Ból tak silny, że nie daje spać. Czym jest neuralgia popółpaścowa?

Neuralgia popółpaścowa, określana również jako neuralgia półpaścowa lub nerwoból postherpetyczny to najczęstsze powikłanie półpaśca. Jej dominującym objawem jest ból, który pojawia się już po wyleczeniu półpaśca i wygojeniu się zmian skórnych, ale w jej przebiegu występują również inne objawy. Na czym polega leczenie, jak złagodzić ból i w jaki sposób zapobiec neuralgii popółpaścowej?

Spis treści

1. Czym jest neuralgia popółpaścowa?
2. Neuralgia popółpaścowa - przyczyny i czynniki ryzyka
3. Neuralgia popółpaścowa - objawy
4. Neuralgia popółpaścowa - rozpoznanie i leczenie
5. Neuralgia popółpaścowa - powikłania
6. Neuralgia popółpaścowa - zapobieganie

Czym jest neuralgia popółpaścowa?

Neuralgia popółpaścowa jest najczęstszym powikłaniem infekcji wirusem Herpes zoster. Po przebytej w dzieciństwie ospie wietrznej wirus będący przyczyną tej choroby nie znika z organizmu, lecz przedostaje się do zwojów rdzeniowych, gdzie ukryty może przebywać przez wiele lat.

Reaktywuje się ponownie u niektórych pacjentów, gdy układ odpornościowy jest osłabiony (np. u osób starszych lub przewlekle chorych), powodując półpasiec. Infekcja ta może spowodować uszkodzenie włókien czuciowych, jak również włókien ruchowych, wskutek czego pojawia się zespół bólowy. Jest to neuralgia popółpaścowa, która występuje u u 9-14 proc. chorych, którzy przebyli półpasiec, przy czym częstość jej występowania wyraźnie zwiększa się z wiekiem.

U chorych w przedziale wieku 65-74 lat występuje z częstością 11 proc., u pacjentów powyżej 75. roku życia - z częstością 18 proc., natomiast u chorych w wieku 45-54 lat - u 4 proc. pacjentów.

Neuralgia popółpaścowa - przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną półpaśca jest wirus Herpes zoster. Czynnikami ryzyka wystąpienia neuralgii popółpaścowej są:

• wiek powyżej 50. lat
• dziedziczne obciążenia neuralgią popółpaścową
• choroby przewlekłe, w tym cukrzyca
• półpasiec o bardzo ciężkim przebiegu
• współistnienie schorzeń upośledzających odporność chorego
• półpasiec występujący na twarzy
• późne rozpoczęcie leczenia półpaśca (po 72 dniach od pojawienia się wysypki).

Neuralgia popółpaścowa - objawy

Dominującym objawem neuralgii półpaścowej jest ból w miejscu występowania wysypki, który:

• może być stały lub napadowy
• przebiegać z okresami zaostrzeń spowodowanymi m.in. przez zimno lub stres
• jest opisywany jako parzący, piekący, kłujący oraz strzelający
• czynnikiem wywołującym napad silnego bólu może być odzież przylegająca do ciała.

Ból czasami ustępuje samoistnie w ciągu kilku miesięcy, ale u części chorych utrzymuje się latami i trwa do końca życia, będąc źródłem cierpienia, zaburzeń snu i prowadząc do rozwoju depresji oraz znacznego obniżenia jakości życia.

Poza tym w miejscu zmian skórnych dochodzi także do zaburzeń czucia o typie:

• hipoestezja, czyli zmniejszenie czucia dotyku i temperatury
• hiperalgezja, czyli nadwrażliwość na bodźce mechaniczne i termiczne
• allodynia, czyli ból wywołany przez bodźce dotykowe.

Neuralgia popółpaścowa - rozpoznanie i leczenie

Neuralgię popółpaścową może rozpoznać lekarz rodzinny na podstawie wywiadu oraz badania miejsca, w którym występują objawy choroby. Zazwyczaj dodatkowe testy i badania nie są konieczne.

W leczeniu stosuje się różne typy leków, dostosowane do potrzeb chorego:

• leki przeciwdepresyjne
• leki przeciwpadaczkowe
• zastrzyki ze sterydów
• plastry z kapsaicyną
• plastry z lidokainą
• leki opioidowe (pod kontrolą lekarza)

Techniki inwazyjne wykorzystywane w leczeniu neuralgii półpaścowej to:

• blokady nasiękowe poszczególnych nerwów z zastosowaniem leków znieczulenia miejscowego (LZM)
• zewnątrzoponowa droga podania leków
• można także wykorzystać technikę stymulacji rdzenia kręgowego

Do dyspozycji w leczeniu PHN mamy także metody niefarmakologiczne:

• elektroterapia: prądy TENS (przezskórna stymulacja nerwów) - metoda ta opiera się na działaniu prądów impulsowych niskiej częstotliwości, zbliżonych do częstotliwości prądów fizjologicznych. TENS nie leczy przyczyn bólu, ale znacznie zmniejsza jego odczuwanie
• akupunkturę - to metoda leczenia polegająca na nakłuwaniu ciała igłami
• terapię poznawczo-behawioralną

Neuralgia popółpaścowa - powikłania

Neuralgia popółpaścowa może wiązać się z określonymi powikłaniami - zwłaszcza, jeśli utrzymuje się przez dłuższy czas. Są to zazwyczaj:

• problemy z koncentracją
• zaburzenia snu
• przewlekłe zmęczenie
• brak apetytu
• depresja
• uzależnienie od leków przeciwbólowych.

Neuralgia popółpaścowa - zapobieganie

Neuralgii popółpaścowej można zapobiegać w taki sam sposób, w jaki można zapobiec zachorowaniu na półpasiec - dzięki szczepieniom ochronnym. W Polsce dostępna jest obecnie szczepionka  przeciw ospie wietrznej (która zapobiega nie tylko ospie, ale też zachorowaniu na półpasiec) oraz szczepionka na półpasiec. Ryzyko zachorowania można zmniejszyć również już po zachorowaniu na półpasiec, szybko rozpoczynając leczenie przeciwwirusowe.

Bibliografia:

1. Wordliczek J., Zajączkowska R., Dobrogowski J., Farmakologiczne leczenie bólu neuropatycznego, "Polski Przegląd Neurologiczny" 2011

Monika Majewska

Katarzyna Hubicz