Wstrząs kardiogenny - co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie

Wstrząs kardiogenny występuje, gdy serce nie jest w stanie pompować tyle krwi, ile potrzebuje organizm do właściwego funkcjonowania. Przyczyny takiego stanu są różne, jednak objawy takie same. Sprawdź, co może być przyczyną wstrząsu kardiogennego i na czym polega leczenie.

Spis treści

1. Wstrząs kardiogenny - przyczyny
2. Wstrząs kardiogenny - objawy
3. Wstrząs kardiogenny - pierwsza pomoc
4. Wstrząs kardiogenny - diagnoza
5. Wstrząs kardiogenny - leczenie
6. Wstrząs kardiogenny - rokowania
7. Diagnostyka i leczenie wstrząsu kardiogennego

Wstrząs kardiogenny występuje, gdy serce zostało uszkodzone tak bardzo, że nie jest w stanie pompować wystarczającej ilości krwi bogatej w tlen do narządów ciała. W wyniku upośledzenia funkcji wyrzutowej serca ciśnienie krwi zaczyna spadać i rozpoczyna się proces niewydolności wielonarządowej, co jest bezpośrednim zagrożeniem życia.

Wstrząs kardiogenny jest uważany za najgroźniejsze powikłanie po ostrym zawale serca. Jak wynika z badań, ten rodzaj wstrząsu rozwija się u 7-7,5 procent osób z zawałem mięśnia sercowego (USA, Worcester Heart Attack Study).

Wstrząs kardiogenny najczęściej pojawia się u mężczyzn. Jeśli jednak jest konsekwencją zawału serca, zwykle pojawia się u kobiet.

Wstrząs kardiogenny - przyczyny

Według danych z Shock Trial Registry, najczęstszą przyczyną rozwoju wstrząsu kardiogennego jest niewydolność skurczowa lewej komory (78,5% przypadków), najczęściej w wyniku zawału serca.

Do rzadszych przyczyn należą ostra niedomykalność mitralna (6,9%), pęknięcie przegrody międzykomorowej (3,9%), izolowana niewydolność prawokomorowa (2,8%), tamponada i pęknięcie serca (1,4%).

Inne zaburzenia, które powodują, że serce nie jest w stanie efektywnie pompować krwi do naczyń tętniczych, co w efekcie prowadzi do wstrząsu kardiogennego, to:

• ostre zapalenie mięśnia sercowego
• zapalenie wsierdzia
• zaburzenia rytmu serca (częstoskurcz komorowy, migotanie komór lub częstoskurcz nadkomorowy)
• śluzak, skrzeplina przedsionka
• zwężenie ujść zastawkowych
• masywny zator tętnicy płucnej
• tętniak rozwarstwiający aorty
• postępująca kardiomopatia
• ubytek przegrody międzykomorowej
• urazowe obrażenia serca
• odrzucenie przeszczepu serca
• niewydolność serca po zabiegu kardiologicznym

Przedawkowanie leku może również wpływać na zdolność serca do pompowania krwi i doprowadzić do wstrząsu kardiogennego. Dotyczy to zwłaszcza leków beta-adrenolitycznych lub antagonistów wapnia.

Wstrząs kardiogenny - objawy

Na objawy wstrząsu kardiogennego składają się objawy wstrząsu i symptomy choroby podstawowej, która jest przyczyną wstrząsu. Do objawów wstrząsu zalicza się zaburzenia, które są wynikiem niedostatecznego dopływu tlenu i innych składników niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Z kolei objawy choroby podstawowej zależą od tego, z jakim rodzajem zaburzenia kardiologicznego mamy do czynienia.

Wstrząs kardiogenny charakteryzuje się

• znaczną hipotensją, czyli obniżeniem ciśnienia (ciśnienie skurczowe poniżej 90 mmHg)
• podwyższonym ciśnieniem zaklinowania (powyżej 20 mmHg)

Nie zawsze jednak można sprawdzić powyższe wartości, dlatego warto znać objawy wstrząsu kardiogennego, które można rozpoznać w każdej sytuacji.

W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na objawy hipoperfuzji, czyli objawy zmniejszonego przepływu krwi:

• w przypadku hipoperfuzji nerek będzie to skąpomocz (< 500 ml w ciągu 24 godzin)
• w przypadku hipoperfuzji ośrodkowego układu nerwowego objawami charakterystycznymi będą:

- niepokój- utrata czujności i zdolności koncentracji- pogorszenie kontaktu logicznego (bełkotliwa mowa)- nadmierna senność

• w przypadku hipoperfuzji skóry pojawia się blada, chłodna skóra (należy zwrócić uwagę na zimne kończyny), często z sinawym zabarwieniem, które jest spowodowane skurczem naczyń podskórnych (charakterystyczne są sine usta i uszy, a po ucisku paznokcia/opuszka palca zblednięcie trwa dłużej niż 2 sekundy)

Ponadto pojawiają się obfite zimne poty i przyśpieszony oddech. Prawidłowo człowiek powinien oddychać z częstotliwością ok 12-20 oddechów na minutę, jednak w stanie wstrząsu wartość ta może ulec zwiększeniu (najlepiej ocenić to, licząc liczbę oddechów w ciągu jednej minuty).

Dla wstrząsu charakterystyczne jest także ogólne osłabienie.

W przebiegu wstrząsu kardiogennego objawy wstrząsowe nakładają się na objawy choroby podstawowej, która jest przyczyną wstrząsu. W przypadku zawału i rozwarstwienia aorty będzie to ból w klatce piersiowej, a przy zaburzeniach rytmu serca uczucie nierównego bicia.

Z kolei duszność jest oznaką, że przyczyną wstrząsu kardiogennego jest zatorowość płucna.

Wstrząs kardiogenny - pierwsza pomoc

Pierwsza pomoc przy wstrząsie kardiogennym, udzielona jak najszybciej od momentu pojawienia się objawów nieprawidłowej pracy serca, znacznie zwiększa szanse na przeżycie.

Do objawów wstrząsu kardiogennego zalicza się m.in.:

• pocenie się,
• blada skóra,
• słaby puls,
• szybki oddech,
• chłodne ręce i stopy.

Mogą pojawić się także ból w klatce piersiowej, uczucie nierównego bicia czy duszność. Dzięki znajomości tych objawów, bez problemów można rozpoznać wstrząs kardiogenny i we właściwy sposób udzielić pierwszej pomocy choremu.

1. Jeśli chory jest przytomny, należy rozluźnić jego ciasne ubranie pod szyją i w pasie, by ułatwić mu oddychanie. Jeśli do wstrząsu doszło w mieszkaniu, należy otworzyć okno. Następnie, o ile to możliwe, trzeba ułożyć chorego w pozycji odciążającej serce, tzn. z lekko podwyższonym tułowiem.

2. Po ustabilizowaniu chorego można zadzwonić na pogotowie. Do czasu przyjazdu pomocy medycznej, należy utrzymywać z chorym kontakt, uspokajać go i sprawdzać, czy oddycha.

3. Gdy osoba poszkodowana jest nieprzytomna, należy ułożyć ją w pozycji bocznej ustalonej.

4. W związku z tym, że podczas wstrząsu kardiogennego dochodzi do obniżenia temperatury ciała, chorego trzeba uchronić przed utratą ciepła, najlepiej za pomocą koca termicznego, ale kurtka lub płaszcz także wystarczą.

5. Przyczyną wstrząsu kardiogennego jest niewydolność serca, w związku z tym stan poszkodowanego w każdej chwili może ulec pogorszeniu. Jeśli dojdzie do zatrzymania krążenia, tętno stanie się niewyczuwalne, a chory przestanie oddychać, należy rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową (masaż serca i sztuczne oddychanie).

Wstrząs kardiogenny - diagnoza

W diagnostyce wstrząsu kardiogennego stosuje się szereg badań. Do podstawowych należą pomiar ciśnienia krwi i badania krwi, które pomogą stwierdzić m.in., czy doszło do kwasicy metabolicznej lub poważnego uszkodzenia tkanki serca.

W dalszej kolejności wykonuje się nieinwazyjne badania obrazowe, takie jak:

• RTG klatki piersiowej - poszerzenie śródpiersia może wskazywać na tamponadę, a obrzęk śródmiąższowy płuc na niewydolność lewokomorową
• elektrokardiogram (EKG) - badanie potrafi wykryć zaburzenia rytmu serca, takie jak częstoskurcz komorowy lub migotanie komór, które mogą być przyczyną wstrząsu kardiogennego
• echokardiografia - dostarcza obraz przepływu krwi

Jedynym badaniem inwazyjnym jest tzw. cewnik Swana-Ganza, czyli cewnikowanie tętnicy płucnej. Badanie jest wykonywane w celu zmierzenia aktywności pompowania krwi przez serce.

Wstrząs kardiogenny - leczenie

Nowoczesnymi formami terapii są dwa zabiegi: PCI i CABAG. PCI, czyli przezskórna interwencja wieńcowa, to zabieg poszerzenia lub udrożnienia tętnic więcowych za pomocą narzędzi wprowadzanych przez skórę. Z kolei CABAG, czyli pomostowanie aortalno-wieńowe, to operacja kardiochirurgiczna, która polega na wszczepieniu pomostów naczyniowych (tzw. by-passów), omijających miejsce zwężenia w tętnicy wieńcowej.

Inną formą leczenia chorych po wstrząsie kardiogennym jest kontrapulsacja wewnątrzaortalna (IABP), która polega na wprowadzeniu do aorty, poprzez tętnicę udową, balonu, a następnie jego napełnianiu i opróżnianiu w odpowiednich fazach pracy serca, dzięki zsynchronizowaniu pompy z zapisem EKG.

Jeśli przyczyną wstrząsu jest arytmia, lekarz może sięgnąć po leki arytmiczne lub wykonać kardiowersję elektryczną, czyli zabieg przywrócenia prawidłowego rytmu serca za pomocą prądu.

Wstrząs kardiogenny - rokowania

Wstrząs kardiogenny ciągle wiąże się z dużą śmiertelnością, głównie wśród chorych z zawałem. W ciągu 30 dni od wystąpienia tego powikłania umiera 40-60 proc. pacjentów.

Diagnostyka i leczenie wstrząsu kardiogennego

Podstawowym badaniem przy wstrząsie kardiogennym jest badanie obrazowe serca - echokardiografia. W bardzo wielu sytuacjach to właśnie to badania pokazuje, co jest przyczyną wstrząsu kardiogennego. Ustalenie przyczyny z kolei warunkuje sposób leczenia wstrząsu kardiogennego.

Monika Majewska