Balizm - gdy ręce i nogi robią, co chcą

Balizm to niekontrolowane, gwałtowne ruchy kończyn, występujące także w spoczynku. Problem ma podłoże neurologiczne i dotyczy osób w każdym wieku, choć najczęściej starszych. Jakie są przyczyny balizmu i jak leczy się to zaburzenie?

Spis treści

1. Przyczyny balizmu
2. Leczenie balizmu

Balizm jest zaburzeniem neurologicznym, związanym z uszkodzeniem jądra niskowzgórzowego Luysa w układzie pozapiramidowym, które objawia się nieprawidłowymi ruchami. Chory wykonuje bezcelowe, gwałtowne, zamaszyste ruchy kończynami.

Balizm to jedna z dysfunkcji układu pozapiramidowego. Poza nim wyróżniamy m.in. chorobę Parkinsona, pląsawicę Huntingtona i zwyrodnienie wątrobowo-soczewkowe.

Znienacka wyrzuca rękę lub nogę przed siebie lub w innym kierunku. Wygląda to tak, jakby odrzucał od siebie kończynę. Niestety, ta gwałtowność prowadzi często do okaleczania się przez chorego, który sam nigdy nie spodziewa się, że może w coś uderzyć. Dlatego u osób dotkniętych balizmem obserwuje się liczne siniaki i zadrapania na ciele.

Ruchy baliczne mogą pojawiać się także w czasie spoczynku. Często budzą chorego i prowadzą do przemęczenia i ogólnego obniżonego jego samopoczucia. Poza wyczerpaniem mogą skutkować także niepełnosprawnością.

Balizm zwykle dotyczy proksymalnych, czyli bliższych (dosiebnych) części nóg i rąk, rzadziej szyi. Jeśli ruchy baliczne obejmują tylko jedną stronę ciała, mówimy o hemibalizmie (jest to najczęściej spotykana forma balizmu), jeśli tylko jednej kończyny – o monobalizmie. Rzadziej spotykane są mimowolne ruchy dystalnych (dalszych) części kończyn, jednak o lżejszym nasileniu.

Przyczyny balizmu

Ruchy baliczne mogą pojawić się w związku z uszkodzeniem jąder podstawnych (głównie j. niskowzgórzowego), wzgórza lub istoty białej półkul mózgu. Bardzo często współwystępują z ruchami pląsawiczymi, do których są podobne pod względem morfologicznym i etiologicznym. Pozostałymi przyczynami balizmu są:

• udar niedokrwienny lub udar krwotoczny
• nowotwory
• zmiany demielinizacyjne
• choroby krwi (choroby układowe tkanki łącznej)
• efekt uboczny działania leków przeciwpadaczkowych lub lewodopy (stosowanych w terapii choroby Parkinsona)
• zakażenia, jak kiła, gruźlica, czy toksoplazmoza
• zapalenia immunologiczne (toczeń, pląsawica Sydenhama, twardzina układowa, choroba Behceta)
• urazy głowy
• dziedziczne choroby zwyrodnieniowe

Leczenie balizmu

Czasami ruchy baliczne ustępują samoistnie w okresie od kilku dni do kilku tygodni od np. wystąpienia udaru. Przeważnie jednak trzeba wdrożyć odpowiednie leczenie. Nadmierne pobudzenie mięśni zmniejszają leki antydopaminergiczne. Poprawę przynoszą także gabapentyna i kwas walproinowy (stosowane w leczeniu padaczki). W balizmie stosuje się także leczenie neurochirurgiczne, które ma na celu uszkodzenie struktur odpowiadających za występowanie ruchów mimowolnych i tym samym zmniejszenie albo zlikwidowanie ruchów balicznych. Wśród tych operacji wyróżniamy:

• talamotomię stereotaktyczną, która polega na celowym uszkodzeniu niewielkiej części wzgórza, oraz
• palidotomię stereotaktyczną – polegającą na uszkodzeniu małego obszaru gałki bladej