Choroba Alzheimera: schorzenie otępienne

Choroba Alzheimera najczęściej rozwija się u osób powyżej 65. roku życia (95 proc. przypadków). Przyczyna choroby jak dotąd nie jest znana najprawdopodobniej jej rozwój zależy od wielu rożnych czynników. Na chorobę Alzheimera częściej chorują kobiety. Należy ona do grupy tzw. schorzeń otępiennych. Przyczyny, objawy, leczenie choroby Azheimera.

Spis treści

1. Przyczyny powstawania choroby Alzheimera
2. Objawy choroby Alzheimera
3. Trzy etapy choroby Alzheimera
4. Diagnostyka choroby Alzheimera
5. Leczenie choroby Alzheimera

Choroba Alzheimera powoduje stopniową utratę pamięci, upośledzenie logicznego myślenia oraz na zawsze zmienia zachowanie człowieka. W Polsce z powodu choroby cierpi ok. 250 tysięcy osób, na całym świecie nawet 21 milionów. Pierwszy przypadek choroby został opisany w 1907 r. przez lekarza Aloisa Alzheimera.

Przyczyny powstawania choroby Alzheimera

Naukowcy od wielu lat próbują odkryć jej przyczynę. Biorą pod uwagę następujące teorie:

• Predyspozycje genetyczne. W 15-20 proc. przypadków choroba występuje rodzinnie. Za jej rozwój odpowiedzialne są co najmniej cztery różne geny.

• Wiek. U osób powyżej 85. roku życia choroba dotyka co dziesiątego seniora. Wzrost zachorowań ma związek z wydłużeniem się średniej długości życia człowieka.

• Czynniki środowiskowe. W grupie ryzyka są osoby z niskim poziomem wykształcenia.

• Choroby naczyniowe. Badacze wskazują, że pewne schorzenia mają wpływ na powstawanie choroby. Należą do nich m.in. nadciśnienie tętnicze, cukrzyca oraz wysoki poziom cholesterolu.

• Zanik komórek nerwowych w mózgu. Wraz z wiekiem powoli giną neurony — to naturalne zjawisko. Jednak badacze zauważyli, że w chorobie Alzheimera ten proces postępuje bardzo szybko: w ciągu 7-12 lat umiera blisko połowa komórek. Skutkiem tego jest m.in. stopniowa utrata pamięci i zdolności poznawczych.

• Występowanie charakterystycznych płytek. W komórkach chorych lekarze znajdują nieprawidłowe elementy zbudowane z nierozpuszczalnych fragmentów białek.

• Obecność splotów. Innym odkryciem badaczy są kłębki zbudowane z tzw. białka tau, które występują w zdrowych komórkach. Nie są szkodliwe, ale w sprzyjających warunkach mogą prowokować w organizmie rozwój mechanizmów obronnych, które prowadzą do śmierci komórek nerwowych w mózgu.

Objawy choroby Alzheimera

Pierwsze symptomy choroby Alzheimera można łatwo przeoczyć. Zapominanie terminów, nazwisk, przejęzyczenia lub chwilowa dezorientacja zdarzają się przecież każdemu. Gdy jednak takie sytuacje powtarzają się często, powinno to zaniepokoić rodzinę. Wcześniejsze rozpoznanie choroby daje szansę na spowolnienie jej rozwoju oraz zredukowanie niektórych nieprzyjemnych objawów. Niestety, często bliscy obserwując symptomy choroby Alzheimera myślą, że są związane z procesem starzenia się lub postępującą depresją.

• Zapominanie o ostatnich wydarzeniach. Bliski nie może przypomnieć sobie, co jadł poprzedniego dnia lub z kim się spotkał. Ma trudności z określeniem właściwej daty. Jest za to w stanie sięgnąć pamięcią do bardziej odległych czasów — np. chętnie wspomina czasy młodości.
• Problem z doborem słów. Gdy twój podopieczny nie może dobrać właściwych słów, ma kłopot z ułożeniem poprawnego zdania lub nie pamięta niektórych wyrazów, może to świadczyć o rozwijającej się demencji.
• Kłopoty z wykonywaniem codziennych czynności. Choremu zaczynają sprawiać trudności rutynowe obowiązki, np. ugotowanie obiadu. Nie tylko zapomina podać dania, ale nie pamięta również, że je przygotował. Jest to niebezpieczne, gdyż potrawa może gotować się wiele godzin, a w efekcie dojść do pożaru.
• Utrata zmysłu orientacji. Osoby z chorobą Alzheimera często gubią się na własnej ulicy, na dobrze znanym osiedlu. Nie są w stanie powrócić samodzielnie do domu. Zdarza się, że wychodzą z domu i tracą poczucie czasu, wędrując godzinami bez celu.
• Zmienny nastrój. Charakterystyczne dla choroby Alzheimera jest skrajna zmienność humoru. Na przykład z płaczliwego nastroju gwałtownie przechodzi do euforii lub z głębokiej zadumy popada w złość. Co ważne, zmiana nastroju następuje bez widocznego powodu.
• Gubienie przedmiotów. Bliski potrafi chować rzeczy codziennego użytku, takie jak klucze, torebkę czy portfel w nietypowych miejscach, np. w lodówce. Natychmiast zapomina, co z nimi zrobił.
• Brak umiejętności oceny temperatury. Na przykład chory może wyjść z domu zimą ubrany jedynie w piżamę albo spacerować w upał, mając na sobie pięć swetrów. Osoby cierpiące na chorobę Alzheimera często nie potrafią dostosować ubioru o warunków atmosferycznych. To samo dotyczy temperatury wody - potrafią umyć się we wrzątku lub w lodowatej wodzie.
• Trudności z liczeniem. Chorzy nie potrafią wykonać prostych rachunków, np. odejmować w pamięci. Mają też kłopot z określeniem wartości pieniądza - zdarza się, że wyrzucają banknoty do kosza na śmieci.
• Dziwne zachowania. W miarę rozwoju choroby bliski może stawać się podejrzliwy, lękliwy, apatyczny. Bywa, że ma niestosowne zachowania seksualne, np. obnaża się przy obcych.
• Urojenia. Chory oskarża często rodzinę o kradzież rożnych przedmiotów lub pieniędzy. Może również narzekać, że został porzucony i nikt się nim nie zajmuje. Bywa również, że taka osoba „widzi” postać człowieka lub zwierzęcia - prowadzi ze zjawami rozmowę, gestykuluje itp.
• Zaburzenia odżywiania. Bywa, że podopieczny traci apetyt, je mniejsze porcje. Albo wręcz odwrotnie -  przejada się. Niektórzy próbują spożyć niejadalne przedmioty, np. kredę. Problemem może być też nadmierne spożywanie alkoholu.

Trzy etapy choroby Alzheimera

Wczesny — otępienie łagodne. Występują zaburzenia pamięci, ale nie powodują problemów w codziennym funkcjonowaniu. Chory zapomina np. gdzie położył portfel czy klucze albo jak nazywa się dalszy znajomy, często powtarza pytania, zaczyna popełniać błędy w liczeniu itp. Nie jest w stanie przyswoić bieżących informacji usłyszanych od innych osób lub w radiu. Zdarzają się także kłopoty językowe — szuka odpowiednich słów, ale nie może sobie przypomnieć wyrazów. Pojawiają się niewielkie problemy z poruszaniem się po mieście.

Pośredni — otępienie średnio zaawansowane. Chory ma problemy z samodzielnym funkcjonowaniem. Gubi się w dobrze znanej okolicy, a nawet we własnym domu, przestaje rozpoznawać rodzinę, z trudem przypomina sobie nie tylko o ostatnich, ale także dawnych wydarzeniach. Pojawia się apatia, drażliwość, depresja. Nie może zasnąć albo jest nadmiernie senny - leży w łóżku przez cały dzień. Zaczyna mieć problemy z ubieraniem się i rozumieniem mowy. Nie potrafi też zarządzać pieniędzmi i podejmować bardziej złożonych decyzji.

Ciężki — otępienie bardzo zaawansowane. Chory traci zdolność samodzielnego chodzenia (porusza się zwykle prowadzony pod rękę) i wykonywania prostych czynności. Nie potrafi samodzielnie jeść, przetrzymuje jedzenie w buzi i wymaga zachęcania do połknięcia, nie kontroluje potrzeb fizjologicznych, przestaje mówić, nie rozpoznaje bliskich. Dochodzi też do utraty kontaktu ze światem. Pogłębia się również apatia, drażliwość i depresja. Niektórzy chorzy mogą nawet być agresywni.

Diagnostyka choroby Alzheimera

Gdy podejrzewasz, że u twojego bliskiego rozwija się choroba Alzheimera, skonsultuj się z lekarzem. Może to być neurolog, psychiatra lub geriatra. Nie tylko zaleci on odpowiednie leczenie, ale również da wskazówki co do dalszego postępowania z chorym. Skieruje również  w razie potrzeby do innego specjalisty, np. kardiologa, gdy wystąpi nadciśnienie tętnicze. Przed zastosowaniem odpowiedniej kuracji lekarz wykona m.in. testy diagnostyczne pozwalające na szybkie rozpoznanie otępienia i określenie stopnia nasilenia zaburzeń pamięci. Zleci też prawdopodobnie tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny mózgu. W razie wątpliwości diagnostyka może być rozszerzona o badanie płynu mózgowo-rdzeniowego i krwi oraz EEG (elektroencefalografię).

Leczenie choroby Alzheimera

Niestety, do tej pory nie wynaleziono skutecznego leku cofającego lub chociaż zatrzymującego postęp choroby Alzheimera. Jednak wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie może pomoc w opanowaniu niektórych jej objawów. Dzięki temu poprawia się nie tylko komfort życia chorego, ale także jego opiekuna. Na szczęście naukowcy pracują nad opracowaniem formuły specyfiku, który pozwoliłby na ujarzmienie schorzenia. Na razie na rynku dostępne są dwa rodzaje leków, które łagodzą przebieg choroby. Są to:

• inhibitory acelylocholinesterazy. Podwyższają poziom acetylocholiny, której zawartość u chorych znacznie spada. To substancja biorąca udział w komunikowaniu się komórek nerwowych i procesach zapamiętywania. Leki z tej grupy są stosowane do łagodzenia choroby w jej wczesnym stadium.

• antagoniści receptorów NMDA. Chronią komórki mózgowe przed nadmiernym pobudzeniem przez kwas glutaminowy, który je uszkadza.

Encyklopedia zdrowia emeryta