Cyklofrenia czyli choroba afektywna jedno- lub dwubiegunowa

Cyklofrenia to stara, rzadziej używana dziś nazwa określająca chorobę psychiczną, w której cyklicznie pojawiają się fazy depresyjne lub na przemian fazy depresji i manii. Określenie cyklofrenia zastąpione zostało przez nazwę choroba afektywna jedno- lub dwubiegunowa.

Spis treści

1. Cyklofrenia: przyczyny
2. Cyklofrenia - objawy
3. Choroba afektywna dwubiegunowa
4. ChAD: kiedy do lekarza
5. ChAD: leczenie

Cyklofrenia (choroba afektywna jedno- lub dwubiegunowa) to choroba w której cyklicznie pojawiają się patologiczne zmiany nastroju: depresji, czyli smutku, przygnębienia i utraty chęci życia, albo depresji i manii czyli nienaturalnie podwyższonego nastroju, euforii, myśli wielkościowych i skłonności do niebezpiecznych zachowań.

Obecnie psychiatrzy używają nazw: choroba afektywna jednobiegunowa (jeśli chory ma cykliczne nawroty depresji) lub choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD), gdy ma fazy depresji i manii.

Cyklofrenia: przyczyny

Naukowcy i lekarze nie potrafią wskazać jednoznacznej przyczyny choroby afektywnej. Na pewno w dużej mierze decydują o niej skłonności genetyczne. Poza tym przypuszcza się, że jest związana z występującymi okresowo nieprawidłowymi przemianami ważnych neuroprzekaźników: katecholaminy, dopaminy, noradrenaliny oraz serotoniny. Niestety nie wiadomo czym te zaburzenia są spowodowane. Naukowcy biorą też pod uwagę znaczenie mikrourazów mózgu.

Stwierdzono, że chorobą afektywną dwubiegunową (z naprzemiennymi fazami depresji i manii) są bardziej zagrożone osoby samotne, pozbawione wsparcia społecznego, doświadczające trudnych, stresujących negatywnych zdarzeń. W ChAD charakterystyczne są zaburzenia hormonów wydzielanych w reakcji organizmu na stres. Badania mózgu chorych na chorobę afektywną wykazały też zmiany w strukturach mózgu. Niektóre z ośrodków powiększają się, np. te odpowiedzialne za emocje, ale działają mniej efektywnie. Czynności mózgu stają się też nieskoordynowane.

Cyklofrenia - objawy

W fazie depresji chory jest smutny, przygnębiony, ma czarne myśli. Jest apatyczny, pozbawiony energii, trudno mu się zmobilizować do działania, wszystko wydaje mu się za trudne, ma poczucie, że niczemu nie jest w stanie podołać, niejednokrotnie oskarża siebie i podważa swoją wartość. Objawia się to w zaniedbaniu codziennych czynności, niezdolności do pracy, nawet w spowolnionych ruchach. Chory ma też problemy z pamięcią, koncentracją i obniżeniem sprawności umysłowej. Często pojawia się obsesyjne skupienie na jednej dominującej myśli, której nie może porzucić. Wszystkim tym zaburzeniom towarzyszy lęk i silne poczucie winy. Stan jest tak przykry i trudny, ze chory ma myśli samobójcze i podejmuje niejednokrotnie próby samobójcze, by się od niego uwolnić. Tego rodzaju endogenna (mająca przyczyny wewnętrzne) depresja, w przypadku choroby afektywnej jednobiegunowej, nieleczona, trwa od 6-9 miesięcy. Potem następuje okres remisji trwający 6-10 lat. Następne nawroty pojawiają się częściej, 7-8 razy w życiu chorego.

Choroba afektywna dwubiegunowa

W chorobie afektywnej dwubiegunowej faza depresyjna ma podobny przebieg jak jednobiegunowej. Dla niej jednak charakterystyczne jest pojawienie się także fazy manii. Nie następuje to naprzemiennie. Epizod manii może następować jeden po drugim, lub wystąpić po kilku epizodach depresyjnych, albo przeplatać się z depresją. U każdego chorego choroba przebiega nieco inaczej stąd niełatwo ją zdiagnozować. Mania charakteryzuje się tym, że chory jest stale pobudzony, w euforycznym nastroju, pełen pomysłów i werwy. Zaraża radością i optymizmem, ma wielkie plany, często przekonany jest o swojej wyjątkowości. Osoby, które są w stanie łagodniejszym, tzw. hipomanii, i ich zachowania mieszczą się w granicach tolerancji, są uznawane za wspaniałych kompanów, mają wzięcie u płci przeciwnej i są popularne w towarzystwie. Nie brakuje im bowiem uroku, a ich energia jest niezwykle pociągająca. Nastrój maniakalny ma jednak i swoje złe strony. Nasilony prowadzi do niebezpiecznych zachowań: hazardu, nieostrożnej jazdy samochodem, podejmowania niebezpiecznych działań, sięgania po używki. Często osoby w fazie manii bez pamięci wydają lub rozdają pieniądze, ryzykownie je inwestują, przegrywają je, padają ofiarą oszustów. Tracą majątek, stają się niebezpieczni dla siebie i swoich bliskich. Rośnie w nich drażliwość i wybuchowość, stają się niecierpliwi i nieprzewidywalni. Faza manii, nieleczona, może trwać kilka dni, miesięcy albo lat. I trudno przewidzieć jaki epizod - manii czy depresji - nastąpi po okresie remisji choroby.

ChAD: kiedy do lekarza

Jeśli faza depresji trwa miesiąc, a faza manii tydzień - należy zgłosić się do lekarza psychiatry. Jeżeli chory depresyjny ma myśli samobójcze, a chory maniakalny skłonność do niebezpiecznych, zagrażających sobie i innym zachowań (np. hazard zagrażający zasobom finansowym, niebezpieczne rajdy samochodem lub motorem, upijanie się lub zażywnie narkotyków) należy reagować wcześniej. Lekarz musi przeprowadzić bardzo szczegółowy wywiad oraz wykluczyć inne choroby, które dają podobne objawy, np. zaburzenia lękowe, ADHD, uzależnienia, stwardnienie rozsiane, toczeń, guz mózgu, padaczka, AIDS czy zapalenie mózgu. Będzie to wymagało wykonania specjalistycznych badań oraz być może będzie to wymagało konsultacji z innymi specjalistami. Chory może więc zostać zatrzymany w szpitalu.

ChAD: leczenie

Chorym na chorobę afektywną, zależnie od fazy podaje się leki antydepresyjne oraz stabilizatory nastroju, a także leki przeciwpsychotyczne, przeciwdrgawkowe oraz innego rodzaju neuroleptyki przydatne w określonym, konkretnym przypadku. Chorym w fazie manii podaje się leki uspokajające i wyciszające. Stosowana jest także psychoterapia. Lekarze uważają, że skuteczna jest zwłaszcza psychoterapia poznawczo-behawioralna, która analizuje związki między myśleniem, zachowaniem i nastrojem. Choroba afektywna, zarówno jedno jak i dwubiegunowa jest choroba nieuleczalną. Można znosić jej objawy, jednak nie umiemy powstrzymać, ani przewidzieć jej  nawrotów. Niektóre z leków stosowanych w ostrej fazie trzeba brać przez całe życie. Lekarze często zalecają codzienne przyjmowanie soli litu, które stabilizują nastrój. Bardzo pomocna jest psychoedukacja i współpraca samego chorego. Stabilizująco na nastrój działa uregulowany tryb życia, unikanie stresu, systematyczna aktywność fizyczna oraz dieta bogata w kwasy tłuszczowe omega-3, które są stabilizatorem nastroju. Bardzo przydatna jest też samoobserwacja chorego, np. prowadzenie dzienniczka, w którym zapisuje swój stan psychiczny, nastrój, rekcje na leki. Umożliwia to wychwycenie bardzo wcześnie zbliżających się epizodów manii lub depresji i zastosowanie odpowiedniej farmakologii, by uchronić chorych przed niszczącymi zmianami nastrojów i ich skutkami.