Nietrzymanie moczu: przyczyny, objawy, leczenie

Nietrzymanie moczu (NTM) dotyka co ósmą kobietę w wieku do 39 lat, co drugą po menopauzie. Większość ukrywa ten problem nawet przed lekarzem. A nietrzymanie moczu to choroba, którą – choć jest przewlekła – można skutecznie leczyć. Co oznacza nietrzymanie moczu i czym jest spowodowane?

Nietrzymanie moczu dotyczy obojga płci, ale kobiety cierpią z tego powodu dwa razy częściej niż mężczyźni. Najpowszechniej występuje wysiłkowe nietrzymanie moczu, które objawia się popuszczaniem moczu czasem podczas nawet niewielkiego wysiłku – w trakcie kaszlu, kichania, podnoszenia przedmiotów, chodzenia, biegania czy ćwiczeń fizycznych.

Dla większości kobiet jest to problem niezwykle wstydliwy, co potwierdzają także statystyki. Blisko 2/3 kobiet z nietrzymaniem moczu nigdy nie konsultowało się z lekarzem. A te, które zdecydowały się na rozmowę ze specjalistą, zwlekały z tym średnio 3 lata. Jeżeli do tej pory nic nie zrobiłaś ze swoim problemem, czas to zmienić.

Spis treści

1. Nietrzymanie moczu: przyczyny
2. Nietrzymanie moczu: diagnoza
3. Nietrzymanie moczu: trzy stopnie zaawansowania
4. Nietrzymanie moczu: leczenie zachowawcze
5. Nietrzymanie moczu: zabiegi inwazyjne

Nietrzymanie moczu: przyczyny

Schorzenie, jakim jest wysiłkowe nietrzymanie moczu, nie minie samo. Wręcz przeciwnie, będzie postępować. Zwykle zaczyna się po 45.–50. roku życia, gdy spada poziom hormonów płciowych, ale może pojawić się znacznie wcześniej. Specjaliści dzielą nietrzymanie moczu na trzy rodzaje:

• wysiłkowe nietrzymanie moczu – gubienie różnych porcji moczu (od kropli) podczas wysiłku fizycznego, kaszlu, kichania, podnoszenia ciężkich przedmiotów, a w najcięższej postaci – nawet wstawania z krzesła. Chorobie sprzyja otyłość (NTM występuje 4 razy częściej u kobiet otyłych niż u szczupłych), menopauza i okres pomenopauzalny, przewlekły kaszel, niektóre choroby neurologiczne, ciąże i porody (szczególnie zabiegowe), duża masa urodzeniowa dziecka, obniżenie narządu rodnego, częste infekcje dróg moczowych, zaparcia, ciężka praca fizyczna i palenie papierosów.

• naglące nietrzymanie moczu – pojawia się wskutek silnego parcia na cewkę moczową i pęcherz (tzw. parcie naglące), nad którym kobieta nie może w żaden sposób zapanować i którego nie jest w stanie przewidzieć. Konsekwencją jest wyciek moczu – od kilku kropli do całkowitego opróżnienia pęcherza. Przyczyną tej postaci choroby jest nadwrażliwy pęcherz, czyli taki, który kurczy się (domaga się opróżnienia) nawet wtedy, gdy zgromadzi się w nim niewiele moczu. Może to być skutek nieprawidłowej kontroli nerwowej nad czynnością dolnych dróg moczowych. Czynnikiem sprawczym bywają nawracające infekcje układu moczowego. Inny powód to choroby ogólnoustrojowe, np. cukrzyca, choroba Parkinsona, choroba Alzheimera, stwardnienie rozsiane, demencja starcza. Przyczyną tej postaci NTM mogą być także leki, np. odwadniające.

• nietrzymanie moczu z przepełnienia cechuje się kroplową utratą moczu na skutek przepełnienia pęcherza moczowego i znacznego rozciągnięcia jego ścian.

Oprócz tego może dochodzić do przemijającego nietrzymania moczu - mamy z nim do czynienia u osób, które zwykle świadomie kontrolują opróżnianie pęcherza i tylko okresowo mają z tym problem np. z powodu zapalenia pęcherza, przyjmowania niektórych leków (np. leków moczopędnych lub rozluźniających mięśnie), po wypiciu napojów alkoholowych i zawierających kofeinę (działają moczopędnie) czy napojów z owoców cytrusowych (u niektórych osób podrażniają pęcherz moczowy).

Nietrzymanie moczu: diagnoza

Diagnozowanie nietrzymania moczu rozpoczyna się od ogólna oceny stanu zdrowia. Powinien zostać przeprowadzony wywiad ginekologiczno-położniczy lub urologiczny, wywiad neurologiczny. Pacjent powinien móc opowiedzieć lekarzowi o tym, od kiedy ma problem, jak nietrzymanie moczu wpływa na jego jakość życia oraz jak ocenia ilość traconego mimowolnie moczu.

Kolejnymi krokami przybliżającymi do postawienia diagnozy są:

• badanie jamy brzusznej
• badanie ginekologiczne
• badanie per rectum
• badanie neurologiczne
• badanie USG
• badanie ogólne moczu i posiew moczu
• ocena ilości moczu zalegającego po mikcji
• cystouretroskopia
• badanie urodynamiczne

Ważnym elementem diagnostycznym jest kwestionariusz do oceny nietrzymania moczu i dzienniczek mikcji.

Pacjent musi odpowiedzieć na pytania:

• jak często zdarza mu się gubienie moczu
• jak duże ilości moczu są gubione
• w jakich sytuacjach bezwiednie gubiony jest mocz
• po jakim wydarzeniu wystąpiło gubienie moczu
• czy oddawaniu moczu towarzyszy ból
• czy moczenie występuje w nocy
• jak często w ciągu dnia jest oddawany mocz

Poza tym, podczas rozmowy z lekarzem, pacjent przedstawia dzienniczek mikcji, który udokumentuje dolegliwości związane z zaburzeniami w trzymaniu moczu oraz pozwala ocenić nawyki dietetyczne dotyczące spożywania napojów i oddawania moczu.

Dzienniczek mikcji powinien zawierać:

• ilość mikcji dziennie
• częstotliwość epizodów niekontrolowanego oddawania moczu
• ilość bezwiednie oddawanego moczu
• ilość epizodów nocnego oddawania moczu

Zobacz, co warto wiedzieć o nietrzymaniu moczu i innych chorobach układu moczowego

Nietrzymanie moczu: trzy stopnie zaawansowania

Specjaliści przyjęli trzystopniową skalę, która pozwala im określić zaawansowanie choroby:

• I stopień - niekontrolowany wypływ moczu zdarza się podczas nagłego napięcia powłok brzusznych, kiedy w jamie brzusznej szybko wzrasta ciśnienie (kichanie, śmiech, wysiłek fizyczny np. podnoszenie ciężkiego przedmiotu, kaszel)

• II stopień - do wypływu moczu dochodzi podczas normalnych czynności, takich jak bieganie, praca fizyczna, wchodzenie po schodach. Każda aktywność, sprawiająca, że szeroko rozstawiamy nogi może być pretekstem do popuszczenia moczu

• III stopień - wypływ moczu ma miejsce w zasadzie w każdej sytuacji, więc problemem staje się nie tylko sam wypływ moczu, ale również jego zapach, może też dochodzić do wtórnych zakażeń

Nietrzymanie moczu: leczenie zachowawcze

W przypadku naglącego nietrzymania moczu kobiecie proponuje się leczenie zachowawcze, które polega na modyfikacji stylu życia, zmianie diety, rodzaju i ilości przyjmowanych płynów (np. ograniczenie picia kawy), ćwiczenia mięśni dna miednicy i farmakoterapię.

Leki, które stosuje się u tej grupy kobiet, mają "uspokoić" pęcherz, aby nie reagował on gwałtownym opróżnieniem się na każdą porcję moczu, jaka do niego napłynie. Leki te działają przez całą dobę, ale – co ważne – nie zakłócają fizjologicznego oddawania moczu. Jeśli te metody zawiodą, możliwe jest ostrzyknięcie pęcherza toksyną botulinową.

W przypadku wysiłkowego nietrzymania moczu niewielkiego stopnia kobieta powinna nauczyć się świadomego wzmacniania mięśni dna miednicy poprzez odpowiednie ćwiczenia. Idealną sytuacją jest rehabilitacja mięśni dna miednicy poprzez elektrostymulację.

Inna metoda wzmacniania tych mięśni jest biofeedback, czyli kontrolowane zarówno przez lekarza, jak i pacjentkę ćwiczenie skurczów dna miednicy przy zastosowaniu specjalnej aparatury.

Panie, które z różnych względów nie mogą dotrzeć do specjalistycznej poradni, mogą kupić na własny użytek indywidualny elekrostymulator (koszt ok. 500 zł) i korzystać z niego zgodnie ze wskazówkami lekarza.

Nietrzymanie moczu: zabiegi inwazyjne

Kobietom, u których doszło do znacznego nasilenia nietrzymania moczu lekarz proponuje operację. Ale, z różnych względów, zabieg może być wykonany także przy mniej zaawansowanej chorobie.

Obecnie w większości klinik przy operacyjnym leczeniu nietrzymania moczu stosuje się technikę, która polega na wszczepieniu pod cewkę moczową syntetycznej, polipropylenowej taśmy. Z czasem taśma przerasta tkankami pacjentki i stymuluje miejscową produkcję kolagenu. Nowe włókna kolagenowe podpierają cewkę, a to zapobiega wyciekowi moczu.

Zabieg wykonywany jest drogą przezpochwową, bez naruszenia powłok brzucha. Metoda jest mało inwazyjna, zabieg trwa krótko. Przy prawidłowej kwalifikacji do operacji jej skuteczność jest oceniana na 90%.

Możliwa jest także jest operacja brzuszna. Tę metodę stosuje się, gdy oprócz nietrzymania moczu istnieje jeszcze inny problem medyczny (np. mięśniaki macicy), który należy rozwiązać chirurgicznie. Przez kilka tygodni po zabiegu kobieta może odczuwać dyskomfort w okolicy pochwy, pojawia się wydzielina zabarwiona krwią, która jest oznaką gojenia i oczyszczania się pochwy.

Zwykle po operacji pacjentka otrzymuje zwolnienie lekarskie (ok. miesiąca). W okresie pooperacyjnym wskazane jest unikanie wysiłku fizycznego, dźwigania ciężarów, intensywnego uprawiania sportu.

Jeśli przydarzy się przeziębienie, należy poprosić lekarza o środki powstrzymujące kaszel, aby nie nadwerężać mięśni dna miednicy i nie doprowadzić do naruszenia umocowania taśmy. Operowane miejsce goi się ok. 6 tygodni i w tym czasie należy się powstrzymać od stosunków pochwowych. Potem można wrócić do normalnego współżycia. Partner nie będzie odczuwał obecności taśmy.

Większość pań już bezpośrednio po operacji odczuwa znaczną poprawę. U innych na efekt trzeba poczekać ok. 2 tygodni. Ważne jest i to, aby po zabiegu powstrzymywać się od zajęć, które stały się przyczyną nietrzymania moczu. Warto zadbać o właściwą masę ciała, unikać zaparć i wyeliminować z menu bardzo ostre przyprawy, znaczne ilości alkoholu i kawy.

W niektórych gabinetach i klinikach oferowane jest leczenie nietrzymania moczu laserami jagowo-erbowymi. Jednak Polskie Towarzystwo Uroginekologiczne, kierując się dbałością o interes polskich Pacjentek i zapewnienie im rzetelnego leczenia, nie zaleca i nie popiera leczenia nietrzymania moczu i obniżenia narządów miednicy mniejszej z użyciem lasera uznając tę metodę za eksperymentalną, niesprawdzoną, wątpliwie skuteczną i możliwie obarczoną późnymi powikłaniami. Pełna treść stanowiska PTUG

Czytaj też:

• Nietrzymanie moczu u mężczyzn - przyczyny i leczenie
• Nietrzymanie moczu pomoże operacja
• Pessaroterapia: wskazania i zalety. Rodzaje pessarów

Co dziesiąty Polak ma problemy z nietrzymaniem moczu

O tym, że nietrzymanie moczu jest chorobą przewlekłą, ale mozna ją skutecznie leczyć mówią prof. Tomasz Rechberger, kierownik Katedry i Kliniki Ginekologii UM w Lublinie oraz Anna Sarbak ze Stowarzyszenie Osób z Nietrzymaniem Moczu UroConti.

Źródło wideo: newseria.pl

Agnieszka Paculanka