Ostre zwiotczające zapalenie rdzenia kręgowego (AFM)

Ostre zwiotczające zapalenie rdzenia kręgowego (AFM) to choroba znana medycynie od dłuższego czasu. Ze względu jednak na to, że od 2014 roku zaczęto odnotowywać coraz więcej jej przypadków, od niedawna zaczęto o niej wspominać coraz częściej. Problemem w przypadku AFM jest zarówno to, że nieznane są przyczyny tej jednostki, jak i to, że obecnie medycyna nie dysponuje żadnymi metodami leczenia tego schorzenia. Czym charakteryzuje się ostre zwiotczające zapalenie rdzenia kręgowego i dlaczego niedawno, właśnie w związku z AFM, skierowanych zostało wiele zarzutów w kierunku amerykańskiej CDC?

Spis treści

1. Ostre zwiotczające zapalenie rdzenia kręgowego (AFM): przyczyny
2. Ostre zwiotczające zapalenie rdzenia kręgowego (AFM): objawy
3. Ostre zwiotczające zapalenie rdzenia kręgowego (AFM): diagnostyka
4. Ostre zwiotczające zapalenie rdzenia kręgowego (AFM): leczenie
5. Ostre zwiotczające zapalenie rdzenia kręgowego (AFM): rokowanie
6. Ostre zwiotczające zapalenie rdzenia kręgowego (AFM): zapobieganie

Ostre zwiotczające zapalenie rdzenia kręgowego (ang. acute flaccid myelitis, w skrócie AFM) to schorzenie, które może wystąpić w każdym wieku, zdecydowaną większość jego przypadków odnotowuje się jednak u dzieci. Nie jest to choroba, która dopiero niedawno miałaby zacząć pojawiać się w populacji ludzkiej.

AFM medykom znane jest tak naprawdę od dłuższego już czasu, w ostatnich kilku latach wspomina się jednak o nim więcej z tego powodu, iż zaczęło dochodzić do pojawiania się coraz to większej liczby przypadków tejże jednostki.

Mowa tutaj przede wszystkim o Stanach Zjednoczonych i zachorowaniach na AFM, które miały miejsce w tym kraju. Wszystko zaczęło się w 2014 roku, kiedy to w USA wystąpiło 120 przypadków ostrego zwiotczającego zapalenia rdzenia kręgowego.

W 2015 roku odnotowano 22 zachorowania, w 2016 - 149, w 2017 roku zaś na AFM zachorowało 33 obywateli Stanów Zjednoczonych.

W 2018 roku - do początku listopada - ostre zwiotczające zapalenie rdzenia kręgowego rozpoznano w Stanach Zjednoczonych u 80 osób.

Biorąc pod uwagę powyższe liczby, nietrudno dziwić się temu, że AFM zaczęło wzbudzać zainteresowanie medyków - rozpoczęli oni poszukiwania przyczyn tego schorzenia, jak i metod jego leczenia.

Ostre zwiotczające zapalenie rdzenia kręgowego (AFM): przyczyny

O ostrym zwiotczającym zapaleniu rdzenia kręgowego lekarzom udało się zdobyć pewne informacje - znane jest już chociażby to, że jednostka ta spotykana jest przede wszystkim u dzieci i młodzieży.

Zauważono już także i to, że najwięcej przypadków schorzenia występuje w sezonie jesienno-zimowym. Nadal jednak wiele jest niejasności - nieznane pozostaje wciąż chociażby to, jakie są przyczyny ostrego zwiotczającego zapalenia rdzenia kręgowego.

AFM z pewnością można obecnie uznawać za dość kontrowersyjną jednostkę - z jej powodu kierowane były (i nadal są) różne zarzuty ku amerykańskiemu Ośrodkowi Kontroli Chorób i Prewencji (Centers for Disease Control and Prevention, CDC).

Medyczni specjaliści zarzucają organizacji chociażby opieszałość dotyczącą poszukiwania czynników odpowiedzialnych za występowanie tej jednostki, CDC krytykowane jest także i za to, że specjalistom wciąż nie udało się znaleźć skutecznych metod leczenia i zapobiegania temu schorzeniu.

Zarzutom trudno się dziwić, z drugiej jednak strony podkreślić trzeba to, że - mimo wielu starań i przeprowadzonych badań - AFM wciąż pozostaje obecnie jednym z bardziej enigmatycznych schorzeń.

Różne czynniki uznawane są za potencjalne przyczyny ostrego zwiotczającego zapalenia rdzenia kręgowego. Obecnie dominuje pogląd, że w patogenezie jednostki udział biorą czynniki genetyczne, środowiskowe oraz różnego rodzaju wirusy.

Wiele już patogenów powiązywano z AFM, poszukiwano korelacji m.in. pomiędzy tym schorzeniem a zakażeniami wirusami polio czy enterowirusami.

Obecnie największą uwagę przykuwa jednak enterowirus D68. Powiązanie tego właśnie patogenu z ostrym zwiotczającym zapaleniem rdzenia kręgowego wzięło się z obserwacji, że duża liczba zachorowań na AFM, która miała miejsce w 2014 roku, zbiegła się niejako w czasie z amerykańską epidemią zakażeń dróg oddechowych, spowodowanych właśnie przez tego enterowirusa.

Jednoznacznie powiedzieć, że to właśnie ten drobnoustrój wywołuje chorobę, zdecydowanie jednak nie można - tak jak bowiem u części osób z AFM rzeczywiście stwierdzano obecność tego wirusa, tak już u innych wcale go nie wykrywano.

O ostrym stwardniającym zapaleniu rdzenia kręgowego nadal wiadomo więc niewiele - niejasne jest chociażby to, dlaczego w latach parzystych (2014, 2016 czy 2018) spotykanych jest zdecydowanie więcej zachorowań niż w latach nieparzystych.

Naukowcom ciągle pozostaje więc jeszcze bardzo wiele do zrobienia - szczęśliwie zdecydowanie bardziej niż przyczyny AFM zostały poznane objawy tego schorzenia.

Ostre zwiotczające zapalenie rdzenia kręgowego (AFM): objawy

Najbardziej charakterystyczną cechą choroby jest to, że objawy ostrego zwiotczającego zapalenia rdzenia kręgowego rozwijają się nagle.

U chorych pojawiają się nieprawidłowości dotyczące czynności układu nerwowego, zwykle przybierające postać osłabienia siły mięśniowej i utraty napięcia mięśniowego w obrębie kończyn górnych lub dolnych.

Poza nimi, objawy AFM mogą obejmować także:

• osłabienie mięśni twarzy
• upośledzenie ruchów gałek ocznych
• opadanie powiek
• utrudnione połykanie
• zaburzenia mowy (zwykle w postaci trudności z artykułowaniem słów)

Rzadziej pojawiającymi się u chorych na ostre zwiotczające zapalenie rdzenia kręgowego dolegliwościami są:

• nietrzymanie moczu
• ból w obrębie osłabionych kończyn
• osłabienie mięśni oddechowych, prowadzące do zaburzeń oddychania

U części chorych na AFM objawy neurologiczne poprzedzone są zgoła całkowicie odmiennymi dolegliwościami. Zdarza się bowiem, że przed osłabieniem mięśni u pacjenta pojawiają się objawy sugerujące infekcję układu oddechowego, takie jak nagłe pogorszenie samopoczucia, podwyższona temperatura ciała czy kaszel.

Ostre zwiotczające zapalenie rdzenia kręgowego (AFM): diagnostyka

Ze względu na to, że o AFM wciąż lekarze nie wiedzą wszystkiego, tak naprawdę nie zostały jeszcze opracowane algorytmy diagnostyczne dla tej jednostki.

Przy podejrzeniu schorzenia najpierw przeprowadzane jest badanie neurologiczne - podczas niego możliwe jest wykrycie wspominanych wyżej już odchyleń.

Istotne są także badania obrazowe - w przypadku ostrego zwiotczającego zapalenia rdzenia kręgowego, podczas obrazowania rdzenia kręgowego metodą rezonansu magnetycznego, możliwe jest uwidocznienie zmienionych tkanek rdzenia (wspomina się nawet o tym, że wykazanie tychże zmian - wraz z występowaniem u pacjenta typowych dla AFM objawów - jest wymagane do tego, aby móc rozpoznać te właśnie schorzenie).

Wykonywana u pacjentów może być także punkcja lędźwiowa - w uzyskanym podczas niej płynie mózgowo-rdzeniowym w przypadku ostrego zwiotczającego zapalenia rdzenia kręgowego możliwe jest stwierdzenie pleocytozy, czyli zwiekszonej liczby komórek.

Przeprowadzenie wyżej wymienionych badań jest istotne nie tylko w celu ewentualnego rozpoznania AFM - wykonuje się je również po to, aby wykluczyć inne potencjalne przyczyny pojawiających się u pacjenta objawów.

Ostre zwiotczające zapalenie rdzenia kręgowego wymaga różnicowania z wieloma schorzeniami, m.in. z zespołem Guillaina-Barrégo oraz z poprzecznym zapaleniem rdzenia kręgowego.

Ostre zwiotczające zapalenie rdzenia kręgowego (AFM): leczenie

Obecnie medycyna nie dysponuje żadnymi metodami leczenia ostrego zwiotczającego zapalenia rdzenia kręgowego - zasadniczo proponowane chorym jest jedynie leczenie objawowe.

Wykorzystanie znajduje w tym przypadku przede wszystkim fizjoterapia, dzięki której możliwe jest uzyskanie poprawy w zakresie czynności osłabionych mięśni chorego.

Pojawiają się jednak doniesienia o coraz to kolejnych metodach, których wykorzystanie mogłoby przywracać sprawność chorym na AFM. Wspomina się chociażby o leczeniu zabiegowym, podczas którego uszkodzone włókna nerwowe chorych zastępowane miałyby być prawidłowo funkcjonującymi nerwami, pozyskanymi z jakichś innych okolic ciała.

Terapię tego rodzaju przeprowadzał Mitchel Seruya z Children’s Hospital w Los Angeles i jak dotąd dawała ona dość obiecujące rezultaty - medykowi udało się doprowadzić do poprawy stanu 14 z 15 operowanych dzieci.

Ostre zwiotczające zapalenie rdzenia kręgowego (AFM): rokowanie

W tym momencie trudno jest w ogóle mówić o tym, jakie są rokowania chorych na ostre zwiotczające zapalenie rdzenia kręgowego.

U jednych bowiem pacjentów - szczególnie u tych, których występują niewielkiego stopnia deficyty neurologiczne - dochodzi po pewnym czasie do całkowicie nawet samoistnej poprawy, u innych zaś ubytki w zakresie siły mięśniowej pozostają przez dłuższy czas i pomagać w ich ustępowaniu może wyłącznie rehabilitacja.

Nie wiadome jednak jest nadal to, czy przebycie AFM skutkuje występowaniem w przyszłości jakichś innych trudności.

Ostre zwiotczające zapalenie rdzenia kręgowego (AFM): zapobieganie

Dopóki nie jest znany czynnik odpowiedzialny za występowanie ostrego zwiotczającego rdzenia kręgowego, dopóty ciężko jest tak naprawdę opracować metody zapobiegania jego występowaniu.

Teoretycznie możliwe by było opracowanie szczepionki przeciwko tej chorobie - takiej stworzyć jednak na razie nie można, bo przecież nie wiemy, przeciwko jakiemu patogenowi szczepienie to miałoby chronić.

Obecnie więc jedyne, co można zrobić, aby zmniejszyć ryzyko zachorowania, to przestrzegać ogólnych zasad zmniejszających ryzyko infekcji. Mowa tutaj o częstym myciu rąk czy o unikaniu przebywania w zatłoczonych miejscach wtedy, gdy w sezonie jesienno-zimowym dochodzi do największej ilości zachorowań na infekcje układu oddechowego.