Cewnikowanie: wskazania. Jak zakłada się cewnik?

Cewnikowanie to wprowadzenie do pęcherza rurki, która odprowadza z niego mocz do specjalnego woreczka. Cewnikowanie bywa niezbędne w procesie leczenia albo diagnozowania choroby. Wiele osób boi się bólu podczas cewnikowania. Niepotrzebnie, bo obecnie do takich zabiegów używa się środków znieczulających. Jak przebiega zakładanie cewnika i jego wymiana? Jak dbać o higienę?

Spis treści

1. Cewnikowanie: wskazania
2. Cewnikowanie: przebieg zabiegu
3. Cewnikowanie: jak radzić sobie później w domu?

Cewnikowanie oznacza proces zakładania cewnika urologicznego, czyli cienkiej, elastycznej rurki połączonej ze zbiornikiem. Rurka umożliwia odprowadzenie moczu z układu moczowego. Najczęściej wsuwana jest przez cewkę do pęcherza. Zdarza się, że trzeba ją wprowadzić głębiej, aż do moczowodów, aby opróżnić nerki. Jednak nie zawsze zakładanie cewnika przebiega w opisany wyżej sposób. Są sytuacje, w których wprowadza się go przez skórę wprost do nerki lub do pęcherza (nad spojeniem łonowym).

Cewnikowanie może być przeprowadzone z powodów diagnostycznych. Wykorzystuje się je m.in. do przeprowadzenia bilansu płynów, czyli skontrolowania diurezy, podania środka cieniującego podczas cystografii czy soli fizjologicznej w trakcie badania urodynamicznego.

W celach leczniczych staje się niezbędne, gdy wydalenie moczu w sposób naturalny jest niemożliwe. Jego gromadzenie się w pęcherzu lub nerkach prowadzi bowiem do uszkodzenia tych narządów i zwiększa ryzyko zakażenia dróg moczowych.

Cewnikowanie: wskazania

Założenie cewnika konieczne jest przede wszystkim przy zastoju moczu, do którego może dojść przy łagodnym przeroście prostaty czy przy kamicy nerkowej. Znajduje też zastosowanie w urazach krocza, których konsekwencją jest uszkodzenie cewki. Wtedy do momentu jej wygojenia dren wprowadza się poprzez powłoki brzuszne wprost do pęcherza.

Cewnikowanie konieczne jest również po niektórych operacjach w obrębie układu moczowo-płciowego i układu pokarmowego, u osób utrzymywanych w śpiączce farmakologicznej, a czasami u rodzących kobiet, jeśli nie są w stanie opróżnić pęcherza. We wszystkich tych przypadkach cewnik zakładany jest możliwie na najkrótszy czas, ponieważ jego obecność sprzyja zakażeniom układu moczowego. Ale niektórzy potrzebują go na stałe, są to m.in. osoby z pęcherzem neurogennym, z chorobami neurologicznymi.

Cewnikowanie: przebieg zabiegu

U większości osób cewnikowanie polega na wprowadzeniu drenu przez cewkę do pęcherza. Zabieg ten, jeśli jest prawidłowo przeprowadzony, nie boli. Cewnik pokrywa się bowiem żelem o właściwościach poślizgowych i znieczulających. Substancja ta ma również działanie bakteriobójcze, co zapobiega infekcjom dróg moczowych. Sama rurka jest jałowa, ale może ułatwić migrację bakterii (np. Escherichia coli z okolic odbytu).

Cewnikowanie łatwiej przeprowadzić u kobiet, bo mają krótką cewkę moczową. U mężczyzn cewka jest długa i w trzech miejscach naturalnie zwężona, dlatego by jej nie uszkodzić, zabieg ten trzeba przeprowadzić z dużym wyczuciem.

Wyjmowanie drenu też nie jest bolesne, ale pierwsze oddanie moczu bywa raczej nieprzyjemne (może mu towarzyszyć pieczenie, szczypanie). Nieumiejętne, zbyt agresywne przeprowadzenie zabiegu powoduje ból, a nawet może doprowadzić do uszkodzenia cewki moczowej. Przyczyną dolegliwości, również stanu zapalnego tej delikatnej części dróg moczowych bywa za duża średnica drenu.

Cewnikowanie: jak radzić sobie później w domu?

Większość z nas widziała w szpitalu pacjentów przemieszczających się z workiem na mocz zawieszonym na stojaczku. Na ogół bez niego opuszczają szpital. Jednak czasami proces gojenia po operacji czy urazie trwa dość długo, wypisywani są więc do domu razem z cewnikiem. Jak mają z nim żyć na co dzień?

W zasadzie mogą prowadzić normalny tryb życia, tzn. wykonywać niezbyt obciążające czynności fizyczne, spacerować, a nawet chodzić do pracy (worek na mocz można przymocować za pomocą specjalnych taśm zapinanych na rzepy do wewnętrznej strony uda). Muszą jednak dużo odpoczywać i pamiętać o przestrzeganiu kilku zasad.

Po pierwsze powinni skrupulatnie dbać o higienę. Trzeba myć dokładnie ręce mydłem przed opróżnieniem woreczka z moczem lub jego wymianą na nowy. Istotną sprawą jest też dbanie o higienę miejsc intymnych, mycie co najmniej raz na dzień wodą z mydłem krocza i zewnętrznej części cewnika, aby zapobiec migracji mikroorganizmów do dróg moczowych.

Z tego też względu nie należy np. odłączać worka od drenu bez potrzeby (np. wchodząc pod prysznic), a pamiętać o jego regularnym opróżnianiu za pomocą kranika, bo mocz jest dobrą pożywką dla drobnoustrojów. Osoby z cewnikiem powinny więcej pić, wskazane jest zażywanie leków odkażających mocz, picie napojów bogatych w witaminę C, np. soku z czarnych porzeczek, żurawiny. Niskie pH moczu ogranicza namnażanie się mikrobów.

miesięcznik "Zdrowie"