Kraniotomia: wskazania, przebieg

Kraniotomia to zabieg, podczas którego dochodzi do (czasowego) usunięcia części którejś z kości czaszki celem uzyskania dostępu do mózgu. Zabieg wykonywany bywa w przypadku wielu różnych schorzeń – dzięki niemu możliwe jest zarówno zaopatrywanie tętniaków mózgu, jak i resekcja guzów ośrodkowego układu nerwowego.

Spis treści

1. Kraniotomia: przebieg zabiegu
2. Kraniotomia: wskazania
3. Kraniotomia: przeciwwskazania
4. Kraniotomia: rekonwalescencja po zabiegu
5. Kraniotomia: możliwe powikłania

Kraniotomia to zabieg bazujący na wycięciu jakiegoś fragmentu kości czaszki, dzięki czemu uzyskiwany jest dostęp do tkanek mózgu. Najprawdopodobniej kraniotomię wykonywano już w bardzo odległych czasach. Taki wniosek pozwoliły wysunąć szczątki kostne odnalezione w XVII wieku we Francji, których pochodzenie datowane było nawet na 8000 lat p.n.e. Szczątki te nosiły ślady sugerujące, że zabiegi przypominające kraniotomię przeprowadzano już w tak zamierzchłej przeszłości. Współcześnie zabieg ten – oczywiście z wieloma modyfikacjami - wciąż jest wykonywany, co więcej – liczba wskazań do jego przeprowadzenia jest stosunkowo duża.Kraniotomię należy zdecydowanie odróżnić od zabiegu o podobnie brzmiącej nazwie, czyli od kraniektomii. Podczas pierwszego z nich wycinany fragment kostny zostaje później wprowadzony z powrotem na swoje miejsce, tymczasem podczas kraniektomii dana część kości, poddawana tej procedurze, jest permanentnie usuwana.

Kraniotomia: przebieg zabiegu

Na czas wykonywania kraniotomii pacjentów najczęściej wprowadza się w stan znieczulenia ogólnego. Przed kraniotomią istnieje konieczność ogolenia tego miejsca skóry głowy, w obrębie którego przeprowadzane będzie otwarcie jamy czaszki. Zabieg wykonywany może być w różnych miejscach czaszki – tymczasowej resekcji może ulegać zarówno fragment kości czołowej, ciemieniowej czy skroniowej, jak i jednocześnie fragmenty kilku różnych kości czaszki. Zanim jednak do tego dojdzie, istnieje konieczność odsłonięcia powierzchni czaszki. W tym celu wykonywane jest cięcie w obrębie skóry (np. w okolicy ucha), a następnie płat skórny (zwany skalpem) jest oddzielany od kości. W tym momencie możliwe jest przejście do zasadniczej części zabiegu, czyli do otwarcia jamy czaszki. Wstępnym etapem jest nawiercenie kilku niewielkich otworów w obrębie kości. Następnie, pomiędzy wykonanymi otworami, chirurg delikatnie piłuje kość. Po dokonaniu tych wszystkich czynności płytka kostna zostaje odseparowana i odpowiednio zabezpieczona. Następnie istnieje konieczność oddzielenia opony twardej od powierzchni mózgu, opona twarda jest również wtedy przecinana.Kraniotomię wykonuje się po to, aby mieć dostęp do tkanki mózgowej. Inne wykonywane przez chirurgów czynności zależne są od tego, jakie były wskazania do kraniotomii. Ostatecznym etapem zabiegów z kraniotomią jest przytwierdzenie z powrotem wyciętego wcześniej fragmentu kostnego. Łączy się go z pozostałymi kośćmi czaszki przy pomocy szwów czy specjalnych płytek. Po wykonaniu tych czynności, odchylony na samym początku zabiegu płat skórny jest przyszywany na swoje miejsce.

Trudno jest powiedzieć, ile dokładnie czasu zajmuje kraniotomia – jest ona bowiem najczęściej jednym z elementów bardziej skomplikowanego zabiegu. Ogólnie przyjmuje się, że operacje z kraniotomią trwają zwykle około czterech do sześciu godzin.

Kraniotomia może być wykonywana ze wspomaganiem aparatury do diagnostyki obrazowej (w tym przypadku stosowane jest głównie obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego) oraz specjalistycznych analizatorów komputerowych. Takie przyrządy służą temu, aby móc jak najprecyzyjniej określić miejsce, w którym dochodzić będzie do odsłonięcia powierzchni mózgu. Taki rodzaj kraniotomii określa się jako kraniotomię stereotaktyczną.

Kraniotomia: wskazania

Uzyskanie dostępu do mózgu drogą kraniotomii pomocne może być w przypadku wielu różnych chorób mózgu, takich jak:

• nowotwory ośrodkowego układu nerwowego (w tym przypadku kraniotomia może służyć zarówno leczeniu tych schorzeń, jak i być wykorzystywana do pobrania materiałów biopsyjnych służących do diagnostyki schorzeń rozrostowych mózgu)
• ropnie mózgu
• tętniaki naczyń mózgowych
• malformacje naczyń mózgowych
• krwiaki wewnątrzczaszkowe
• wzmożone ciśnienie wewnątrzczaszkowe

Innymi wskazaniami do kraniotomii są:

• usuwanie ognisk odpowiedzialnych za występowanie napadów padaczkowych
• konieczność uzyskania dostępu do struktur mózgowia celem implantacji takich przyrządów, jak stymulator czynności elektrycznej mózgu czy zastawka komorowo-otrzewnowa

Kraniotomia: przeciwwskazania

Raczej nie wyróżnia się typowych przeciwwskazań do wykonywania kraniotomii – przeciwwskazania raczej dotyczyć mogą konkretnego typu zabiegu, któremu to ma towarzyszyć kraniotomia. Wymienić można jednak pewne czynniki, które mogą zwiększać ryzyko towarzyszące przeprowadzaniu kraniotomii. Jako takowe wymienia się:

• podeszły wiek pacjenta
• ogólny zły stan zdrowia pacjenta
• choroby układu krążenia i oddechowego (szczególnie ich postaci o nieuregulowanym przebiegu)

Kraniotomia: rekonwalescencja po zabiegu

Po kraniotomii pacjenci są ściśle monitorowani. Czas wymaganej po zabiegu hospitalizacji jest zmienny, zależny przede wszystkim od głównego schorzenia pacjenta oraz od jego stanu ogólnego. U jednego chorego wystarczający będzie pobyt w szpitalu po kraniotomii przez 3 dni, u innego natomiast hospitalizacja będzie musiała trwać 2 tygodnie.W momencie wypisu ze szpitala pacjent otrzymuje szereg zaleceń. Przez pierwszych kilka dni po kraniotomii powinien on:

• unikać cięższych wysiłków – po zabiegu powinno się głównie odpoczywać
• nie prowadzić samochodu do czasu, aż lekarz zezwoli na podejmowanie tej czynności
• przez około 3-4 dni wstrzymać się od mycia operowanej okolicy (chyba, że lekarz zaleci inaczej)
• wstrzymać się od spożywania alkoholu

Pacjenci mogą opuszczać szpital z zaleceniem przyjmowania różnych leków. Zalecanymi preparatami mogą być środki przeciwbólowe oraz leki przeciwpadaczkowe – drugie z nich mają zmniejszać ryzyko napadów drgawkowych, które mogą się pojawiać po przebyciu kraniotomii. Chorych uczula się również na pewne objawy, których wystąpienie sugerowałoby konieczność pilnego zgłoszenia się do lekarza. Takowymi są gorączka, pojawienie się ropy w obrębie pooperacyjnej rany, zawroty głowy, a także znaczne zaburzenia siły mięśniowej, bóle głowy o dużym natężeniu oraz silne wymioty.Pierwsza wizyta kontrolna po kraniotomii odbywa się zazwyczaj po 7-14 dniach od zabiegu – to właśnie wtedy usuwane są zazwyczaj założone pod koniec operacji szwy. Zdjęcie szwów nie jest równoznaczne z zakończeniem okresu rekonwalescencji – jego całkowity czas trwania średnio wynosi od 4 do 8 tygodni. Podczas niego pacjenci powinni stopniowo zwiększać stopień swojej aktywności, a także uczęszczać na rehabilitację.

Kraniotomia: możliwe powikłania

Każdy zabieg chirurgiczny niesie za sobą ryzyko wystąpienia pewnych powikłań – tak samo jest w przypadku kraniotomii. Jako przykłady powikłań po kraniotomii można podać:

• krwiak wewnątrzczaszkowy
• odmę wewnątrzczaszkową
• obrzęk mózgu
• zakażenie miejsca operowanego
• udar mózgu (występujący w przypadku uszkodzenia podczas zabiegu jakichś naczyń krwionośnych mózgowia)
• wyciek płynu mózgowo-rdzeniowego na zewnątrz czaszki
• trudności z otwieraniem ust i żuciem pokarmów (pojawiające się w przypadku uszkodzenia mięśni zawiadujących czynnością żuchwy, powikłanie to ma zwykle charakter przemijający)