Śródmózgowie - budowa i funkcje

Śródmózgowie to jedna z części ośrodkowego układu nerwowego. Śródmózgowie zlokalizowane jest między przodomózgowiem i tyłomózgowiem. Wpływa przede wszystkim na przebieg podejmowanych przez ludzi ruchów. Prócz tego śródmózgowie związane jest również ze zmysłem wzroku oraz zmysłem słuchu. Jak zbudowane jest śródmózgowie i jakie mogą być skutki uszkodzenia tej struktury?

Spis treści

1. Śródmózgowie: budowa zewnętrzna
2. Śródmózgowie: budowa wewnętrzna
3. Śródmózgowie: funkcje
4. Śródmózgowie: choroby

Śródmózgowie (łac. mesencephalon, ang. mesencephalon lub midbrain) wchodzi, obok kresomózgowia, międzymózgowia, mostu oraz rdzenia przedłużonego i rdzenia kręgowego w skład ośrodkowego układu nerwowego.

Śródmózgowie, jak sama nazwa wskazuje, zlokalizowane jest w środkowej części mózgowia - łączy ono ze sobą przodomózgowie i tyłomózgowie. Wraz z wymienionymi wcześniej mostem oraz rdzeniem przedłużonym śródmózgowie tworzy natomiast pień mózgu.

Czytaj też: Mózg i jego budowa

Śródmózgowie: budowa zewnętrzna

W obrębie śródmózgowia wyróżnia się jego część brzuszną, którą tworzą konary mózgu oraz część grzbietową, tworzoną przez pokrywy śródmózgowia. Część brzuszna jest parzysta i znajdują się w niej odnogi mózgu.

Pomiędzy konarami mózgu obecne jest zagłębienie, które określane jest mianem dołu międzykonarowego - jest to ważna lokalizacja, ponieważ tam właśnie pień mózgu opuszczają włókna trzeciego nerwu czaszkowego, czyli nerwu okoruchowego.

W części grzbietowej śródmózgowia znajdują się natomiast dwie pary wzgórków pokrywy śródmózgowia.

Wzgórki górne powiązane są ze zmysłem wzroku - odchodzą od nich ramiona wzgórków górnych, które łączą się z ciałem kolankowatym bocznym.

Obecne są w tym rejonie śródmózgowia są również i wzgórki dolne, które - za pośrednictwem ramion wzgórków dolnych - są połączone ze strukturą powiązaną ze zmysłem słuchu, którą jest ciało kolankowate przyśrodkowe.

W części grzbietowej śródmózgowia również wychodzą z mózgowia korzenie jednego z nerwów czaszkowych - w tej lokalizacji, powyżej wzgórków, obecne są bowiem włókna nerwu bloczkowego.

Śródmózgowie: budowa wewnętrzna

W przekroju poprzecznym śródmózgowia wyróżniane są brzuszne części konarów mózgu (zwane jego odnogami), ich części grzbietowe (określane jako nakrywka) oraz pokrywa śródmózgowia.

W brzusznej części śródmózgowia biegną ponadto włókna korowo-rdzeniowe oraz korowo-mostowe, zaraz za nimi zlokalizowana jest natomiast substancja czarna, w której skład wchodzą dwie części: substancja czarna zbita oraz substancja czarna siatkowata.

Grzbietowo od substancji czarnej w śródmózgowiu znajduje się jądro czerwienne, bocznie zaś od niego biegną wstęga przyśrodkowa oraz wstęga boczna (będące wstępującymi szlakami czuciowymi).

W obrębie omawianej części mózgowia obecne jest również struktura należąca do układu komorowego – mowa tutaj o wodociągu mózgu, który łączy ze sobą komorę trzecią i czwartą. Dookoła wodociągu rozmieszczona jest zaś istota szara środkowa.

W śródmózgowiu zlokalizowane są również jądra kilku nerwów czaszkowych:

• jądra nerwu okoruchowego (którymi są jądro główne nerwu okoruchowego, jądro środkowe nerwu okoruchowego, jądro ogonowe środkowe nerwu okoruchowego oraz jądro dodatkowe nerwu okoruchowego)
• jądra nerwu bloczkowego
• jądro śródmózgowe nerwu trójdzielnego

Śródmózgowie: funkcje

O części pełnionych przez śródmózgowie funkcji już tutaj wcześniej zasadniczo wspomniano - struktura ta jest zaangażowana w odbiór doznań zmysłowych ze strony narządu słuchu czy wzroku. Oprócz tego rolą śródmózgowia jest również udział w kontrolowaniu rytmu snu i czuwania czy termoregulacji.

Bardzo ważną funkcją śródmózgowia jest także udział w przebiegu podejmowanych przez ludzi ruchów. Zadanie to pełni przede wszystkim substancja czarna - wydziela ona bowiem zarówno neuroprzekaźnik o działaniu pobudzającym (którym jest dopamina), jak i neurotransmiter hamujący komórki nerwowe (którym jest z kolei GABA).

Ze względu na obecność w jego obrębie wodociągu mózgu, śródmózgowie bierze również udział w krążeniu płynu mózgowo-rdzeniowego.

Śródmózgowie: choroby

Podobnie jak inne części ośrodkowego układu nerwowego, tak i śródmózgowie może być objęte rozmaitymi procesami patologicznymi. Doprowadzać do jego uszkodzenia mogą zarówno udary, jak i urazy głowy (choć w przypadku drugich z wymienionych należy od razu podkreślić, że uszkodzenia śródmózgowia spowodowane urazami są tak naprawdę bardzo rzadkie).

Szczególną jednostką, której podłożem są nieprawidłowości dotyczące właśnie funkcjonowania struktur śródmózgowia, jest choroba Parkinsona, w której dochodzi do deficytów komórek nerwowych należących do istoty czarnej.

Objawy chorób śródmózgowia bywają natomiast różne - najczęściej w ich przebiegu pojawiają się ruchy mimowolne (takie jak np. drżenie). Przy uszkodzeniach swoistych elementów tej struktury możliwe są również zaburzenia widzenia czy zaburzenia słuchu.

Wtedy zaś, gdy dojdzie do zablokowania drożności znajdującego się w śródmózgowiu wodociągu mózgu (np. przez ucisk tej struktury przez zmiany nowotworowe), u chorych rozwijać się może nabyte wodogłowie.