Bakterie w moczu (bakteriomocz) - przyczyny i leczenie

Bakterie w moczu (bakteriomocz, bakteriuria) nie zawsze oznaczają zapalenie układu moczowego. Mocz może bowiem zawierać niewielką ilość bakterii. Dopiero gdy ich liczba w moczu znacznie wzrasta, można podejrzewać stan zapalny układu moczowego, nawet jeśli nie pojawiają się żadne niepokojące objawy. Sprawdź, jakie są przyczyny obecności bakterii w moczu i na czym polega leczenie pacjenta z bakteriomoczem.

Spis treści

1. Bakterie w moczu (bakteriomocz) - przyczyny
2. Bakterie w moczu (bakteriomocz) w ciąży
3. Bakterie w moczu (bakteriomocz) - leczenie

Bakterie w moczu (bakteriomocz, bakteriuria) nie zawsze oznaczają zapalenie układu moczowego. W części cewki moczowej znajdują się bakterie, które nie wywołują zmian zapalnych, dopóki nie skolonizują wyższych pięter układu moczowego. Wykrywa się je w niewielkiej ilości podczas badania ogólnego moczu i nie uznaje za zjawisko nieprawidłowe.

Dopiero znaczne zwiększenie ilości bakterii w prawidłowo pobranej pierwszej porannej próbce moczu (po dokładnej toalecie narządów płciowych i pobraniu moczu ze środkowego strumienia), sugeruje toczący się proces zapalny w układzie moczowym. Za stan nieprawidłowy uważa się obecność ponad 100 tys. komórek drobnoustrojów w 1 ml moczu (choć jest to liczba umowna i nie zawsze świadczy o zmianach zapalnych dróg moczowych). Jest to bakteriomocz znamienny. Jeśli nie towarzyszą mu objawy zakażenia układu moczowego, mowa o bakteriomoczu bezobjawowym. Jeśli jednak pacjent ma niepokojące objawy ze strony układu moczowego (m.in. ból w podbrzuszu, pieczenie w trakcie oddawania moczu, ciągłe parcie na mocz), a w moczu nie znaleziono bakterii, nie oznacza to, że jest zdrowy. Istnieją bowiem bakterie trudne do wykrycia standardowymi metodami, np. maczugowce (Corynebacterium).

Bakterie w moczu (bakteriomocz) - przyczyny

Na namnażanie się bakterii w drogach moczowych narażone są zwłaszcza kobiety, ze względu na bliskość ujścia zewnętrznego cewki moczowej z pochwą i odbytem. Z tych miejsc bakterie mogą wniknąć do pęcherza moczowego, a dalej do innych części układu moczowego, namnożyć się i spowodować stan zapalny.

Najczęstszymi bakteriami odpowiedzialnymi za bakteriomocz są: Escherichia coli, gronkowce i paciorkowce.

Zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet do bakteriomoczu może doprowadzić brak zwyczajów ograniczających zakażenia układu moczowego – oddawanie moczu po stosunku lub kąpieli w zbiornikach wodnych, z których korzysta wiele osób.

Utrudnienia w odpływie moczu i zaleganie moczu po jego oddaniu, rzadsza częstość oddawania moczu (dotyczy to zwłaszcza starszych mężczyzn, ze względu na ryzyko przerostu prostaty) także sprzyjają namnażaniu się drobnoustrojów w pęcherzu moczowym, a dalej bakteriomoczowi.

Do zakażenia układu moczowego może dojść drogą krwiopochodną, np. w przebiegu niektórych chorób zakaźnych. Zakażenia krwiopochodne obserwuje się także w przypadku niektórych chorób układu moczowego, takich jak kamica nerkowa, martwica brodawek nerkowych, rak nerki. Wtedy źródłem zakażenia jest własna flora bakteryjna jelita grubego, a pierwszym punktem zagnieżdżenia infekcji - miąższ nerek. Stamtąd zakażenie może przenieść się do niższych partii układu moczowego wraz ze strumieniem moczu.

Przyczyną bakteriomoczu może być też wielokrotne cewnikowanie pęcherza, utrzymanie na stałe cewnika w pęcherzu lub wykonaniu cystotomii z cewnikiem cystostomijnym.

Bakterie w moczu (bakteriomocz) w ciąży

W czasie ciąży w układzie moczowym zachodzą zmiany, które zwiększają ryzyko infekcji układu moczowego. Zmniejsza się napięcia cewki moczowej, a powiększająca się macica powoduje ucisk na moczowody (co utrudnia odpływ moczu z nerek) i pęcherz moczowy. W związku z tym resztki moczu mogą zalegać w pęcherzu, stając się pożywką dla bakterii.

Bakterie w moczu (bakteriomocz) - leczenie

Bezobjawowy bakteriomocz nie wymaga leczenia, z wyjątkiem kobiet ciężarnych (ze względu na powikłania). Leczy się tylko chorych, u których bakteriomocz występuje łącznie z objawami zakażenia układu moczowego. W leczeniu bakteriomoczu stosuje się antybiotyki.

Bibliografia:

Kwias Z., Zakażenia układu moczowego, "Przewodnik Lekarza" 2002, nr 3.

Monika Majewska