Zakrzepica zatok żylnych mózgu: przyczyny, objawy, leczenie

Zakrzepica zatok żylnych mózgu to schorzenie dość rzadkie, ale może mieć poważne następstwa, jak choćby udar żylny mózgu. Jakie są przyczyny wystąpienia zakrzepicy zatok żylnych mózgu? Jakie objawy mogą na niego wskazywać? Na czym polega leczenie?

Spis treści

1. Zakrzepica zatok żylnych mózgu: przyczyny
2. Zakrzepica zatok żylnych mózgu: objawy
3. Zakrzepica zatok żylnych mózgu: rozpoznawanie
4. Zakrzepica zatok żylnych mózgu: leczenie
5. Zakrzepica zatok żylnych mózgu: rokowanie

Zakrzepica zatok żylnych mózgu może doprowadzić do udaru żylnego, bo choć udary mózgu typowo spowodowane są zablokowaniem przepływu w naczyniach tętniczych, to schorzenia z tej grupy mogą również wynikać z upośledzenia czynności naczyń żylnych. Zatoki żylne mózgu to przestrzenie żylne, do których transportowana jest krew ze znajdujących się głębiej naczyń żylnych mózgowia. Z układu zatok krew odpływa do żyły szyjnej, a stamtąd transportowana jest ona do serca. W prawidłowych warunkach przepływ krwi przez zatoki odbywa się swobodnie. Jednym ze stanów, który może zaburzać prawidłowe procesy transportu krwi, jest zakrzepica zatok żylnych mózgu. W przypadku tego schorzenia dochodzi do upośledzenia ukrwienia struktur układu nerwowego, czyli do udaru – w takiej sytuacji określanego jako udar żylny. Wśród wszystkich udarów mózgu te, które są spowodowane zakrzepicą naczyń żylnych, stanowią mniej niż 1%. Jednostka może wystąpić w każdym wieku, nieznacznie częściej spotykana jest ona u kobiet.

Zakrzepica zatok żylnych mózgu: przyczyny

W przypadku dowolnego naczynia krwionośnego wystąpieniu zakrzepicy sprzyjają trzy czynniki, które łącznie określa się mianem triady Virchowa. Są nimi:

• zaburzenia przepływu krwi
• uszkodzenie ściany naczynia
• wzrost krzepliwości krwi

Zakrzepica zatok żylnych mózgu najczęściej spowodowana jest przez zwiększoną tendencję krwi do krzepnięcia. Takowa występować można na skutek wielu różnych przyczyn, wśród których wymieniane są:

• zakażenia (zarówno infekcje miejscowe, takie jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie ucha i zapalenie zatok czy ropnie okolicy głowy, ale i zakażenie ogólnoustrojowe: gruźlica, HIV, posocznica czy zapalenie wsierdzia)
• zaburzenia krzepnięcia związane z nadkrzepliwością (jak nosicielstwo mutacji czynnika V Leiden, niedobory białek o działaniu przeciwkrzepliwym – antytrombiny III, białek C i S oraz obecność w surowicy przeciwciał antyfosfolipidowych czy hiperhomocysteinemia)
• schorzenia hematologiczne (np. czerwienica, anemia sierpowata, zaburzenia dotyczące ilości płytek krwi – zarówno ich niedobór, jak i nadmiar),
• ciąża i połóg
• nowotwory
• stany po przebyciu leczenia chirurgicznego (dotyczy to szczególnie zabiegów wykonywanych w obrębie głowy i szyi)
• odwodnienie
• niewydolność serca (szczególnie w takich stopniach zaawansowania, w których dochodzi do znacznego zastoju krwi w narządach)
• stosowanie niektórych leków (np. cisplatyny, hormonalnych środków antykoncepcyjnych, heparyny czy glikokortykosteroidów)
• zespół nerczycowy
• choroby przewlekłe, szczególnie te o charakterze zapalnym (np. sarkoidoza, toczeń rumieniowaty układowy czy choroba Leśniowskiego-Crohna)

Pojawienie się zakrzepu w świetle zatoki żylnej upośledza prawidłowy przepływ krwi – stopień zaburzeń i związane z tym objawy zależne są od tego, jaka konkretnie zatoka żylna zostanie objęta procesem oraz od tego, jak duży jest zakrzep.

Zakrzepica zatok żylnych mózgu: objawy

Najczęstszym (występującym u nawet 90 procent pacjentów) objawem zakrzepicy zatok żylnych mózgu jest ból głowy. Miewa on rozmaity charakter: u jednych chorych przybiera wyjątkowo duże nasilenie (przez co może sugerować wystąpienie krwawienia podpajęczynówkowego), u innych pacjentów dolegliwości początkowo są nieznaczne i stopniowo zwiększają swoją intensywność wraz z czasem.Przez upośledzony odpływ krwi z mózgu dochodzić może do wystąpienia nadciśnienia wewnątrzczaszkowego. Objawami tego stanu, które również są stosunkowo często spotykane u chorych na zakrzepicę zatok żylnych mózgu, bywają:

• wymioty
• zaburzenia widzenia (związane z obrzękiem tarczy nerwu wzrokowego)
• porażenia nerwów czaszkowych

Inne objawy, które mogą wystąpić w przebiegu zakrzepicy zatok żylnych mózgu, to:

• epizody drgawek (zazwyczaj dotyczące jednej połowy ciała, rzadko przyjmują one postać napadów uogólnionych)
• wytrzeszcz gałek ocznych
• zaburzenia przytomności
• gorączka
• zaburzenia świadomości

Zakrzepica zatok żylnych mózgu: rozpoznawanie

Ze względu na częstość występowania, podejrzenie zakrzepicy zatok żylnych mózgu jest stawiane dosyć rzadko. Występujące w przebiegu schorzenia objawy mogą wskazywać na konieczność wykonania diagnostyki obrazowej i to właśnie w takich badaniach możliwe jest uwidocznienie zakrzepu w świetle zatok żylnych, czy też konsekwencji ich obecności (np. zaburzeń ukrwienia tkanek mózgu). Zazwyczaj w celu znalezienia przyczyny obecnych u chorego dolegliwości wykonywana jest tomografia komputerowa (KT) głowy lub obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego (MR), oba badania przeprowadza się z kontrastem lub bez. Zastosowanie w diagnostyce zakrzepicy zatok żylnych znajdują również badania pozwalające zwizualizować naczynia krwionośne, takie jak angio-KT czy angio-MR.

Zakrzepica zatok żylnych mózgu: leczenie

Leczenie zakrzepicy zatok żylnych mózgu bazuje na stosowaniu środków o działaniu przeciwkrzepliwym. W początkowym okresie terapii stosowane są heparyny: drobnocząsteczkowe (podawane podskórnie) lub niefrakcjonowane (podawane dożylnie). Po ustabilizowaniu się stanu pacjenta preparaty heparyn zastępowane są doustnymi antykoagulantami (np. warfaryną czy acenokumarolem). Leczenie doustnymi środkami przeciwkrzepliwymi zalecane jest na różny czas – u pacjentów z przejściowymi czynnikami ryzyka zakrzepicy wystarczająca może być trzymiesięczna terapia. Z kolei u chorych, u których czynniki ryzyka są niemodyfikalne (np. wynikają z obecności przewlekłej choroby o charakterze zapalnym), konieczne może okazać się stosowanie leków zmniejszających krzepliwość krwi nawet do końca życia.Terapia farmakologiczna stanowi podstawę leczenia zakrzepicy zatok żylnych mózgu. U niektórych pacjentów (np. u tych, u których zakrzep ma duże rozmiary) przydatność może znaleźć tromboliza (zastosowanie substancji doprowadzających do rozpuszczenia zakrzepu).Poza wymienionymi wcześniej lekami pacjentom podawane mogą być także inne preparaty, których zadaniem ma być łagodzenie dolegliwości związanych z nadciśnieniem wewnątrzczaszkowym. W tym celu stosowane są glikokortykosteroidy, leki przeciwzapalne oraz przeciwwymiotne. W sytuacji wyjątkowego nasilenia nadciśnienia wewnątrzczaszkowego, stanowiącego zagrożenie dla życia, wykonany może zostać zabieg kraniektomii (czyli otwarcia czaszki celem zmniejszenia panującego w niej ciśnienia).

Zakrzepica zatok żylnych mózgu: rokowanie

W przebiegu udarów żylnych mózgu rokowanie chorych jest lepsze niż w przypadku tętniczych postaci tych schorzeń. Odsetek ostatecznie śmiertelnych przypadków zakrzepicy zatok żylnych mózgu sięga około 10-15 procent. Trwałe powikłania (w postaci napadów padaczkowych czy ogniskowych ubytków neurologicznych – np. porażeń i niedowładów) wśród leczonych pacjentów obserwuje się u do około 20 procent z nich.Zakrzepica zatok żylnych mózgu może nawracać, dlatego też – jeżeli u pacjenta stale występują czynniki zwiększające ryzyko tworzenia się zakrzepów – konieczne jest stosowanie profilaktycznego leczenia przeciwkrzepliwego.