Leczenie padaczki: leczenie farmakologiczne, zabiegowe i skutki uboczne

Leczenie padaczki to przede wszystkim farmakoterapia. Wyróżnia się wiele różnych preparatów przeciwpadaczkowych – wybór leku dla konkretnego pacjenta zależny jest m.in. od jego wieku, typu występujących u niego napadów padaczkowych czy innych istniejących u niego schorzeń. Poza lekami, w leczeniu padaczki wykorzystanie znajdują czasami również techniki zabiegowe, a nawet... specyficzna dieta.

Spis treści

1. Napad padaczki - objawy i pomoc choremu
2. Leczenie padaczki farmakologiczne
3. Leczenie farmakologiczne padaczki: zasady terapii
4. Leczenie farmakologiczne padaczki a wiek pacjenta
5. Leczenie farmakologiczne padaczki: skutki uboczne
6. Leczenie padaczki zabiegowe
7. Leczenie padaczki: leczenie dietetyczne

Leczenie padaczki jest ściśle uzależnione od tego, który z rodzajów padaczki został u danego pacjenta zdiagnozowany. Padaczka zaliczana jest do jednych z najczęściej występujących schorzeń neurologicznych - według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) na całym świecie cierpi na nią nawet 50 milionów ludzi.

Już sama ilość zachorowań powinna sugerować, że padaczka u różnych ludzi może przebiegać odmiennie i rzeczywiście tak jest - wyróżnia się zarówno wiele różnych typów napadów padaczkowych, jak i wiele odmiennych zespołów padaczkowych.

Celem rozróżniania wymienionych jest przede wszystkim to, aby danemu pacjentowi z padaczką dobrać odpowiednie dla niego leczenie - okazuje się bowiem, że jedne napady padaczkowe można kontrolować przy pomocy jednego leku, inne z wykorzystaniem całkowicie innego preparatu, a w przypadku jeszcze odmiennych konieczne staje się skorzystanie z innych niż farmakoterapia metod leczenia padaczki.

Napad padaczki - objawy i pomoc choremu

Leczenie padaczki farmakologiczne

Farmakoterapia stanowi podstawowy sposób leczenia padaczki. Wynika to przede wszystkim z rezultatów, które można osiągnąć dzięki lekom - okazuje się bowiem, że dzięki farmakoterapii możliwe jest uzyskanie dobrej kontroli padaczki u nawet 60-80% pacjentów z tym schorzeniem.

Do grupy leków przeciwpadaczkowych zaliczanych jest obecnie wiele różnych preparatów. Zdecydowanie nie jest tak, że neurolog zajmujący się pacjentem z padaczką zleca mu któryś z dostępnych środków na chybił trafił - przed wdrożeniem leczenia konieczne jest najpierw ustalenie, jakiego dokładnie typu napady padaczkowe występują u chorego.

• Napady padaczkowe: rodzaje
• Stan padaczkowy
• Psychogenne napady rzekomopadaczkowe

Wynika to z tego, że różne z nich leczone są przy użyciu odmiennych preparatów. Dobór właściwego leku jest konieczny również dlatego, że zdarza się, że niektóre leki przeciwpadaczkowe... mogą nawet doprowadzić do pogorszenia stanu pacjenta – tak bywa w przypadku karbamazepiny, której nie powinno się podawać np. pacjentom z młodzieńczą padaczką miokloniczną.

Poza rodzajem doświadczanych przez pacjenta napadów padaczkowych, w planowaniu leczenia padaczki brane pod uwagę są również wiek pacjenta, jego schorzenia współistniejące oraz inne leki, które dany chory stosuje.

W przypadku ostatnich z wymienionych jest to szczególnie istotne z tego względu, że pomiędzy lekami przeciwpadaczkowymi a innymi preparatami mogą zachodzić interakcje, polegające np. na osłabieniu czy wzmocnieniu działania poszczególnych zażywanych leków. Najczęściej jako leki przeciwpadaczkowe wymieniane są:

• karbamazepina
• fenytoina
• kwas walproinowy
• lamotrygina
• okskarbazepina
• lewetyracetam
• benzodiazepiny (np. diazepam, klonazepam)
• prymidon
• gabapentyna
• topiramat
• retygabina
• wigabatryna
• pregabalina
• lakozamid

Leczenie farmakologiczne padaczki: zasady terapii

W leczeniu padaczki dąży się do tego, aby pacjent przyjmował jak najmniejszą dawkę leku.

Najkorzystniej jest wtedy, kiedy sukces terapeutyczny udaje się osiągnąć przy wykorzystaniu jednego preparatu przeciwpadaczkowego – korzyścią monoterapii jest m.in. zmniejszenie ryzyka wystąpienia skutków ubocznych leczenia przeciwpadaczkowego.

Jeżeli jednak nie udaje się uzyskać oczekiwanych efektów leczenia padaczki z użyciem jednego preparatu, to wtedy pacjentowi proponowany jest zazwyczaj dodatkowy, kolejny lek.

Ustalenie odpowiedniej dawki leków przeciwpadaczkowych nierzadko zajmuje trochę czasu – aby zmniejszyć ryzyko działań niepożądanych, zazwyczaj terapię rozpoczyna się od małych dawek, a następnie stopniowo się je zwiększa.

W leczeniu padaczki bardzo istotne jest zażywanie leków regularnie i ściśle z zaleceniami lekarza. Nieprzestrzeganie zaleceń i brak regularności mogą doprowadzić nie tylko do tego, że efekty leczenia będą gorsze – zdarzają się bowiem pacjenci, u których stwierdza się postać lekooporną padaczki, a tymczasem tak naprawdę brak rezultatów terapii wynika z nieprawidłowego przyjmowania leków przeciwpadaczkowych.

Pacjenci przyjmujący leki przeciwpadaczkowe muszą też pamiętać o tym, że ich zachowania również mają wpływ na uzyskiwane efekty leczenia.

Chorzy powinni unikać sytuacji, które mogą zwiększać ryzyko wystąpienia napadu padaczkowego, takich jak np. niedostateczna ilość snu, spożywanie alkoholu, doświadczanie silnego stresu czy ekspozycji na migające światła.

Nie można udzielić jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, jak długo musi być prowadzone leczenie farmakologiczne padaczki. U niektórych pacjentów zachodzi konieczność stosowania leków przez całe życie, u innych z kolei po pewnym czasie pojawia się możliwość odstawienia leków.

Aby jednak można było w ogóle o tym pomyśleć, u pacjenta przez dłuższy czas nie mogą pojawiać się napady padaczkowe – ogólnie uważa się, że rezygnację z farmakoterapii można rozważać po wystąpieniu 2-3-letniego okresu bez występowania napadów padaczkowych.

Należy tutaj podkreślić, że pacjent nie może sam odstawić swoich leków – możliwe jest to wyłącznie za zgodą neurologa, dodatkowo – aby nie sprowokować wystąpienia napadu – leki przeciwpadaczkowe należy odstawiać stopniowo.

Leczenie farmakologiczne padaczki a wiek pacjenta

Wspominano już, że dobór leku przeciwpadaczkowego uzależniony jest m.in. od wieku pacjenta z padaczką. Wynika to chociażby z odmienności metabolizmu w różnych grupach wiekowych – szczególną ostrożność należy zachować np. w przypadku leczenia padaczki u dzieci oraz osób starszych.

Leczenie padaczki czasami bywa wyzwaniem w przypadku kobiet będących w okresie prokreacji. Pacjentki korzystające z antykoncepcji hormonalnej zdecydowanie powinny powiedzieć o tym swojemu neurologowi – leki przeciwpadaczkowe mogą bowiem osłabiać działanie preparatów zapobiegających poczęciu.

W takich sytuacjach konieczne może stawać się zwiększenie dawek preparatów antykoncepcyjnych czy też zamiana antykoncepcji hormonalnej na inną metodą antykoncepcyjną (np. na prezerwatywy).

Problemem bywa także leczenie padaczki u pacjentek w ciąży oraz u kobiet karmiących piersią. Znane jest to, że stosowanie leków przeciwpadaczkowych przez matkę zwiększa ryzyko występowania wad wrodzonych u jej dziecka.

Z drugiej strony uważa się, że kobieta cierpiąca na padaczkę nie powinna przerywać terapii na czas ciąży. Tak naprawdę więc przygotowania do ciąży powinny zostać rozpoczęte na długo przed poczęciem.

Wtedy właśnie możliwe jest wprowadzenie modyfikacji standardowej terapii, polegających np. na maksymalnym, a jednocześnie bezpiecznym zmniejszeniu stosowanych przez przyszłą matkę leków.

Kobiecie zalecana jest wtedy również zwiększona – w porównaniu do standardowej – suplementacja kwasu foliowego.

Kontrowersyjny wydaje się temat karmienia piersią przez kobiety leczone środkami przeciwpadaczkowymi - leki te mogą bowiem przedostawać się do kobiecego pokarmu. Niektórzy specjaliści są więc zdania, że bezpieczniej byłoby w tym przypadku zrezygnować z karmienia piersią.

Inni z kolei wskazują na to, że stężenia leków przeciwpadaczkowym w pokarmie są zdecydowanie mniejsze niż we krwi matki, ponadto dziecko - które przez okres ciąży było w jakiś sposób eksponowane na środki przeciwpadaczkowe - teoretycznie mogłoby rozwinąć zespół abstynencyjny w przypadku, gdy nagle przestanie być eksponowane na takie leki.

Aspekt ten, jak wspomniano, jest dość złożony i ostatecznie o postępowaniu w przypadku konkretnych pacjentów decydują ginekolodzy razem z neurologami.

Leczenie farmakologiczne padaczki: skutki uboczne

W terapii padaczki istotne jest nie tylko to, aby z sukcesem udało się opanować występowanie napadów padaczkowych - istotne jest także, aby leczenie było związane z jak najmniejszą ilością skutków ubocznych.

Każdy lek tak naprawdę może prowadzić do jakichś skutków ubocznych - w przypadku leków przeciwpadaczkowych jako najczęstsze tego typu problemy wymienia się:

• dolegliwości żołądkowo-jelitowe
• bóle głowy
• nudności
• senność
• podwójne widzenie
• poczucie zmęczenia

Nasilenie powyżej wypisanych dolegliwości najczęściej jest największe podczas początkowego okresu terapii i zwykle zmniejsza się ono wraz z czasem, kiedy to organizm stopniowo przystosowuje się do zażywanych leków.

Pacjenci stosujący leki przeciwpadaczkowe muszą się jednak znajdować pod stałą kontrolą neurologa, ponieważ istnieje ryzyko wystąpienia również i innych, nierzadko poważnych skutków ubocznych leczenia, takich jak np. znaczne zaburzenia czynności wątroby.

Niektóre leki przeciwpadaczkowe posiadają natomiast typowe dla siebie, dosyć specyficzne skutki uboczne.

Tak bywa np. z walproinianami, które mogą prowadzić do wzrostu masy ciała, a także do utraty włosów.

Skutkiem ubocznym, który jest z kolei charakterystyczny dla fenytoiny, jest natomiast przerost dziąseł.

Leczenie padaczki zabiegowe

Zabiegowe leczenie padaczki nie jest proponowane każdemu choremu na epilepsję - w przypadku większości pacjentów wystarczające efekty uzyskiwane są na drodze farmakoterapii.

Leczenie zabiegowe padaczki znajduje wykorzystanie tylko wtedy, kiedy rzeczywiście oczekiwane korzyści będą przewyższały wszelkie możliwe zagrożenia.

Postępowanie zabiegowe znajduje wykorzystanie przede wszystkim u chorych z padaczkami lekoopornymi, czyli takimi, w których stosowanie nawet kombinacji kilku leków nie pozwala na opanowanie występowania napadów padaczkowych w zadowalającym stopniu.

Wśród technik zabiegowego leczenia padaczki wymienia się techniki zarówno mniej, jak i bardziej inwazyjne.

Do pierwszych z wymienionych można zaliczyć takie zabiegi, jak wszczepienie pacjentowi stymulatora nerwu błędnego czy neurostymulatorów wpływających na czynność elektryczną samej kory mózgu.

Z kolei do zabiegów o znacznie większej inwazyjności zaliczane są takie procedury, jak np.:

• kalozotomia (polegająca na przecięciu połączeń pomiędzy półkulami mózgu)
• lobektomia (resekcja części mózgu, w której znajduje się ognisko powodujące napady padaczki)
• hemisferektomia (usunięcie jednej półkuli mózgu)

Należy dodać, że przed przeprowadzeniem któregokolwiek z wymienionych zabiegów pacjenci przechodzą dokładną kwalifikację, podczas której oceniane jest m.in. to, czy podczas operacji nie dojdzie do uszkodzeń ważnych ośrodków mózgowia, takich jak np. tych odpowiedzialnych za mowę czy kontrolę ruchów.

• Telemedycyna w leczeniu padaczki

Leczenie padaczki: leczenie dietetyczne

Część uczonych zwraca uwagę na to, że na stan pacjentów z padaczką może wpływać stosowana przez nich dieta.

Zainteresowanie budzi szczególnie tzw. dieta ketogeniczna, polegająca na spożywaniu dużej ilości substancji pochodzenia tłuszczowego z jednoczesnym znacznym ograniczeniem zawartości węglowodanów w pożywieniu.

Szczególną uwagę zwraca się na to, że dieta ketogeniczna może przynosić korzystne efekty u dzieci z lekoopornymi padaczkami.

Badania oceniające skuteczność diety ketogenicznej w leczeniu padaczki wciąż są prowadzone, przeciwnicy tej diety już jednak zwracają uwagę chociażby na to, że tak naprawdę ciężko ją utrzymać - spożycie nawet niewielkiej ilości węglowodanów może bowiem niwelować ewentualne pozytywne skutki tej diety.

Jednoznacznych opinii tak naprawdę nie ma, dlatego też w razie zainteresowania dietą ketogeniczną, przed jakimikolwiek zmianami sposobu żywieniami najlepiej jest, aby pacjent skonsultował się najpierw ze swoim neurologiem.

Więcej o padaczce:

• Zespoły padaczkowe: rodzaje
• Dziecięca padaczka z napadami nieświadomości (piknolepsja, zespół Friedmana)
• Padaczka Rolanda
• Zespół padaczkowy Westa
• Padaczka północna
• Padaczka alkoholowa