Przeszczep serca - wskazania. Ile się żyje po transplantacji serca?

Przeszczep serca (transplantacja serca) jest zabiegiem wykonywanym u chorych z ciężkim i nieodwracalnym  uszkodzeniem serca, u których wyczerpane zostały wszystkie alternatywne możliwości leczenia. Jakie są wskazania do przeszczepienia serca? Jak długo czeka się na nowe serce? Ile się żyje po transplantacji serca?

Spis treści

1. Przeszczep serca - wskazania do transplantacji serca
2. Przeszczep serca - kto może zostać dawcą?
3. Przeszczep serca - przeciwwskazania
4. Przeszczep serca - ile się czeka?
5. Przeszczep serca - na czym polega? Ile trwa?
6. Przeszczep serca - jak długo można żyć z przeszczepionym sercem?
7. Przeszczep serca - jakość życia po przeszczepie
8. Przeszczep serca
9. Leczenie immunosupresyjne po przeszczepie serca
10. Przeszczep serca - powikłania
11. Proteza serca pozwala pacjentowi dotrwać do przeszczepu

Przeszczep serca stosowany jest u chorych, u których doszło do nieodwracalnego, ciężkiego uszkodzenia mięśnia sercowego, a wszystkie tradycyjne metody leczenia zachowawczego i chirurgicznego nie przynoszą żadnej poprawy. Celem transplantacji serca jest nie tylko przedłużenie życia, ale również poprawa samopoczucia chorego.

Obecnie w Polsce wykonuje się ok. 100 transplantacji serca rocznie, podczas gdy w USA ok. 2200. Według Centrum Organizacyjno-Koordynacyjnego ds. Transplantacji „Poltransplant”, w 2015 r. przeprowadzono w Polsce 99 transplantacji serca. To o prawie jedną trzecią więcej niż w 2014 r., gdy w całym kraju wykonano 76 takich zabiegów. W 2013 r. było 87 tych transplantacji, a w 2012 r. – 79. Najlepiej było w latach 1999-2004, kiedy co roku przeszczepiano od 105 do nawet 129 serc. W 2016 roku przeszczepiono 101 serc, natomiast lista osób oczekujących na przeszczep serca w poszczególnych miesiącach wynosiła - styczeń: 352, luty: 368, marzec: 360, kwiecień 364, maj: 373, czerwiec: 372, lipiec: 385, sierpień: 385, wrzesień: 385, październik: 389, listopad: 391, grudzień: 388.¹

Przeszczep serca - wskazania do transplantacji serca

Wskazania do przeszczepu serca to:

• niewydolność krążenia

• niestabilna choroba wieńcowa bez możliwości pomostowania
• nawracające zaburzenia rytmu - migotanie komór/ częstoskurcz komorowy
• wstrząs kardiogenny wymagający wspomagania krążenia farmakologicznego (podawania amin katecholowych) i/lub zastosowanie mechanicznego wspomagania serca (kontrapulsacja wewnątrzaortalna, wspomaganie jedno- lub obukomorowe)
• nawracające, ciężkie komorowe  oporne na standardowe leczenie, w tym prowadzące do częstych wyładowań kardiowertera/defibrylatora („burze elektryczne”)

Przeszczep serca - kto może zostać dawcą?

Głównym wyzwaniem jest niestety zbyt mała liczba dawców. Jest to niezwykle duży problem dla chorych zakwalifikowanych do transplantacji, którzy często czekają na zabieg ponad rok. Liczba dawców w ostatnich latach jest jednak stała, ani nie rośnie ani nie maleje. Nie jest to związane wyłącznie z niechęcią społeczeństwa do oddawania serca. Znacznie poprawiły się metody ratowania życia po wypadkach.

Co jest jak najbardziej słuszne.Obecnie najczęstszymi dawcami są chorzy po udarach mózgu lub po niepowodzeniach związanym z zabiegami neurochirurgicznymi. W ostatnich latach bardzo rzadko przeszczepia się narządy od dawców z wypadków komunikacyjnych.

Na przeszczep serca pacjent czeka w Polsce przeciętnie 14 miesięcy (dane z 2016 roku)

- Optymalny dawca to chory poniżej 40 roku życia, ponieważ do tego wieku uważamy, że u chorego nie występuje choroba wieńcowa, lub inne patologie. Co równie ważne waga dawcy i biorcy powinna być zbliżona - różnica w wadze nie powinna przekraczać 10-15% - tłumaczy prof. Marek Jemielity, szef Kliniki Kardiochirurgii w Szpitalu Klinicznym Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu.

Serce nie rośnie wraz z wagą człowieka, ale należy podkreślić, że jeżeli serce dawcy działało i pracowało w ciele kobiety ważącej ok 50 kg, to może być zbyt mało wydolne i nie poradzić sobie w ciele biorcy, który jest ważącym 90 kg mężczyzną. Nie ma oczywiście zależności, że dawcą dla kobiety musi być kobieta, a dla mężczyzny mężczyzna. Ważnym czynnikiem, który trzeba wziąć pod uwagę jest grupa krwi. Decydujący jest tu pierwszy czynnik, czyli podstawowe grupy krwi A, B, O. Rh nie gra w tym przypadku roli.

Przeszczep serca - przeciwwskazania

• nieodwracalne nadciśnienie płucne
• współistniejące inne zaawansowane choroby istotnie wpływające na długość życia
• wiek >70 lat (Świat), >65 lat (Polska)
• zaawansowane choroby płuc przebiegające z zaburzeniami wentylacji

• nieodwracalna niewydolność nerek
• nieodwracalna niewydolność wątroby
• aktywna choroba wrzodowa żołądka (do czasu wyleczenia)
• uchyłkowatość jelit z towarzyszącym stanem zapalnym (do czasu wyleczenia)
• cukrzyca insulinozależna z powikłaniami narządowymi
• aktywna infekcja (czasowe przeciwwskazania)
• choroba nowotworowa aktywna lub w okresie remisji o długości w zależności od typu nowotworu
• ciężka otyłość BMI >30
• zaawansowana osteoporoza
• zaburzenia psychiczne, brak współpracy medycznej
• nadużywanie substancji toksycznych, alkoholu

Przeszczep serca - ile się czeka?

Dobór „dawca – biorca” odbywa się w oparciu o grupę krwi oraz wzrost i wagę ciała chorego, dlatego też nie istnieje pojęcie „kolejki” i nie można „z góry” ustalić kolejności, w jakiej będą dokonywane transplantacje u poszczególnych zakwalifikowanych chorych. Stąd też okres oczekiwania jest dla każdego chorego różny; przeciętnie wynosi on kilka, kilkanaście miesięcy.

- Optymalny dawca to chory poniżej 40 roku życia, ponieważ do tego wieku uważamy, że u chorego nie występuje choroba wieńcowa, lub inne patologie. Co równie ważne waga dawcy i biorcy powinna być zbliżona - różnica w wadze nie powinna przekraczać 10-15% - tłumaczy prof. Marek Jemielity, szef Kliniki Kardiochirurgii w Szpitalu Klinicznym Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu.

U niektórych pacjentów oczekujących na przeszczep serca stosuje się mechaniczne wspomaganie krążenia. Najczęściej są to sztuczne pompy wspomagające pracę lewej komory serca, ale niektórzy chorzy wymagają wspomagania również prawej komory. Takie pompy pozwalają przedłużyć życie chorych, żeby mogli dotrwać do przeszczepu serca, jeśli znajdzie się dla nich dawca.

Przeszczep serca - na czym polega? Ile trwa?

Po  przecięciu  mostka,  przy  wykorzystaniu  krążenia  pozaustrojowego  (dzięki  któremu podczas operacji utrzymywany jest prawidłowy przepływ krwi w organizmie i zaopatrzenie  organizmu  w tlen),  chirurg  usuwa  chore  serce pacjenta, odcinając je na poziomie przedsionków lub wysokości dużych naczyń uchodzących z serca. Następnie w to miejsce wszywa serce dawcy (łącząc ze sobą przedsionki lub kikuty analogicznych naczyń).

Zabieg  trwa kilka godzin i pod wieloma względami nie różni się istotnie od innych zabiegów kardiochirurgicznych przeprowadzanych w krążeniu pozaustrojowym.

Przeszczep serca - jak długo można żyć z przeszczepionym sercem?

To zależy od wieku biorcy, jego ogólny stan zdrowia i stan przeszczepianego mu serca. Duże znaczenie ma także to, jak dbamy o serce - nie należy palić papierosów, unikać alkoholu, stosować zrównoważoną, zdrową dietę. Nie bez znaczenia są również regularne badania kontrolne. Z przeszczepionym sercem można żyć nawet 20-30 lat.

Przeszczep serca - jakość życia po przeszczepie

Najtrudniejszy jest początkowy okres czyli pierwszy rok życia z nowym sercem, ale i z szeregiem wyrzeczeń. Oczywiście pacjentów po zabiegu transplantacji serca spotykamy w życiu codziennym reagujących i funkcjonujących jak każdy przeciętny człowiek. Po zabiegu transplantacyjnym należy jednak unikać dużych zgromadzeń ludzi, aby nie nabawić się infekcji.  Natomiast po upływie roku, niektórzy pacjenci uprawiają nawet intensywnie sport taki jak jazda na rowerze czy bieganie. - Osobiście nie jestem zwolennikiem, aby osoby po przeszczepieniu serca uprawiały sporty ekstremalne. Natomiast jeżeli ktoś ma pełną wydolność serca i jest to młoda osoba, która ma wszystkie inne narządy sprawne to istnieje takie samo ryzyko wystąpienia problemów z sercem jak u osób, które nie przeszły transplantacji serca - uważa prof. Marek Jemielity.

Główne przeciwwskazanie do transplantacji serca stanowi ciężkie, nieodwracalne nadciśnienie płucne.

Przeszczep serca

Źródło: x-news.pl/TVN24

Leczenie immunosupresyjne po przeszczepie serca

Po przeszczepie serca - tak jak po transplantacjach innych narządów - konieczne jest leczenie immunosupresyjne. Do objawów, które mogą sugerować wystąpienie odrzucania są: zmniejszona tolerancja wysiłku, duszność w trakcie wysiłku i w spoczynku, duszność nocna, kołatania serca, zasłabnięcia, bóle w nadbrzuszu.

Ryzyko odrzucania narządu maleje w czasie. Największe jest w pierwszych 6 do 12 miesiącach i wtedy staramy się osiągać najwyższe stężenia leków.

Podstawową zasadą jest stosowanie najmniejszych skutecznych dawek leków immunosupresyjnych, co pozwala na wykorzystanie różnych mechanizmów działania oraz zmniejszenie wystąpienia efektów ubocznych. Ryzyko odrzucania narządu maleje w czasie. Największe jest w pierwszych 6 do 12 miesiącach i wtedy staramy się osiągać najwyższe stężenia leków.

Przeszczep serca - powikłania

Ostre odrzucanie komórkowego jest jednym z najczęstszych powikłań wczesnego okresu po transplantacji serca. innym powikłaniem jest waskulopatia allograftu, zwana również chorobą naczyniową przeszczepionego serca, często utożsamiana jest z przewlekłym procesem odrzucania przeszczepionego serca.

Późne pozasercowe powikłania u pacjentów po transplantacji serca:

• nadciśnienie tętnicze
• przewlekła niewydolność nerek
• hiperlipidemia
• powikłania kostne (osteoporoza, jałowa martwica kości)
• choroba nowotworowa (choroba limfoproliferacyjna, nowotwory płuc i skóry)
• powikłania ze strony przewodu pokarmowego (choroby żołądka i dwunastnicy, zapalenie pęcherzyka żółciowego/uchyłków jelita grubego/trzustki, biegunka)
• hiperglikemia
• zaćma, jaskra
• bradykardia
• niedomykalność zastawki trójdzielnej

Proteza serca pozwala pacjentowi dotrwać do przeszczepu

Źródło: x-news.pl/TVN24

Źródło:

1. www.poltransplant.org.pl

2. W oczekiwaniu na przeszczep serca, Poradnik informacyjno - edukacyjny dla Pacjenta i jego Bliskich, Zabrze 2013

Monika Majewska