka rodzajów wgłobień mózgu. Poszczególne fragmenty mózgu mogą przemieszczać się w stosunku do wypustek opony twardej, którymi są sierp mózgu i namiot móżdżku. Oprócz tego tkanka nerwowa może ulegać przesunięciu w kierunku otworu wielkiego czaszki (jest to otwór, przez który przechodzą m.in. rdzeń przedłużony, liczne nerwy oraz naczynia krwionośne).

W związku z powyższym wymieniane są m.in. następujące rodzaje wgłobień mózgu:

• wgłobienie środkowe (w którym dochodzi do przemieszczenia pnia mózgu do otworu wielkiego)
• wgłobienie boczne (gdzie przyśrodkowa część płata skroniowego mózgowia ulega wgłobieniu pomiędzy wcięcie namiotu móżdżku a śródmózgowie)
• wgłobienie migdałków móżdżku (w którym struktury te przemieszczają się do otworu wielkiego czaszki)
• wgłobienie zakrętu obręczy (gdzie struktura ta, stanowiąca część układu limbicznego, ulega wgłobieniu pomiędzy dolną część sierpa mózgu a górną część ciała modzelowatego)

Wgłobienie mózgu: objawy

Objawy wgłobienia mózgu zależą od tego, jaki typ wgłobienia występuje u pacjenta. Przykładowo, wgłobienie zakrętu obręczy może przebiegać całkowicie bezobjawowo i być stwierdzone tylko na podstawie charakterystycznych odchyleń w badaniach obrazowych. W innych rodzajach wgłobienia mózgu u pacjentów mogą się pojawić poważne objawy, takie jak:

• wymioty
• rozszerzenie źrenic i brak ich reakcji na światło
• zaburzenia świadomości
• sztywność karku
• objawy porażenia poszczególnych nerwów czaszkowych
• spowolnienie czynności serca
• paraliż (jednostronny lub obustronny)
• spowolniona częstość oddychania

Szczególnie niebezpieczne są te rodzaje wgłobień mózgu, w których dochodzi do przemieszczenia i ucisku struktur należących do pnia mózgu. Pacjenci z takimi problemami mogą wpadać w śpiączkę, dodatkowo – ze względu na uszkodzenie ośrodka oddechowego – może u nich dojść do zatrzymania oddychania, a także do zatrzymania krążenia i ostatecznie do zgonu.

Wgłobienie mózgu: diagnostyka

Rozpoznawanie wgłobienia mózgu stawia się na podstawie badań obrazowych, taki jak tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny głowy. Dzięki temu możliwe jest uwidocznienie nie tylko tego, że elementy mózgowia uległy patologicznemu przemieszczeniu. Nierzadko udaje się również zobrazować patologię, która to do tego stanu doprowadziła.

Wgłobienie mózgu: leczenie

U pacjentów, u których dojdzie do wgłobienia mózgu, należy przede wszystkim usunąć przyczyny tego problemu. Jeżeli do przemieszczania tkanki nerwowej doprowadziła obecność guza nowotworowego, to istnieje konieczności resekcji tejże zmiany. Gdy przyczyną wgłobienia mózgu jest krwiak wewnątrzczaszkowy, u pacjenta przeprowadzana jest ewakuacja takiej treści z czaszki.

Leczenie wgłobienia mózgu opiera się przede wszystkim na procedurach zabiegowych i typowo polega ono na wykonaniu u pacjentów zabiegu kraniektomii. Istotne bywają również oddziaływania niezabiegowe, służące obniżeniu ciśnienia wewnątrzczaszkowego (jeżeli u chorego odnotowywany jest oczywiście wzrost tego parametru). W tym celu wykorzystywane mogą być np. środki osmotyczne (takie jak mannitol), a także leki moczopędne.Źródła:

1. Neurologia, red. naukowa Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski, wyd. PZWL, Warszawa 20142. Andrea Halliday, Cerebral Herniation Syndromes, dostęp on-line: https://www.peacehealth.org/sites/default/files/Documents/Neuro%202012%20Halliday%20Presentation.pdf3. Stephan A. Mayer et al., Cerebral Edema, Intracranial Pressure, and Herniation Syndromes, Journal of Stroke and Cerebrovascular Diseases, Vol. 8, No. 3 (May-June), 1999: pp 183-191; dostęp on-line: http://www.strokejournal.org/article/S1052-3057(99)80025-1/pdf