Jakie są OBJAWY OPONOWE? Przyczyny objawów oponowych

Objawy oponowe to grupa objawów neurologicznych charakterystyczna nie tylko dla zapalenia mózgu czy opon mózgowo-rdzeniowych. Objawy oponowe mogą wystąpić również przy kile układu nerwowego, a także, choć rzadko, w przebiegu świnki. Sprawdź, jakie są objawy oponowe i na jakie choroby mogą wskazywać.

Objawy oponowe to grupa objawów neurologicznych, których przyczyną jest przykurcz mięśni, spowodowany podrażnieniem korzonków nerwowych. Objawy te najczęściej występują w zapaleniu mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych, jednak mogą towarzyszyć także innym chorobom, w których proces chorobowy toczy się w przestrzeni podpajęczynówkowej, np. kile układu nerwowego czy śwince. Objawy oponowe mogą być także wynikiem urazów i rozwoju guzów wewnątrzczaszkowych. Należy pamiętać, że objawy oponowe są jednymi z objawów ww. schorzeń i towarzyszą objawom podstawowym danej choroby.

Objawy oponowe - sztywność karku

O sztywności karku można mówić, gdy chory nie może lub ma trudności z przygięciem głowy do klatki piersiowej w pozycji leżącej. Szacuje się, że sztywność karku występuje u 30 proc. dorosłych pacjentów z zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych.

Objawy oponowe - objaw Brudzińskiego

• objaw Brudzińskiego karkowy

Badanie sztywności karku odbywa się w pozycji leżącej. Jedna ręka pacjenta podpiera jego głowę, a druga zostaje położona na jego klatce piersiowej. Następnie pacjent próbuje podnieść głowę. Objaw Brudzińskiego karkowy jest dodatni, gdy próba przygięcia głowy do mostka jest nieudana i niesie ze sobą mimowolne zgięcie kończyn dolnych w stawach biodrowych i kolanowych.

• objaw Brudzińskiego łonowy

Po ucisku na kość łonową (środkową okolicę podbrzusza), następuje zgięcie kończyn dolnych w stawach kolanowych i biodrowych.

• objaw Brudzińskiego policzkowy

Ucisk na policzek poniżej kości jarzmowej powoduje uniesienie przedramion i ich zgięcie.

Jak wynika z badań, objaw Brudzińskiego jest obecny u ok. 5 proc. dorosłych pacjentów z zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych.

Objawy oponowe - objaw Kerniga

• objaw Kerniga górny - przy zgięciu tułowia siedzącego pacjenta ku przodowi, stwierdza się odruchowe zgięcie kończyn dolnych w stawach kolanowym i biodrowym
• objaw Kerniga dolny - w czasie biernego unoszenia kończyny dolnej, następuje mimowolne zgięcie w stawie kolanowym. Objaw Kerniga jest pozytywny, gdy noga nie może być zgięta w stawie kolanowym na więcej niż 135º, podczas zginania jej w stawie biodrowym pod kątem 90º. Wyprostowanie kończyn dolnych jest również niewykonalne ze względu na ból, jaki przy tym występuje.

Objaw Kerniga obserwuje się u 5 proc. dorosłych pacjentów z zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych.

Objawy oponowe - objaw Flataua

• objaw Flataua górny (karkowo-mydriatyczny) - w wyniku przyciągania głowy do klatki piersiowej następuje rozszerzanie się źrenic
• Objaw Flataua dolny (erekcyjny) - u małych chłopców, przy kilkakrotnym pochyleniu tułowia ku przodowi, pojawia się erekcja prącia. Objaw ten najczęściej jest obserwowany w gruźliczym zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych

Inne objawy oponowe

• objaw Weila-Edelmana - przy badaniu objawu Kerniga (dolnego) następuje zgięcie grzbietowe palucha (tak jak w objawie Babińskiego). Jest to objaw charakterystyczny dla zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, szczególnie przebiegającego z obrzękiem mózgu
• objaw Amossa - chory, siadając na łóżku, podpiera się o wyprostowane kończyny górne, rozstawione na boki i ku tyłowi
• objaw Bikelesa - przy prostowaniu zgiętego przedramienia pojawia się ból
• objaw Hermana (karkowo- paluchowy) - przy biernym zgięciu głowy ku przodowi następuje zgięcie grzbietowe palucha. Objaw ten występuje często w gruźliczym zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych

Objawy oponowe zwykle towarzyszą objawom podstawowym danej choroby, takim jak: ból głowy, nudności i wymioty, światłowstręt, nadwrażliwość na bodźce słuchowe, przeczulica skórna czy ogólna bolesność.

Monika Majewska