Trombocytopenia (małopłytkowość, mała liczba płytek krwi) - przyczyny, objawy i leczenie

Małopłytkowość (trombocytopenia) oznacza spadek liczby płytek krwi. Ta najczęściej diagnozowana skaza krwotoczna może doprowadzić do anemii, a nawet do niebezpiecznych, bo obfitych i trudnych do opanowania, krwotoków. Jakie są przyczyny i objawy małopłytkowości? Jak przebiega leczenie trombocytopenii?

Spis treści

1. Małopłytkowość - co to takiego?
2. Małopłytkowość - przyczyny
3. Trombocytopenia - objawy
4. Małopłytkowość w ciąży
5. Małopłytkowość - diagnostyka
6. Małopłytkowość - leczenie
7. Małopłytkowość rzekoma

Małopłytkowość - co to takiego?

Małopłytkowość (trombocytopenia) to skaza krwotoczna, która wynika ze spadku liczby płytek krwi poniżej normy, tj. poniżej 150-300·109/l (150-300 tys./mm³).

Płytki krwi (trombocyty, PLT) to rodzaj krwinek produkowanych w szpiku kostnym, które odgrywają istotną rolę w procesie krzepnięcia krwi. W przypadku uszkodzenia naczynia krwionośnego, trombocyty łączą się ze sobą i z brzegami uszkodzonego naczynia, a tym samym hamują upływ krwi. W przypadku zmniejszenia ich ilości proces krzepnięcia krwi nie zachodzi prawidłowo, co zwiększa ryzyko krwotoków i krwawień. Spośród nich najgroźniejsze są te do ośrodkowego układu nerwowego, gdyż mogą zakończyć się śmiercią.

Małopłytkowość - przyczyny

Do małopłytkowości może dojść w wyniku:

• zahamowania produkcji płytek krwi w szpiku kostnym z powodu:
• leków stosowanych w leczeniu nowotworów
• nowotworów krwi i szpiku: białaczki, szpiczaka, a także chłoniaka 
• nowotworu układu odpornościowego
• zakażenia bakteryjnego i wirusowego szpiku, w tym AIDS
• niewłaściwej diety, ubogiej zwłaszcza w witaminę B12 i kwas foliowy
• samoistnego zaniku szpiku;
• zatrzymania płytek krwi przez nadmiernie powiększoną śledzionę

Śledziona w normalnych warunkach usuwa niepotrzebne elementy z krwi. Gdy dojdzie do jej powiększenia, zatrzymuje więcej płytek niż normalnie, powodując obniżenie ich poziomu we krwi.

• niszczenia płytek krwi (kiedy ich utrata jest szybsza niż produkcja w szpiku) w wyniku:
• krwotoków i krwawień
• chorób autoimmunologicznych, w tym pierwotnej małopłytkowości immunologicznej (inaczej małopłytkowość samoistna, choroba Werlhofa).

Jej istotą jest znaczny niedobór lub nawet zupełny brak krwinek płytkowych we krwi.

Przyczyną takiego stanu jest:

• działanie przeciwciał (immunoglobuliny) przeciwpłytkowych
• chorób bakteryjnych
• szczepień (zwłaszcza szczepień na żółtaczkę)
• zakrzepowej plamicy małopłytkowej - to choroba, w przebiegu której płytki krwi mają skłonność do łączenia się ze sobą, tworząc niebezpieczne agregaty (skupiska)
• zespołu hemolityczno-mocznicowego
• stosowania leków, takich jak, m.in.:
• zawierających kwas acetylosalicylowy,
• leki moczopędne,
• leki przeciwnowotworowe,
• leki przeciwalergiczne,
• leki przeciwpadaczkowe,
• leki na arytmię serca,
• chinina (lek na malarię).

Trombocytopenia - objawy

• skłonność do tworzenia się siniaków, często o dużych rozmiarach
• drobne krwawienia pod skórą, które przypominają wysypkę
• silne i/lub długo utrzymujące się krwawienia po zranieniach, zabiegach (np. dentystycznych)
• częste krwawienia z dziąseł i krwawienie z nosa
• krwiomocz
• obecność krwi w kale
• bardzo intensywne miesiączki

Małopłytkowość - diagnostyka

W przypadku podejrzenia małopłytkowości wykonuje się badania krwi, których celem jest ocena poziomu trombocytów. W niektórych wypadkach może być konieczna biopsja skóry lub biopsja szpiku kostnego.

Małopłytkowość - leczenie

Leczenie małopłytkowości zależy od przyczyny. W przypadku ciężarnych czy u osób z małopłytkowością samoistną poziom trombocytów zwykle sam wraca do normy. Jeśli leki bądź inne substancje spowodowały obniżenie poziomu płytek krwi, należy je odstawić (oczywiście w porozumieniu z lekarzem). W przypadku niedoborów witaminowych należy zmienić dietę i/lub sięgnąć po suplementy.

Gdy poziom trombocytów jest skrajnie niski, konieczna może być transfuzja krwi, czyli przetoczenie albo pełnej krwi, albo samych płytek.

Czytaj też: Limfopenia: spadek liczby limfocytów we krwi. Przyczyny, rodzaje i leczenie limfopenii

Monika Majewska