Tężyczka jawna i utajona - przyczyny, objawy i leczenie

Tężyczka to choroba, w przebiegu której dochodzi m.in. do mrowienia lub drętwienia twarzy i kończyn, a także do skurczów mięśni różnych części ciała. Niestety, są to objawy niespecyficzne i wskazują na wiele chorób, w związku z tym wczesne rozpoznanie tężyczki (zwłaszcza postaci utajnionej) nie jest łatwe. Jakie są przyczyny tężyczki? Jak rozpoznać jej pozostałe objawy? Na czym polega leczenie tej choroby?

Tężyczka to choroba, której cechą charakterystyczną jest wzmożona pobudliwość nerwowo-mięśniowa. Dochodzi wówczas do:

• napadów parestezji (przykrych wrażeń, takich jak mrowienie, drętwienie lub zmiany temperatury skóry)
• skurczów tonicznych (wzmożone napięcie mięśni występuje przez pewien czas)
• skurczów klonicznych mięśni kończyn górnych i dolnych (to szereg szybko następujących po sobie skurczów mięśniowych oddzielonych krótkimi okresami zwiotczenia)

Podczas napadu tężyczki mogą nawet wystąpić kurcze głośni, które uniemożliwiają oddychanie, a tym samym zagrażają życiu.

Spis treści

1. Tężyczka: przyczyny
2. Tężyczka: czynniki ryzyka
3. Tężyczka jawna: jak rozpoznać objawy?
4. Tężyczka utajona (spazmofilia): jak rozpoznać objawy?
5. Tężyczka może być stanem zagrożenia życia
6. Tężyczka: diagnostyka
7. Tężyczka: leczenie

Tężyczka: przyczyny

Wyróżnia się dwie postaci choroby:

• tężyczka jawna (hipokalcemiczna)
• tężyczka utajona (inaczej normokalcemiczna, spazmofilia)

W pierwszym przypadku pobudliwość nerwowo-mięśniowa występuje przy współistniejących zaburzeniach hormonalnych. Najczęstszymi przyczynami tężyczki jawnej są usunięcie przytarczyc w czasie zabiegów operacyjnych na szyi (np. strumektomii) i liczne procesy autoimmunologiczne prowadzące do dysfunkcji przytarczyc. W rzadkich przypadkach do zaburzeń hormonalnych dochodzi w wyniku zaniku przytarczyc i grasicy (zespół Di George’a) oraz wszelkiego rodzaju patologii powodujących hipokalcemię, czyli niedobór wapnia we krwi, np.:

• ostre zapalenie trzustki
• zespół upośledzonego wchłaniania jelitowego
• znaczny niedobór witaminy D
• niewydolność nerek

Tężyczka może być również wynikiem stosowania leków moczopędnych z grupy diuretyków pętlowych (grupy silnie działających leków moczopędnych).

Z kolei tężyczka utajona (tzw. spazmofilia) jest wynikiem niedoboru wapnia, któremu towarzyszy często niedobór magnezu lub/i hiperwentylacja.

Tężyczka: czynniki ryzyka

Na liście chorób, które zwiększają ryzyko wystąpienia tężyczki, znajdują się:

• alergie (w tym szczególnie astma oskrzelowa)
• cukrzyca
• choroby tarczycy (zwłaszcza stan po strumektomii)

Tężyczka jawna: jak rozpoznać objawy?

Pierwszym objawem tężyczki jawnej jest uczucie mrowienia, głównie w opuszkach palców rąk i wokół ust. W następnej kolejności dochodzi do wystąpienia wzmożonego napięcia mięśni twarzy i kończyn oraz ich przykurczu. Skurcze w pierwszej kolejności można odczuć w obrębie mięśni kłębu kciuka z silnym jego przywiedzeniem, co nadaje dłoni kształt "ręki położnika".

Objawami współtowarzyszącymi mogą być:

• niepokój
• rozdrażnienie
• silny lęk

Może również dojść do utraty przytomności z towarzyszącymi drgawkami (co można pomylić z padaczką).

Pomiędzy napadami tężyczki jawnej chorzy mogą skarżyć się na:

• zaburzenia pamięci
• trudności z koncentracją
• bezsenność
• ogólne osłabienie

Objawom tym może towarzyszyć uczucie ciągłego mrowienia w obrębie twarzy i kończyn (co może być mylone z nerwicą).

Tężyczka utajona (spazmofilia): jak rozpoznać objawy?

Nie ma objawów, które jednoznacznie wskazują na tężyczkę utajoną. Można tylko wymienić symptomy, które sugerują chorobę:

• wzmożone napięcie nerwowe
• bezsenność, obniżenie nastroju, męczliwość, zasłabnięcia
• parestezje: drętwienia i mrowienia kończyn
• kurcze mięśni
• zaburzenia ze strony układu naczyniowo-sercowego: kołatania serca, bóle w klatce piersiowej i zaburzenia naczynioruchowe w obrębie kończyn
• zaburzenia ze strony układu pokarmowego, np. wzdęcia
• kolki
• objaw Chwostka (gwałtowne skurcze mięśni mimicznych twarzy po uderzeniu młoteczkiem neurologicznym w brzeg mięśnia żwacza)
• objaw Trousseau (polega na przykurczu palców dłoni oraz ich ustawieniu w postaci tzw. "ręki położnika")

Tężyczka może być stanem zagrożenia życia

W przebiegu napadu tężyczki może dojść do kurczu głośni, a konsekwencji do zamknięcia krtani, co uniemożliwia oddychanie. Jest to stan zagrożenia życia, wymagający jak najszybszej pomocy lekarskiej.

Tężyczka może doprowadzić także do hiperwentylacji (stanu, w którym nagle zaczyna się zbyt szybko i głęboko oddychać). Wówczas również należy jak najszybciej udzielić pierwszej pomocy, ponieważ długotrwała hiperwentylacja może doprowadzić do zakłócenia równowagi kwasowo-zasadowej, a w konsekwencji do zasadowicy oddechowej. Jest to stan, który może doprowadzić do zaburzeń utlenowania mózgu, a u osób z chorobami serca do arytmii.

Tężyczka: diagnostyka

Najczulszym testem wykazującym obecność nadpobudliwości nerwowo-mięśniowej, a tym samym tężyczki, jest badanie elektromiograficzne (EMG).

Ponadto wykonuje się

• elektroencefalografię
• echokardiografię
• elektrokardiografię

Tężyczka: leczenie

Leczenie tężyczki odbywa się w szpitalu (ze względu na to, że może dojść do zamknięcia krtani). Zwykle podaje się sole wapnia (glukonianu wapnia lub chlorku wapnia). Aby zapobiec pojawieniu się tężyczki, należy stosować dietę bogatą w wapń.

Monika Majewska