Ból głowy - przyczyny i rodzaje

Ból głowy to powszechna dolegliwość, jednak nie należy jej lekceważyć, bo może być objawem poważnej choroby. Ból z tyłu głowy może na przykład oznaczać nadciśnienie tętnicze, a ból głowy z prawej lub z lewej strony to częsty objaw migreny. Jakie są rodzaje bólu głowy? Dowiedz się, o jakich chorobach może świadczyć ból głowy z tyłu, w skroniach czy na czubku głowy.

Spis treści

1. Ból głowy - rodzaje
2. Ból głowy - co oznacza?
3. Ból głowy - jaka to choroba? Przyczyny bólu głowy
4. Ból głowy - objawy alarmujące

Ból głowy może być chorobą samą w sobie, ale dość często okazuje się, że ból głowy to objaw innej choroby. Niezależnie od tego, jak odczuwamy ból głowy, np. jako:

• ból z tyłu głowy
• ból w skroniach
• ból głowy z prawej strony
• ból głowy z lewej strony
• pulsujący ból głowy
• tępy ból głowy
• rozsadzający ból głowy

zwykle jest on w jakiś sposób związany z układem krążenia.

Mózg bowiem nie może boleć, bo nie ma w nim tzw. wolnych zakończeń nerwowych, odbierających bodźce bólowe. Ale bardzo wiele jest ich w otaczających mózg trzech oponach (twardej, pajęczej i miękkiej), które wyposażone są również w bardzo gęstą sieć naczyń krwionośnych. Gdy naczynia się rozszerzają, drażnią zakończenia nerwowe w oponach i właśnie to przysparza nam cierpienia.

Ból głowy - rodzaje

Ból głowy może wystąpić jako choroba pierwotna lub objawy wtórny do innych zaburzeń. Można wyróżnić co najmniej kilka rodzajów bólu głowy - w zależności od ich lokalizacji lub specyficznych objawów.

Ze względu na lokalizację wyróżniamy:

• ból z tyłu głowy - zlokalizowany jest u podstawy czaszki. Może mieć wiele przyczyn, ale najczęściej spotykane to urazy i przeciążenia w obrębie kręgosłupa szyjnego oraz nadciśnienie (wówczas charakterystyczne jest, że ból głowy z tyłu często pojawia się rano - ale nie jest to regułą). Rzadziej ból z tyłu głowy wskazuje na migrenę podstawną lub na guza mózgu zlokalizowanego w części potylicznej;
• ból głowy z prawej lub z lewej strony - taki jednostronny ból to charakterystyczny objaw migreny lub klasterowego bólu głowy. Czasem jest to skutek przeciążeń i napięć w obrębie prawego lub lewego barku;
• ból głowy w skroniach - zwykle wskazuje na migrenę lub jest objawem napięciowego bólu głowy. Wtórne przyczyny bólu głowy w skroniach to urazy głowy i szyi, choroby naczyń krwionośnych, zakażenia bakteryjne, wirusowe czy guzy mózgu;
• ból głowy z przodu w okolicach czoła - to także bardzo częsty objaw migreny i napięciowego bólu głowy, ale może być też powiązany z zapaleniem zatok obocznych nosa (wówczas mamy do czynienia z zatokowym bólem głowy).

Ze względu na charakter bólu głowy można wyróżnić:

• gromadny ból głowy - to jednostronne napady bólu w okolicy oczodołowo-skroniowej o tej samej porze dnia. To głęboki, silny, trwający 30-180 min ból głowy, często z towarzyszącym łzawieniem, zaczerwienieniem twarzy lub zespołem Hornera. Może pojawić się także niepokój;
• migrenowy ból głowy - często jest pulsujący i jednostronny, trwający 4-27 godzin, niekiedy z towarzyszącą aurą, nudnościami, światłowstrętem, wstrętem do dźwięków lub zapachów. Ból ten ulega nasileniu podczas wysiłku, zmniejszeniu podczas leżenia w ciemnym pomieszczeniu, ustępujący podczas snu;
• napięciowy ból głowy - przerywany lub ciągły, łagodny, obustronny i uciskający ból w okolicy potylicznej lub czołowej, rozchodzący się na całą głowę. Ulega nasileniu pod koniec dnia.

Dowiedz się więcej o rodzajach bólu głowy

Zobacz galerię 9 zdjęć

Ból głowy - co oznacza?

Statystyki medyczne wskazują, że zdecydowanie najczęściej we znaki dają się nam tzw. napięciowe bóle głowy, które nie wynikają z żadnej choroby, lecz są chorobą samą w sobie.

Czynników mogących wyzwolić ten rodzaj bólu jest bardzo wiele np.:

• brak snu;
• przemęczenie;
• głód;
• niewygodna pozycja, powodująca napięcie mięśni;
• emocje.

Stres inicjuje bowiem proces produkcji określonych hormonów, m.in. katecholamin i kortyzolu, pod wpływem których zwiększa się napięcie mięśni, przyśpiesza akcja serca i rośnie ciśnienie tętnicze.

Reakcją obronną organizmu jest wówczas rozszerzanie naczyń krwionośnych, dzięki czemu ciśnienie obniża się i zmniejsza się zagrożenie np. wylewem. Jednak rozszerzone naczynia wywołują ból głowy.

Jak walczyć z takim bólem? Najszybciej za pomocą tabletki z paracetamolem, ibuprofenem, kwasem acetylosalicylowym. Ale sięgając po nie zbyt często, można się od nich uzależnić i nabawić tzw. polekowego bólu głowy.

Dlatego warto wypróbować także inne środki, które łagodzą napięcie mięśni i nerwów:

• ćwiczenia relaksacyjne;
• akupresurę;
• masaż głowy i karku;
• aromatyczną, ciepłą kąpiel.

Dobry efekt może też przynieść wypicie kawy, bo kofeina powoduje obkurczenie naczyń krwionośnych.

Sprawdź też: Migrena to silny przeciwnik - jak ją pokonać?

Ból głowy - jaka to choroba? Przyczyny bólu głowy

Ból głowy towarzyszy też wielu chorobom, zarówno tym banalnym (np. przeziębieniu), jak i poważnym. Czasem jest tak charakterystycznym ich objawem, że od razu nasuwa podejrzenie, co może być jego prawdziwą przyczyną.

• Nadciśnienie tętnicze - ból głowy występuje szczególnie wtedy, gdy ciśnienie rośnie skokowo lub jego wartość jest bardzo wysoka; zwykle dokucza rano (rankiem nadciśnienie jest najwyższe), najczęściej w okolicach potylicy - takie bóle są też dość typowe w przypadku guzów nadnerczy, ponieważ to schorzenie prowadzi do wzrostu ciśnienia krwi.
• Neuralgia nerwu twarzowego objawia się silnymi napadowymi bólami jednej strony twarzy, które trwają 1-2 minuty i powtarzają się wielokrotnie w ciągu dnia.
• Zapalenie zatok - chłód i wiatr zaostrzają zmiany zapalne błony śluzowej zatok, co powoduje tępy ból w okolicy zatok czołowych i przynosowych, który nasila się przy pochylaniu głowy.
• Wady wzroku jeśli nie są korygowane za pomocą dobrze dobranych okularów, powodują nadmierne napięcie mięśni gałek ocznych i w efekcie ból w okolicy czołowej i ciemieniowej.
• Jaskra z wąskim kątem przesączania - bóle głowy są jednostronne, pojawiają się aureole wokół świateł, zmniejszona jest ostrość wzroku, pojawiają się też wymioty.
• Zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa, głównie jego odcinka szyjnego, powodują przykurcze mięśni i zaburzenia w przepływie krwi do mózgu, co jest przyczyną bólu zwykle w okolicach potylicy, najczęściej po wykonaniu czynności związanych z odchyleniem głowy ku tyłowi.
• Chore zęby - ból towarzyszący stanowi zapalnemu zębów (głównie trzonowych) może promieniować z zatok szczękowych na całą głowę.
• Zatrucie substancją toksyczną - ból głowy występuje przy zatruciu tlenkiem węgla, nitrobenzenem (farby, lakiery), alkoholem etylowym, metylowym, nikotyną oraz przewlekłym zatruciu ołowiem.
• Olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic - jednostronny pulsujący ból, ból podczas czesania się, zaburzenia widzenia, chromatanie żuchwy, gorączka, utrata masy ciała, poty, tkliwość tętnicy skroniowej, bóle mięśni proksymalnych.

Czasem ból głowy sygnalizuje schorzenie, które może zagrozić życiu i wymaga natychmiastowej pomocy lekarza.

• Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych - silny ból głowy jest pierwszym objawem choroby, towarzyszy mu sztywność karku, gorączka, nudności.
• Zapalenie mózgu - gorączka, zmiana stanu psychicznego, napady padaczkowe.
• Tętniak mózgu - ból jest bardzo silny, występują także wymioty, podwójne widzenie, osłabienie kończyn.
• Wstrząs mózgu - ból pojawił się po urazie głowy i towarzyszą mu zawroty głowy, senność, wymioty.
• Krwawienie śródczaszkowe - nagłe objawy - wymioty, zmiana stanu psychicznego.
• Krwotok podpajęczynówkowy - szczyt natężenia bólu po kilku sekundach (piorunujący ból głowy), wymioty, omdlenie, przymglenie świadomości.
• Krwiak podtwardówkowy - senność, zmiana stany psychicznego, niedowład połowiczy, obecność czynników ryzyka - podeszły wiek, koagulopatia, demencja, stosowanie antykoagulantów, nadużywanie alkoholu.
• Guz lub inna nieprawidłowa masa - ostatecznie zmiana stanu psychicznego, napady padaczkowe, wymioty, podwójne widzenie przy patrzeniu w bok.

Ból głowy - objawy alarmujące

• Objawy związane z układem nerwowym, np. zmiana stanu psychicznego, osłabienie, podwójne widzenie, obrzęk tarczy nerwu wzrokowego, ogniskowe ubytki  neurologiczne - mogą sugerować zapalenie mózgu, krwiak podtwardówkowy, krwotok podpajęczynówkowy lub śródczaszkowy, guz, inna nieprawidłowa masa w mózgowiu, zwiększone ciśnienie śródczaszkowe.
• Wystąpienie bólu głowy po 50. roku życia - to zwiększone ryzyko poważnej przyczyny, np. guz, olbrzymiokomórkowe zapalenie naczyń.
• Piorunujący ból głowy - ciężki ból głowy nasilający się w ciągu kilku sekund - może sugerować krwotok podpajęczynówkowy.
• Objawy olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic, np. zaburzenia widzenia, chromanie żuchwy, gorączka, utrata masy ciała, tkliwość tętnicy skroniowej, bóle mięśni proksymalnych.
• Objawy ogólnoustrojowe, np. gorączka, utrata masy ciała - razem z bólem głowy mogą sugerować raka, nadczynność tarczycy.
• Narastający ból głowy.
• Przekrwione oczy i aureole wokół świateł - mogą sugerować ostry atak jaskry z kątem przesączania.