Mózgowie - budowa, funkcje, choroby

Mózgowie to najważniejsza część ludzkiego układu nerwowego. U człowieka jego częściami są kresomózgowie, międzymózgowie, śródmózgowie oraz móżdżek i rdzeń przedłużony. Mózgowie z całą pewnością jest bardzo skomplikowanym tworem, który pełni równie skomplikowane funkcje – to w nim znajdują się ośrodek kontrolujący oddychanie, ale i sieci neuronalne odpowiadające za funkcjonowanie pamięci czy ludzkie czynności popędowe.

Mózgowie uznawane jest za najbardziej skomplikowany narząd w ludzkim ciele. Stanowi ono najważniejszą część układu nerwowego i pełni funkcję nadrzędną wobec innych jego struktur. Zlokalizowane w czaszce mózgowie bywa różnie dzielone – podstawowymi podziałami są podział anatomiczny oraz kliniczny. Według podziału anatomicznego do struktur mózgowia zaliczane są kresomózgowie, międzymózgowie, śródmózgowie oraz móżdżek i rdzeń przedłużony. Podział kliniczny jako części mózgowia uznaje z kolei półkule mózgu, móżdżek oraz pień mózgu.

Masa mózgowia może być różna, szacunkowo sięga ona jednak około 1,2 do 1,4 kilograma. Podobnie jest z objętością mózgowia, która także bywa zróżnicowana, przeciętnie jednak u mężczyzn wynosi ona około 1250, a u kobiet około 1100 centymetrów sześciennych. Warto tutaj od razu dodać, że – wbrew pozorom – inteligencja nie jest najprawdopodobniej zależna od wielkości mózgowia czy od jego objętości.

Spis treści

1. Mózgowie: półkule mózgu
2. Mózgowie: móżdżek
3. Mózgowie: pień mózgu
4. Mózgowie: funkcje
5. Mózgowie: unaczynienie
6. Mózgowie: opony
7. Mózgowie: choroby

Mózgowie: półkule mózgu

Półkule mózgu wyróżnia się dwie – prawą i lewą – i należą one do kresomózgowia. Oddzielone są one od siebie poprzez szczelinę mózgu, łączy je z kolei ciało modzelowate. Półkule mózgu z zewnątrz pokryte są korą mózgu, która tworzona jest przez istotę szarą (ciała komórek nerwowych), w ich wnętrzu zlokalizowana jest z kolei istota biała (zbudowana z włókien komórek nerwowych). Charakterystyczne dla półkul mózgu jest silne pofałdowanie ich powierzchni zewnętrznej.

Każda z półkul mózgu podzielona jest na pięć płatów – są nimi:

• płat czołowy,
• płat skroniowy,
• płat ciemieniowy,
• płat potyliczny,
• płat brzeżny.

Pierwsze cztery z wymienionych płatów zlokalizowane są na powierzchni zewnętrznej mózgowia, płat brzeżny mieści się natomiast na powierzchni przyśrodkowej półkul mózgu.

W każdej półkuli mózgu znajduje się część układu komorowego, którym jest komora boczna. Zarówno w prawej, jak i w lewej komorze bocznej obecne są specyficzne otwory, przez które łączą się one ze znajdującą się w strukturach międzymózgowia komorą boczną. 

Mózgowie: móżdżek

Budowa móżdżku w pewnym stopniu jest analogiczna do budowy półkul mózgu – narząd ten również posiada bowiem dwie półkule. Odróżnia go jednak mniejsza liczba płatów, ponieważ w obrębie móżdżku wyróżnia się je trzy i są nimi:

• płat kłaczkowo-grudkowy,
• płat przedni
• i płat tylny.

Mózgowie: pień mózgu

Do pnia mózgu najczęściej zaliczane są trzy elementy, czyli rdzeń przedłużony, śródmózgowie i most. W literaturze natknąć się można na inne jeszcze opisy elementów pnia mózgu – niektórzy autorzy zaliczają do niego chociażby również i międzymózgowie.

Mózgowie: funkcje

Mózgowie odpowiedzialne jest w zasadzie za funkcjonowanie całego ludzkiego organizmu. Jest ono miejscem, w którym zlokalizowane są ośrodki odpowiedzialne za wykonywane przez ludzi czynności ruchowe, ale i ośrodki mowy czy ośrodki zajmujące się analizą docierających do organizmu bodźców czuciowych. Specyficzne dla siebie funkcje mają nawet poszczególne płaty półkul mózgu:

• płat czołowy to ośrodek związany z czynnościami ruchowymi, ale i miejsce, gdzie obecne są struktury odpowiedzialne za odczuwanie emocji,
• płat ciemieniowy jest ośrodkiem odpowiedzialnym za analizę doznań czuciowych,
• płat skroniowy zajmuje się analizą bodźców słuchowych i węchowych,
• płat potyliczny odpowiedzialny jest za analizę bodźców odbieranych przez narząd wzroku.

Móżdżek powiązany jest przede wszystkim z mięśniami. To w nim znajdują się ośrodki zajmujące się kontrolowaniem różnych ruchów, ale i specyficzne struktury zapewniające im płynność oraz precyzję. Móżdżek odpowiedzialny jest również za utrzymanie równowagi oraz prawidłowego napięcia różnych mięśni.

Pień mózgu to niezwykle istotna dla funkcjonowania organizmu człowieka struktura – znajdują się w nim ośrodki kontrolujące podstawowe czynności życiowe, m.in. ośrodek regulujący czynność serca czy ośrodek kontrolujący ciśnienie tętnicze. Pień mózgu, a dokładniej należący do niego twór siatkowaty, odpowiada natomiast za utrzymywanie stanu świadomości.

Mózgowie: unaczynienie

Mózgowie zaopatrywane jest w krew tętniczą przede wszystkim przez dwa naczynia: tętnicę szyjną wewnętrzną oraz tętnicę kręgową. Od wymienionych odchodzą różnorakie gałęzie, które wspólnie tworzą koło tętnicze Willisa – od niego odchodzą natomiast gałęzie do poszczególnych części mózgowia.

Krew żylna odprowadzana jest z mózgowia poprzez powierzchowne i głębokie żyły mózgowia. Kieruje się ona ku zatokom mózgowia, z których ostatecznie płynie do żyły szyjnej wewnętrznej.

Mózgowie: opony

Biorąc pod uwagę to, jak ważną funkcję pełni mózgowie, zdziwienia raczej nie budzi to, jak bardzo jest ono chronione. Funkcję protekcyjną dla elementów mózgowia pełni czaszka, ale nie tylko – dodatkowo są one chronione przez opony mózgu.

Wyróżnia się je trzy i są nimi:

• opona twarda,
• opona pajęcza
• oraz opona miękka.

Pomiędzy oponą pajęczą a oponą miękką zlokalizowana jest przestrzeń podpajęczynówkowa, która jest wypełniona płynem mózgowo-rdzeniowym.

Mózgowie: choroby

Mózgowia dotyczyć mogą bardzo różnego rodzaju patologie. W jego obrębie toczyć się mogą rozmaite infekcje, zarówno bakteryjne, jak i grzybicze czy wirusowe – jako przykłady można tutaj wymienić zapalenie mózgu czy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Możliwe jest występowanie w należących do mózgowia strukturach różnych nowotworów, takich jak np. glejak wielopostaciowy, wyściółczak czy oponiak.

Prowadzącą zwykle do znacznego pogorszenia funkcjonowania człowieka grupą chorób mózgowia są choroby neurodegeneracyjne. Do nich zaliczane są m.in.:

• choroba Alzheimera,
• otępienie czołowo-skroniowe
• czy choroba Parkinsona.

Znane są również choroby autoimmunologiczne mózgowia, takie jak np. stwardnienie rozsiane. Schorzeniami prawdopodobnie najbardziej kojarzonymi z mózgowiem są jednak udary, takie jak udar niedokrwienny czy udar krwotoczny.

Powyżej opisano możliwe nabyte choroby mózgowia, zdarzają się jednak również i wrodzone patologie tej struktury. Do nich zaliczyć można m.in.:

• bezmózgowie,
• przepuklinę mózgową oraz
• malformację Arnolda-Chiariego.

Czytaj też:

• Jak dotlenić mózg? Dieta na dotlenienie mózgu
• Hipokamp: jakie ma funkcje i jakie są skutki jego uszkodzenia?