Transfuzja krwi lub preparatów krwiopochodnych: kiedy jest konieczna?

Transfuzja krwi to zabieg często ratujący życie, niezbędny nie tylko ofiarom wypadków, ale także cierpiącym na szereg poważnych chorób. Kiedy konieczna jest transfuzja krwi lub preparatów krwiopochodnych? Kiedy lekarz nie ma prawa przeprowadzić transfuzji krwi, nawet w celu ratowania życia? Czy rodzice mają prawo odmówić zgody na przetoczenie krwi u dziecka?

Transfuzja krwi to przetoczenie pewnej ilości krwi lub preparatów krwiopochodnych w celu uzupełnienia jej niedoborów, po uprzednim uzyskaniu zgody pacjenta na zbieg. Według danych serwisu krewniacy.pl, w Polsce każdego roku wykonuje się nawet 2 miliony transfuzji krwi lub preparatów krwiopochodnych.

>>> Chcesz wiedzieć więcej o transfuzji krwi? Oglądaj o godzinie 17.00 "Szpital" na antenie TVN!

Transfuzja krwi lub preparatów krwiopochodnych: kiedy jest konieczna?

Organizm człowieka potrafi sobie poradzić z utratą niewielkiej ilości krwi - wówczas w ciągu kilku tygodni wytwarza nowe czerwone krwinki. Jeśli jednak doszło do utraty większej ilości krwi, transfuzja jest jedynym sposobem na szybkie uzupełnienie jej niedoboru, a tym samym na uratowanie życia. W związku z tym decyzja o transfuzji krwi podejmowana jest w przypadkach, gdy pacjent nie może być leczony w żaden inny sposób, a korzyści z zabiegu są większe od ryzyka związanego z ewentualnymi powikłaniami.

Transfuzja krwi pełnej to zabieg, który przeprowadza się bardzo rzadko ze względu na ryzyko pojawienia się odczynów związanych z podaniem zbędnych elementów. W związku z tym transfuzję krwi pełnej przeprowadza się tylko w kilku przypadkach:

• masywnego krwotoku, czyli gdy doszło do nagłej i znacznej utraty krwi (30-60%)
• zabiegów chirurgicznych
• przy dializie i krążeniu pozaustrojowym
• przy przetoczeniach wymiennych

Zwykle przetacza się tylko te składniki krwi, których niedobór został stwierdzony.

1. Transfuzja koncentratu krwinek czerwonych (KKCz)

Przetaczanie krwinek czerwonych stosuje się w celu leczenia anemii (niedoboru czerwonych krwinek). Organizm anemika nie produkuje czerwonych krwinek w ilości wystarczającej do przenoszenia tlenu, który jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Tego typu transfuzja krwi może być również potrzebna u pacjenta, który przechodzi chemioterapię. Syntetyczne związki chemiczne używane w celu zwalczania chorób nowotworowych (w tym raka krwi) mogą bowiem osłabić zdolność organizmu do produkcji nowych czerwonych komórek krwi w trakcie leczenia.

Ponadto przetoczenie krwi może być konieczne w przypadku krwawiących wrzodów, guzów żołądkowo-jelitowych.

2. Transfuzja krwinek białych

Krwinki białe podaje się w przypadku zagrażającemu życiu niedoboru granulocytów (krwinek białych - leukocytów- zawierających ziarnistości) czy zespole leukopeniczno -zakażeniowym.

3. Transfuzja koncentratu krwinek płytkowych (KKP)

W przypadku małopłytkowości, tj. w sytuacji niedoboru płytek krwi, lub gdy płytki krwi nie funkcjonują prawidłowo, konieczna jest transfuzja koncentratu krwinek płytkowych.

4. Preparaty osoczowe stosuje się w przypadku

• krwawień u chorych ze skazą krwotoczną, także tą wrodzoną (np. w leczeniu hemofilii, choroby von Willebranda) - wówczas stosuje się koncentraty czynników krzepnięcia
• chorób o podłożu immunologicznym, w profilaktyce konfliktu serologicznego między matką a płodem, w celu zapobiegania niektórym chorobom zakaźnym i w zespołach niedoboru przeciwciał - jest to wskazanie do przetoczenia immunoglobulin
• hipoproteinemii (niedobiałczenia krwi), czyli stanach niedoboru białek w tkankach i narządach, oraz hipoalbuminemii, czyli w sytuacji zmniejszenia albumin w osoczu. Wówczas niezbędne jest przetoczenie albumin

Autotransfuzja krwi - kiedy może być konieczna?

Autotransfuzja, czyli przetaczanie choremu jego własnej, pobranej uprzednio krwi, może być konieczna podczas planowych zabiegach naczyniowych, urologicznych, kardiochirurgicznych, ortopedycznych, ginekologicznych i innych.

Rezygnacja z przetoczenia krwi ze względów religijnych

Zdarzają się przypadki, kiedy, mimo konieczności przeprowadzenia transfuzji krwi, pacjent nie zgadza się na zabieg. Dotyczy to przede wszystkim Świadków Jehowy, którzy nie godzą się na przetaczanie krwi pełnej i jej elementów nawet w sytuacji zagrożenia życia. Warto wiedzieć, że lekarz, który przetoczy krew choremu świadkowi Jehowy nie informując go o tym, może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej nawet, jeśli zabieg był konieczny dla ratowania życia, np. w przypadku krwotoku podczas operacji.

Lekarz nie powinien przetaczać krwi choremu, gdy ten:

• jest pełnoletni i świadomy ciążącego na nim obowiązku odpowiedzialności za swoje życie i zdrowie
• został poinformowany przez lekarza o wszystkich konsekwencjach rezygnacji z transfuzji
• podjął decyzję w sposób wolny, ufając, że w ten sposób wypełnia nakaz moralny swojej religii

Brak zgody wymaga pisemnego oświadczenia pacjenta.

Bibliografia:

Szczepaniak L., Etyczne aspekty rezygnacji z przetoczenia krwi ze względów religijnych, "Medycyna Praktyczna" 2010, nr 2
Medycyna a prawa człowieka, przeł. Kaczyńska I., Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1996

Monika Majewska