ŻYLAKI - co szkodzi żyłom, a co im sprzyja

Warto uważnie obserwować swoje nogi. Wtedy pajączki lub prawie niewidoczne obrzęki nie przekształcą się w żylaki. I utrzymujmy nogi w dobrej kondycji - żyły będą nam za to wdzięczne.

Spis treści

1. Gdzie się tworzą żylaki?
2. Skąd te żylaki
3. Co szkodzi żyłom i doprowadza do żylaków
4. Co dobrze robi żyłom

Przy każdym skurczu serca bogata w tlen krew wtłaczana jest do tętnic, które rozprowadzają ją po całym organizmie. Podczas tej wędrówki komórki "częstują się" substancjami odżywczymi, a wykorzystana krew wraca żyłami do serca. Ta praca trwa nieustannie, w dzień i w nocy. U dorosłego człowieka serce znajduje się ponad metr nad ziemią - to odległość, na jaką krew musi zostać "uniesiona". Trudne zadanie.

Tętnicami krew płynie pod dużym ciśnieniem i szybko. Żyłami porusza się znacznie wolniej, bo płynie jakby pod górę. Ponieważ musi pokonać siły grawitacji, potrzebuje wsparcia. Z pomocą przychodzą mięśnie stóp i łydek. Gdy chodzimy, mięśnie rytmicznie się kurczą i uciskają żyły, pomagając przenosić krew w górę. Poza tym w żyłach znajdują się zastawki, czyli maleńkie fałdki wewnętrznej błony naczyń, które zamykają się, gdy krew  próbuje się cofać ku dołowi.

Gdzie się tworzą żylaki?

Gdybyśmy połączyli ze sobą wszystkie naczynia, którymi płynie krew w jednej nodze, otrzymalibyśmy rurkę o długości około 100 km. Część żył w nogach schowana jest głęboko i tworzy tzw. układ żył głębokich. Część natomiast biegnie blisko powierzchni skóry i te nazywane są żyłami powierzchownymi. Obydwa układy łączą poprzeczne żyłki - perforatory.

Naczyniami powierzchownymi płynie 10 proc. krwi żylnej z nóg i to właśnie ich marna kondycja jest przyczyną powstawania pajączków i żylaków. Najczęściej tworzą się one na żyle odpiszczelowej biegnącej od wewnętrznej kostki do pachwiny, rzadziej na żyle odstrzałkowej, która ciągnie się od kostki zewnętrznej do kolana.

Skąd te żylaki

Jeżeli mamy słabe mięśnie, mało się ruszamy i zastawki są uszkodzone, krew zaczyna się cofać. Wzrasta jej ciśnienie i ucisk na ściany żył jest coraz mocniejszy. Te rozszerzają się i tracą elastyczność. Nie potrafią powrócić do swego pierwotnego kształtu. Tak powstają żylaki - nieprawidłowe poszerzenia żył. Jeżeli zastawki w żyłach głębokich słabo pracują, to  cofająca się krew przedostaje się perforatorami do żył powierzchownych. Wzrastające w nich ciśnienie też powoduje tworzenie się żylaków, tzw. wtórnych.

Co szkodzi żyłom i doprowadza do żylaków

Przede wszystkim niewłaściwy styl życia i brak codziennej troski o zdrowie.

Nadwaga Im więcej ważysz, tym trudniej utrzymać prawidłowe krążenie i ryzyko zastoju krwi w żyłach wzrasta. Szczególnie niebezpieczna jest otyłość brzuszna, bo nadmiar tłuszczu w tych partiach utrudnia przepływ krwi z kończyn dolnych w kierunku serca.

Długie stanie i siedzenie Są wtedy kilkakrotnie bardziej obciążone niż w pozycji leżącej. Jeżeli w pracy musisz stać, to przestępuj z nogi na nogę, drepcz w miejscu i co jakiś czas mocno tup piętą (wymusza to przepływ krwi w kierunku serca), co godzinę wykonaj po kilka przysiadów. Jeżeli pracujesz, siedząc - często zmieniaj pozycje i nie zakładaj nogi na nogę. Nie siadaj też na podwiniętych nogach, bo blokuje to odpływ krwi.

Niewygodne krzesła Siedzisko nie może uciskać ud, a stopy wisieć w powietrzu. Jeżeli przez wiele godzin musisz siedzieć przy biurku, postaw pod nim stołeczek i oprzyj na nim wyciągnięte nogi. Ciężar ciała powinien spoczywać na pośladkach, a nie na udach.

Wysokie obcasy Kilkakrotnie zwiększają obciążenia żył nóg. Niezdrowe są także płaskie klapki, bo musimy je przytrzymywać palcami. Podobnie buty ze sztywnymi (drewnianymi) podeszwami. Wtedy mięśnie stopy i łydki nie mają szans na normalne rozkurczanie i obkurczanie się, bo do poruszania się wykorzystywane są mięśnie ud (tzw. chód koguci), a nie łydek i stóp. Natomiast w zupełnie płaskich butach ciężar ciała tak obciąża stopę, że utrudnione jest krążenie krwi.

Obcisłe ubrania Zrezygnuj z noszenia obcisłej bielizny i spodni. Nie zakładaj samonośnych pończoch czy skarpet z mocnymi ściągaczami.

Wysokie temperatury Ciepło powoduje rozszerzenie żył. Nie chodź więc do sauny, nie bierz gorących kąpieli, nie przesadzaj z opalaniem, a zimą zmieniaj w pracy kozaki na półbuty.

Zaburzenia hormonalneHormony mają duży wpływ na gospodarkę wodno-elektrolitową, a przez to na stan żył. Źle dobrana terapia może spowodować nieodwracalne zmiany w układzie żylnym. Estrogeny zawarte w tabletkach antykoncepcyjnych lub stosowane w HTZ sprzyjają rozwojowi żylaków. Idź zatem do ginekologa - może zaproponuje np. minipigułkę Cerazette, antykoncepcję bez estrogenów lub inną formę HTZ.

Stany zapalneZwłaszcza te, które toczą się w okolicach miednicy i układzie kostno-stawowym. Najniebezpieczniejsze są przewlekłe zapalenia stawów kolanowych. Wtedy w tzw. dole podkolanowym mogą powstać torbiele, które mocno uciskają żyły i utrudniają swobodne odpływanie krwi.

Zaparcia Ich przyczyną jest najczęściej dieta ubogoresztkowa i siedzący tryb życia. Uciążliwe zaparcia przeciążają żyły i utrudniają odpływanie krwi w kierunku serca.

Częste ciąże Co trzecia kobieta w pierwszej ciąży i co druga w kolejnej ma żylaki. Powstają, gdy źle funkcjonuje zastawka w pachwinie. Jej niedomykalność powoduje cofanie się krwi i poszerzenie żyły udowej. Dzieje się tak, bo ciśnienie w brzuchu ciężarnej jest podwyższone. Poza tym u przyszłych mam wzrasta objętość krwi (średnio o 2 l) i układ żylny musi ją jakoś pomieścić. Jeśli kobieta nie spaceruje, nie ćwiczy, to funduje sobie żylaki.

Co dobrze robi żyłom

Żyły nie chcą być przeciążane ponad miarę. Potrzebują relaksu, ale również gimnastyki.

Odpoczynek Staraj się choć kilka razy w ciągu dnia spędzić kilka minut w tzw. pozycji amerykańskiej, czyli z nogami ułożonymi powyżej serca. Idąc spać, pod pięty włóż twardy jasiek lub wałek. Można też pochylić nieco łóżko, podkładając drewniane klocki, tak by głowa znajdowała się niżej niż nogi.

Wygodne buty Najkorzystniejszy dla żył jest but z szerokim noskiem (palce mogą się swobodnie poruszać) i na 2-5-centymetrowym obcasie. Jeżeli masz płaskostopie poprzeczne lub podłużne, dopasuj do zakrytego buta odpowiednie wkładki i noś je regularnie.

Profilowane sandały, klapki Chodź w nich po mieszkaniu i ogrodzie. Podeszwa powinna mieć fizjologiczny kształt, by stopa układała się na niej jak w formie. Gdy jest elastyczna, mięśnie stóp i łydek pracują bez zarzutu. Dobre są też sandałki czy klapki, które na wewnętrznej podeszwie mają tzw. jeżyka.

Chodzenie boso Rób to, gdy tylko masz okazję. W domu po dywaniku gumowym z wyrostkami (tzw. jeżyk lub fakir), poza domem po trawie lub mokrym piachu. To doskonały masaż, który poprawia krążenie i ułatwia odpływanie krwi do serca.

Odpowiednie rajstopy Jeśli ktoś miał żylaki, może je mieć po raz kolejny w innym miejscu. Skuteczną metodą zapobiegania im jest noszenie w ciągu dnia specjalnych podkolanówek, rajstop, pończoch (np. z przeciwżylakowej kolekcji Veera), które uciskając nogę w odpowiednich miejscach, nie dopuszczają, by krew wracała i zalegała w żyłach. Natomiast osoby, które cierpią na ciężkość nóg, a nie mają jeszcze kłopotów z żyłami, powinny kupować specjalne wyroby pończosznicze oznaczone rysunkiem spirali wokół łydki. Rajstop leczniczych, przeciwżylakowych nie kupuj na oko. Poproś o ich dobranie lekarza zajmującego się żylakami. On zmierzy wypoczętą nogę w wielu miejscach i na tej podstawie ustali rozmiar i określi siłę ucisku. Kupując zwykłe skarpetki czy podkolanówki, pamiętaj, żeby ściągacz był luźny (nie pozostawiał na ciele śladów).

GimnastykaRuch poprawia krążenie i wzmacnia mięśnie. Wskazany jest tzw. rowerek i poprzeczne nożyce na leżąco. Ćwicz co najmniej 10 minut dziennie. Wsiadaj na rower, pływaj, spaceruj nie rzadziej niż trzy razy w tygodniu przez godzinę. Jeżeli tylko masz okazję, maszeruj w terenie (ale bez ciężkiego plecaka). Polecamy też jazdę na rowerze, która poprawia krążenie żylne i reguluje pracę przepony, dzięki czemu krew bez przeszkód odpływa z nóg do serca. Najlepszym sportem jest pływanie, bo łączy trening mięśni z hydroterapią, co usprawnia przepływ krwi w żyłach. Doskonale działa taniec i biegi na nartach. Wszystkie zajęcia wykonuj w umiarkowanym tempie, by nie powodować za dużych przeciążeń.

Niskokaloryczna dieta Po pierwsze zrezygnuj z ciast i słodyczy oraz tłustych mięs. Jedz za to produkty bogate w błonnik, czyli świeże warzywa i owoce (jabłka, winogrona), pełnoziarniste pieczywo. Do menu włącz otręby (co najmniej łyżeczkę dziennie) oraz czosnek. Jedz paprykę, morele, wiśnie, w których są witaminy C i B6 uszczelniające ściany żył. Pij 2 l dziennie niegazowanej wody mineralnej. Naukowcy wysunęli tezę, że bioflawonoidy znajdujące się w białej części cytrusów, w czarnych porzeczkach, ciemnych winogronach, aronii i morelach zapobiegają żylakom i wspomagają ich leczenie. Chociaż  badania trwają, jedz te owoce, bo są zasobne w błonnik i zapobiegają zaparciom.

Letnie kąpiele Funduj stopom i łydkom kąpiele z naparu kwiatów kasztanowca, arniki, nagietka lub skrzypu polnego (20 g ziela na 1 l wody). Sprawdza się kąpiel w naparze z liści żywokostu. Zioła zalej 5 l wody i zostaw pod przykryciem na cały dzień. Potem napar przecedź i wlej do wanny. Na obrzęki pomoże kąpiel ze 100 g liści rozmarynu. Zalej je 1 l wrzątku i ogrzewaj pod przykryciem 30 minut. Napar przecedź i wlej do wanny. Uwaga: lecznicza kąpiel trwa 15-20 minut.

Hartowanie Rano i wieczorem weź prysznic: zacznij od ciepłej (nie gorącej) wody, potem zmień na zimną (nie lodowatą). Zakończ ciepłą. Ciepły natrysk ma trwać 2-3 razy dłużej niż chłodny.

MasażeMasuj nogi przed snem i rano po obudzeniu, dłonią lub miękką gąbką, od palców do pachwin. Wieczorem wykonaj masaż, używając żelu lub maści, np. Arcalenu, Liotonu 1000, Venorutonu, Aescinu, Aesculanu.

miesięcznik "Zdrowie"

Anna Jarosz

Konsultacja: Walerian Staszkiewicz